ทำไมระบบโชกุนในญี่ปุ่นจึงล่มสลาย ตอนที่1
หลายท่านคงทราบว่าญี่ปุ่นเคยมีช่วงเวลาที่องค์จักรพรรดิ์ถูกริบเอาอำนาจในการปกครองไป
ณ ช่วงเวลานั้นองค์จักรพรรดิ์เป็นเพียงหุ่นเชิดที่มีผู้บงการอยู่เบื้องหลัง ซึ่งผู้บงการผู้นั้นก็คือผู้ที่มีตำแหน่งโชกุนหรือก็คือเจ้าแคว้นที่มีอำนาจมากที่สุด ณ ห้วงเวลานั้น ๆ
ญี่ปุ่นอยู่ภายใต้ระบบโชกุนมามากกว่า 1000 ปี นับตั้งแต่ยุคฟูจิวาระซึ่งเริ่มตั้งแต่ปี ค.ศ. 857 จนถึง ยุคเอโดะจะที่สิ้นสุดในปี ค.ศ. 1868 ซึ่งเป็นปีที่เกิดการปฎิวัติเมจิ (Meiji Revolution) การปฎิวัติครั้งนี้ส่งผลให้ที่สิงสถิตของอำนาจอธิปไตยกลับไปอยู่ในพระหัตถ์ขององค์จักรพรรดิ์ดั่งเดิม
จักรพรรดิ์มิตซึฮิโตะ หรือ จักรพรรดิ์เมจิ จักรพรรดิ์องคฺ์แรกของญี่ปุ่นในยุคสมัยใหม่ ภาพจาก Meiji Tenno gyoden
แต่ท่านผู้อ่านสงสัยกันหรือไม่ครับว่าทำไมอำนาจของโชกุนถึงได้เสื่อมลง ทั้งที่ปกครองญีปุ่นมาเป็นเวลานาน ฉะนั้นผมจึงต้องพาท่านผู้อ่านย้อนเวลากลับไปตั้งแต่พึ่งเริ่มยุคเอโดะใหม่ ๆ เพื่อความเข้าใจ ในยุคนี้ญี่ปุ่นถูกปกครองด้วยตระกูล "โทกุกาวะ"และเป็นตระกูลสุดท้ายแห่งระบบโชกุน
ต้นตระกูลของโชกุนในยุคเอโดะก็คือ โทกุกาวะ อิเอยาสึ ผู้ที่ซึ่งสามารถรวบรวมญี่ปุ่นให้เป็นหนึ่งเดียวได้สำเร็จหลังจากเกิดสงครามระหว่างแว่นแคว้นต่าง ๆ ในยุคเซ็นโกคุ หลังจากนั้นญี่ปุ่นก็เข้าสู่ยุคที่นักประวัติศาสตร์เรียกว่า "ยุคเอโดะ"
โทกุกาวะ อิเอยาสึ โชกุนคนแรกของยุคเอโดะ ภาพจาก wikipedia
อิเอยาสึได้ทำการปราบปรามแคว้นต่าง ๆ ทั่วญี่ปุ่น จนสามารถรวมชาติให้เป็นปึกแผ่นขึ้นมาได้ หลังจากรวมประเทศได้สำเร็จ ตระกูลโทกุกาวะก็ได้สร้างระบบหนึ่งขึ้นมาเพื่อป้องกันไม่ให้เหล่าเจ้าแคว้นหรือไดเมียวมีอำนาจมากเกินไป จนสามารถกลับมาทำการแข็งเมืองกับโชกุนได้อีก ระบบนั้นเรียกว่า "ซังคินโคไต"โดยที่หารู้ไม่ว่าในอนาคตระบบนี้จะทำให้อำนาจของโชกุนสั่นคลอนแทนที่จะเข้มแข็ง
แผนที่ญี่ปุ่นในยุคเซ็นโกคุ ภาพจาก wikipedia
ในระบบซังคินโคไต โชกุนได้ทำการแบ่งไดเมียวหรือเจ้าแคว้นไว้สามจำพวก พวกแรกเรียกว่า "ชิมปันไดเมียว"ซึ่งก็คือไดเมียวที่เป็นญาติพี่น้องกับตระกูลโทกุกาวะ พวกที่สองเรียกว่า"ฟุไดไดเมียว" หรือไดเมียววงใน ซึ่งเป็นกลุ่มไดเมียวทีช่วยเหลือตระกูลโทกุกาวะในการรบกับตระกูลโทโยโทมิตอนช่วงท้ายของยุคเซ็นโกคุ พวกที่สามเรียกว่า"โทซามะไดเมียว" หรือไดเมียววงนอก ซึ่งก็คือไดเมียวที่ช่วยเหลือตระกูลโทโยโทมิรบกับตระกูลโทกุกาวะ หรือจะว่ากันง่าย ๆ ก็คือตระกูลไดเมียวที่เป็นปฏิปักษ์กับตระกูลโชกุน
ระบบซังคินโคไตบัญญิติให้เหล่าฟุไดไดเมียวและชิมบันไดเมียวครองเมืองที่อยู่ละแวกใกล้กับเอโดะของโชกุน และส่งเหล่าโทซามะไดเมียวไปปกครองเมืองที่ห่างไกลจากโชกุน โดยที่ก็มีฟุไดเมียวบางกลุ่มถูกส่งไปยังดินแดนใกล้ ๆ กับโทซามะไดเมียวเพื่อคอยสอดส่องการกระทำของโทซามะไดเมียวแทนโชกุน
นอกจากนี้เหล่าฟุไดไดเมียวและโทซามะไดเมียวก็ยังต้องสลับกันไปประจำกันที่เอโดะปีเว้นปีไม่ให้ขาด ส่วนปีที่ไม่ได้ไปประจำอยู่ก็ให้ส่งลูกหลานหรือคนในตระกูลไปเป็นตัวประกัน
ภาพการเดินทางของไดเมียวและเหล่าซามูไรผู้ติดตาม ภาพจาก National Museum of Japanese History
ระบบนี้มีความพยายามที่บั่นทอนสภาพทางเศรษฐกิจของเหล่าไดเมียว (ไม่เว้นแต่ฟุไดไดเมียวที่ใกล้ชิดกับโชกุน) เพราะการที่เหล่าไดเมียวจะเดินทางมายังเอโดะนั้นก็ต้องใช้เงินมากมายมหาศาลในการเดินทาง และยังต้องใช้เงินสร้างจวนของตนเองในเอโดะอีก นอกจากนี้ด้วยความที่ว่าทั้งเหล่าไดเมียวและซามูไรที่ติดตามในเอโดะพยายามที่อวดอิทธิฤทธิ์ต่อกันเพื่อแสดงให้เห็นว่าใครใหญ่กว่ากัน จึงใช้เงินมากมายไปในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ที่บ่งบอกถึงสถาะนะทางสังคมที่สูงกว่า เช่น การแสดงคาบูกิ และเที่ยวที่อโคจรกับเหล่าเกอิชา
กล่าวถึงตอนนี้แล้วท่านผู้อ่านคงจะสงสัยกันว่าระบบโชกุนจะล่มสลายลงได้อย่างไรในเมื่อก็ประสบความสำเร็จในการบั่นทอนอำนาจของเหล่าไดเมียว อย่างไรก็ตามการที่เหล่าไดเมียวใช้เงินมากมายไปในการเดินทางและการใช้ชีวิตในเอโดะก็ทำให้เกิดตัวละครใหม่ที่จะเป็นภัยต่อโชกุน นั้นก็คือ "พ่อค้า" ซึ่งจะได้บรรยายในตอนต่อไป ขอบคุณครับ
แหล่งข้อมูลอ้างอิง
หนังสือ
ปฎิวัติเมจิ โดย กรกิจ ดิษฐาน
ประวัติศาสตร์การปฎิวัติอุตสาหกรรมเปรียบเทียบ โดย ฉัตรทิพย์ นาถสุภา
HISTORY OF JAPAN ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น เรียนรู้และเข้าใจประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นภายใน 1 วัน โดย รงรอง วงศ์โอบอ้อม
ญี่ปุ่นอย่างที่เห็น ลำดับที่ 4 ปฎิวัติเมจิ 1868 โดย เอกสิทธิ์ หนุนภักดี
ครูการเมือง ชีวิต ความคิด และผลงานของ ศ.ดร. ลิขิตธีรเวคิน
The Meiji Restoration by Beasley W.G.
- 13
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
