ตอนที่ 51 ชนิดแมงกะพรุนตามระดับพิษ
สุขสันต์วันสงกรานต์ฮะ! ตอนที่แล้วมะไฟเกริ่นถึงการปฐมพยาบาลเวลาโดนแมงกะพรุนไปแล้ว แต่อย่างที่บอกไปว่ายังมีแมงกะพรุนบางชนิดที่มีพิษร้ายแรง แถมบางชนิดยังไม่เหมาะที่จะใช้น้ำส้มสายชูในการปฐมพยาบาลอีกต่างหาก แม้ว่าเราจะพบแมงกะพรุนชนิดร้ายแรงนี้ได้ไม่บ่อยแต่ถ้ารู้ไว้แล้วบังเอิญไปพบเข้าก็จะช่วยได้มากฮะ
แมงกะพรุนนั้นมีหลายร้อยหลายพันชนิด แต่เราอาจจะพอจำแนกได้เป็นอย่างๆ ตามระดับของพิษได้ดังแผนภาพฮะ
1. ชนิดพิษอ่อน แมงกะพรุนเหล่านี้มีพิษน้อยมากและแทบไม่ทำให้เกิดอาการในมนุษย์ แมงกะพรุนน้ำจืดบางสายพันธุ์นั้นคนสามารถไปแหวกว่ายท่ามกลางฝูงแมงกะพรุนได้ ส่วนชนิดที่เหลืออาจจะทำให้เกิดเพียงอาการคันหรือผื่นเล็กน้อยเวลาสัมผัส (บางทีโดนแล้วก็ไม่รู้สึกตัวว่าโดน) ดังนั้นแมงกะพรุนเหล่านี้จึงไม่ค่อยก่อปัญหาทางการแพทย์และมักถูกแปรรูปกลายเป็นอาหารแทน (เสร็จมะไฟล่ะ อิอิๆ) พวกนี้ได้แก่แมงกะพรุนหนัง แมงกะพรุนลอดช่อง แมงกะพรุนหอมเป็นต้น อย่างไรก็ตามควรให้ชาวประมงที่เชี่ยวชาญในการจำแนกชนิดเป็นคนจับและแปรรูป อย่าเสี่ยงไปเก็บแมงกะพรุนมากินเองเด็ดขาดนะฮะ!
2. ชนิดพิษปานกลาง แมงกะพรุนพวกนี้เป็นพวกที่มีคนโดนแล้วต้องรับการรักษาบ่อยที่สุด เพราะเวลาโดนแล้วจะรู้สึกเจ็บแปล๊บขึ้นมาทันทีและเกิดเป็นรอยไหม้หรือผื่นแดงตามมาคล้ายโดนไฟลวก แถมแมงกะพรุนพวกนี้มักมีสีแปลกๆ ออกน้ำตาลแดง จึงมักถูกเหมาเรียกว่า กะพรุนมะไฟ .. เอ๊ย.. "แมงกะพรุนไฟ" ฮะ.. การปฐมพยาบาลหลักสำหรับผู้ที่โดนแมงกะพรุนกลุ่มนี้คือการใช้น้ำส้มสายชูดังที่กล่าวไปในตอนก่อน แต่อย่าลืมว่าแมงกะพรุนไฟเป็นเพียงชื่อรวมๆ ดังนั้นอาจจะมีแมงกะพรุนบางพันธุ์ที่โดนแล้วเจ็บเป็นรอยไหม้ แต่กลับมีความพิเศษตรงที่ไม่สามารถระงับพิษด้วยน้ำส้มสายชูได้ บางชนิดต้องใช้โซดาทำขนมปังแทน (Baking Soda / Sodium bicarbonate) อย่างไรก็ตามแมงกะพรุนตัวยกเว้นเหล่านี้พบได้น้อยและจำแนกชนิดได้ยาก โดยทั่วไปเมื่อโดนแมงกะพรุนไฟจึงยังคงแนะนำให้ใช้น้ำส้มสายชูเป็นหลักอยู่ดีฮะ!
3. ชนิดพิษร้ายแรง แมงกะพรุนร้ายแรงที่ถูกกล่าวขวัญกันบ่อยคือ แมงกะพรุนกล่อง (หรือกะพรุนสาหร่าย หรือ Box jellyfish) แมงกะพรุนกลุ่มนี้มีเอกลักษณ์ที่มีรูปร่างคล้ายกล่องสี่เหลี่ยมและมีหนวดงอกออกจากมุมทั้งสี่แต่โดยทั่วไปอาจจะเห็นตัวได้ยากเพราะแมงกะพรุนเหล่านี้มักอยู่ใต้น้ำ เวลาโดนแมงกะพรุนกล่องนอกจากจะเจ็บแปล๊บรุนแรงแล้ว ยังมีอาการทางระบบต่างๆ ของร่างกายอื่นๆ ร่วมด้วย ได้แก่ แพ้รุนแรง ความดันตก ช็อค หมดสติ การปฐมพยาบาลผู้ที่โดนแมงกะพรุนกล่องยังคงแนะนำให้เริ่มต้นด้วยน้ำส้มสายชูเช่นเดียวกับกรณีที่โดนแมงกะพรุนไฟ (เนื่องจากส่วนใหญ่ไม่เห็นตัวจึงไม่อาจทราบได้ว่าเป็นแมงกะพรุนไฟหรือกะพรุนกล่อง) แต่ถ้าผู้ป่วยมีอาการรุนแรงให้สงสัยไว้ว่าอาจจะโดนแมงกะพรุนกล่องและต้องนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลต่อทันที
ยังมีแมงกะพรุนพิษร้ายแรงอีกชนิดซึ่งมีความพิเศษแตกต่างจากชนิดอื่น เรียกว่า กะพรุนขวดเขียว หมวกโปรตุเกส หรือเรือรบโปรตุเกส (Portuguese man-of-war) ซึ่งตัวมันเองไม่ใช่แมงกะพรุนที่แท้จริงและไม่ได้มีแค่ 1 ชีวิต แต่เป็นกลุ่มของสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันหลายๆ ตัวที่มาเกาะรวมกันเป็นร่างเดียว! ข้อสังเกตคือ แมงกะพรุนขวดเขียวจะมีทุ่นลอยน้ำเป็นกระเปาะใสสีเหลือบเขียวอมน้ำเงินไปถึงสีม่วง และมีหนวดสีเข้มห้อยลงไปด้านล่าง แม้จะพบได้น้อยมากแต่ก็เคยมีรายงานว่าพบเห็นแมงกะพรุนขวดเขียวแถวชายหาดภูเก็ตในช่วงไม่กี่ปีมานี้ ดังนั้นถ้าไปเห็นตัวอะไรหน้าตาประมาณนี้เกยตื้นที่ชายหาด ห้ามหยิบขึ้นมาดูเล่นโดยเด็ดขาดนะฮะ!! ข้อต้องระวังพิเศษของแมงกะพรุนขวดเขียวคือ การรักษาพยาบาลนั้นห้ามใช้น้ำส้มสายชู! (มีรายงานว่าอาจจะทำให้พิษแพร่กระจายมากขึ้น!!) แต่ให้ใช้น้ำทะเลสาดแรงๆ และใช้น้ำร้อนเทใส่บริเวณที่สัมผัส (ร้อนพอทนได้ หรือบางตำราบอกว่า 45 องศา) การใช้น้ำร้อนจะช่วยให้พิษบรรเทาลง จากนั้นให้นำส่งโรงพยาบาลเพื่อรักษาหรือสังเกตอาการใกล้ชิด
มะไฟก็ขอจบเพียงเท่านี้สำหรับการจำแนกแมงกะพรุนเพื่อใช้ประกอบการปฐมพยาบาล ขอให้เที่ยวทะเลให้สนุก ปลอดภัยจากกะพรุน และกระสือนะฮะ .. บรื๋อ!...
"เรื่องหมอง้ายง่ายกับมะไฟ" ตีพิมพ์เป็นคอลัมน์ประจำในหนังสือพิมพ์มติชนสุดสัปดาห์ทุกวันศุกร์ สามารถติดตามได้ทั้งในหนังสือ และทาง Facebook & Blockdit “มะไฟ” ฮะ!
(สามารถโหลด app ได้ทั้ง iOS และ Android จากนั้น search หาชื่อ “มะไฟ” ได้เลยฮะ แล้วก็อย่าลืมกด follow เป็นอันเสร็จ!)
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
