Business Model คืออะไร
Business Model คืออะไร
1. Business Model คืออะไร
หลายคนที่ทำธุรกิจคงเคยได้ยินคำว่า Business Model กันบ่อย โดยเฉพาะ Business Model Canvas หรือ BMC แต่จริงๆ แล้ว Business Model มันคืออะไรกันแน่ เหมือนหรือต่างกันกับ Business Model Canvas บันทึกนี้จะช่วยอธิบายคำว่า Business Model ให้เข้าใจขึ้นครับ
2. Business Model ภาษาไทย
มีคนแปล Business Model เป็นภาษาไทยหลายคำ เช่น รูปแบบการทำธุรกิจ ตัวแบบธุรกิจ โมเดลธุรกิจ ฯลฯ ขณะนี้ (2020) ยังไม่มีคำแปลภาษาไทยที่เป็นมาตรฐาน (เช่นคำว่า Strategy ที่ทุกคนแปลว่ากลยุทธ์) เราจึงใช้ Business Model เป็นภาษาไทยคำไหนก็ได้ แต่เพื่อความเข้าใจตรงกันผู้เขียนขอใช้ภาษาอังกฤษแทนครับ
3. จุดเริ่มต้น Business Model
ไม่น่าเชื่อว่ามนุษย์ทำธุรกิจมาหลายร้อยปี แต่คำว่า Business Model พึ่งใช้กันในแวดวงธุรกิจเมื่อไม่กี่สิบปีนี่เอง โดย Business Model เริ่มใช้กันในปี 1990 ยุคอินเตอร์เน็ทเฟื่องฟูเนื่องจากมีธุรกิจเกิดใหม่ที่เกี่ยวกับอินเตอร์เน็ท (ยุค .com) เกิดขึ้นจำนวนมาก มีการทำธุรกิจแบบใหม่ๆ มีการหารายได้รูปที่คนทั่วไปเข้าใจยาก เช่น ลูกค้าไม่ต้องจ่ายก็ใช้ฟรี (อ่าว แล้วเงินมาจากไหน) หรือจ่ายเงินให้ลูกค้าจากการคลิกโฆษณา (มันคืออะไร?) ซึ่งเป็นเรื่องใหม่สมัยนั้น
พอบริษัทเหล่านี้ไปอธิบายธุรกิจให้นักลงทุนที่ไม่เชี่ยวชาญอินเตอรเน็ทเข้าใจ ก็ต้องหาวิธีอธิบายธุรกิจแบบภาพรวมที่อธิบายทุกคนได้กระชับในเวลาสั้น สิ่งที่ต้องการอธิบายคือธุรกิจที่ทำคืออะไรกันแน่ ใครเป็นลูกค้า เก็บเงินเค้ายังไง เอาเงินไปทำอะไร ฯลฯ จึงเกิดคำว่า Business Model ขึ้นมาและได้รับความนิยมมาตลอด มีคนนำ Business Model เพื่ออธิบายธุรกิจมากขึ้นในทุกอุตสาหกรรม หรือนำมาใช้เป็นเครื่องมือวิเคราะห์ธุรกิจ เครื่องมือวางแผนกลยุทธ์ เครื่องมือสร้างความได้เปรียบให้ธุรกิจ ฯลฯ จนเป็นเครื่องมือที่ได้รับความนิยมในโลกธุรกิจปัจจุบัน
4. Business Model คืออะไร
แล้วที่พูดมา ตกลง Business Model คืออะไรกันแน่ อธิบายง่ายๆ Business Model คือ การอธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ) แค่นั้นแหละครับ
“Business Model คือ การอธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ)”
แล้วก่อนหน้านี้ไม่มีการอธิบายว่าเราทำธุรกิจทำยังไงเหรอ? คำตอบคือมีครับ เราเรียกสิ่งนี้ว่า แผนธุรกิจ (Business Plan) ซึ่งอธิบายการทำธุรกิจโดยละเอียด แต่ด้วยความที่ละเอียดเกินไปทำให้หลายคนมองไม่เห็นภาพรวม Business Model จึงคล้ายบทสรุปของแผนธุรกิจอีกที เพื่อให้ผู้อ่านหรือนักลงทุนสามารถเข้าใจภาพรวมของธุรกิจได้ง่ายขึ้น
5. Business Model ประกอบด้วยอะไรบ้าง
เมื่อ Business Model คือ การอธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ) เราจึงเอาเฉพาะเรื่องสำคัญของธุรกิจมาอธิบาย แล้วเรื่องสำคัญๆ ในธุรกิจมันมีอะไรบ้าง ผมแบ่งออกได้เป็น 3 เรื่องครับ
1.หาเงินยังไง
2.เราต้องทำอะไรบ้าง ถึงจะหาเงินในข้อ 1 ได้
3.ทำข้อ 1 กับข้อ 2 แล้ว กำไรเปล่า?
ใช่ครับ ธุรกิจทุกอย่างสรุปรวมแล้วมี 3 เรื่องนี่แหละครับที่คนสนใจ ถ้ามันฟังแล้วโอเค make sense เราจะรู้ว่าธุรกิจนั้นทำอะไร มีโอกาสไปต่อได้ไหม ส่วนรายละเอียดอื่นๆ ก็ค่อยว่ากันทีหลัง
ลองดูตัวอย่าง Business Model ของธุรกิจง่ายๆ เช่น เกษตรกรขายผักในตลาดสดกันครับ
ขายผักสดในตลาด
1.หาเงินยังไง ขายผักในตลาดสด ให้กับคนมาเดินตลาดสด
2.เราต้องทำอะไรบ้าง ถึงจะหาเงินในข้อ 1 ได้ ต้องปลูกผัก ดูแลให้ผักมีคุณภาพตามที่ลูกค้าต้องการ พอผักโตก็เก็บผักมาขาย
3.ทำข้อ 1 กับข้อ 2 แล้ว กำไรเปล่า? ถ้าเงินจากการขายผักมากกว่าเงินที่จ่ายในการปลูกผักทั้งหมด ก็กำไร (ถ้าตรงอันข้าม ก็ขาดทุน)
เห็นไหมครับ เราสามารถเห็นภาพรวมของธุรกิจขายผัก ด้วยการดูเพียง 3 เรื่องเบื้องต้น ถ้าอยากรู้รายละเอียดมากกว่านี้ก็ไปอ่านเพิ่มในแผนธุรกิจได้ หรืออ่านคำอธิบาย Business Model ได้
6. Business Model Canvas คืออะไร
อ่านถึงตรงนี้ ผู้อ่านคงเข้าใจแล้วว่า Business Model คือ การอธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ) แต่การจะอธิบายธุรกิจแบบง่ายๆ มีหลายวิธี จึงมีนักวิจัยหลายคนพัฒนาเครื่องมือเพื่ออธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไงกันหลายคน แต่ละคนก็มีรายละเอียดแตกต่างกัน เช่นที่ผมอธิบายในบันทึกนี้ว่าอธิบายธุรกิจแบบง่ายๆ ให้ดู 3 เรื่องคือ
1.หาเงินยังไง
2.เราต้องทำอะไรบ้าง ถึงจะหาเงินในข้อ 1 ได้
3.ทำข้อ 1 กับข้อ 2 แล้ว กำไรเปล่า?
แต่นักวิจัยท่านอื่นอาจบอกว่าแค่ 3 เรื่องไม่พอนะ ต้องดูประเด็นอื่นให้ครบถ้วนกว่านี้ 3 เรื่องไม่พอหรอก ต้อง 5 เรื่อง, 7 เรื่อง, หรือ 9 เรื่อง ฯลฯ ถึงจะครบถ้วนในการอธิบายธุรกิจ
Yves Pigneur (ซ้าย) อาจารย์ของ Alex Osterwalder (ขวา)
ทีนี้มีนักวิจัยท่านหนึ่งชื่อ Alex Osterwalder แกสงสัยว่าการอธิบายธุรกิจแบบง่ายๆ แล้วให้ครบถ้วนมันต้องดูกี่เรื่องกันแน่ ซึ่ง Alex Osterwalder หาคำตอบเรื่องที่สงสัยด้วยการไปเรียนปริญญาเอกและทำวิทยานิพนธ์หัวข้อนี้เลยกับ Professor Yves Pigneur ซึ่งเป็นอาจารย์ที่ปรึกษา
หลังเรียนจบ Alex OSterwalder กับ Yves Pigneur นำผลวิจัยมาเขียนหนังสือชื่อ Business Model Generation เพื่ออธิบายว่า การอธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ) ต้องดู 9 เรื่องถึงจะเหมาะ แล้วไม่ควรอธิบายเป็นตัวหนังสือ แต่ความอธิบายเป็นแผนภาพ (Canvas) เพื่อให้ผู้ฟังเข้าใจง่ายขึ้น ซึ่งสิ่งนี้เองเรียกว่า Business Model Canvas หรือแผนภาพรูปแบบธุรกิจ ที่ได้รับความนิยมในแวดวงธุรกิจทั่วโลกในปัจจุบัน
Business Model Canvas
7. Business Model กับ Business Model Canvas เหมือนกันไหม
ถ้าผู้อ่านอ่านถึงตรงนี้ คงตอบได้ว่าไม่เหมือนครับ Business Model Canvas เป็นหนึ่งหลายๆ เครื่องมือที่ใช้อธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ) ซึ่งมีนักวิจัยท่านอื่นได้พัฒนาเครื่องมืออื่นๆ เพื่ออธิบายธุรกิจเหมือนกัน เช่นเครื่องมือชื่อ Odyssey 3.14 พัฒนาโดย HEC Paris ซึ่งบอกว่าเราต้องดู 3 เรื่อง เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม เนื่องจาก Business Model Canvas ได้รับความนิยมมาก เกือบทุกบริษัทเข้าใจ Business Model Canvas ว่ามันคืออะไรโดยไม่ต้องสอนตั้งแต่ต้นว่ามันคืออะไรใหม่ Business Model Canvas จึงกลายภาษากลางและเป็นศัพท์เรียกแทน Business Model ไปแล้วครับ (เหมือนเราเรียก Xerox แทนการถ่ายเอกสาร)
8. เข้าใจ Business Model แล้วพอหรือยัง
ผู้เขียนพบว่าคนจำนวนมากเขียน Business Model Canvas เสร็จแล้วก็เสร็จกัน ไม่ได้เอาไปใช้ทำอะไรต่อ เหมือนเรียนวิธีใช้มีดแกะสลักเสร็จแล้วก็เก็บมีดไว้ ไม่เอาไปแกะสลักผลไม้ให้เกิดประโยชน์ ผู้เขียนยังเจอคำถามบ่อยๆ โดยเฉพาะจากกลุ่ม SME ว่าเขียน Business Model เสร็จแล้วเอาไปใช้อะไรได้อีก? เพิ่มยอดขายได้ไหม? เพิ่มกำไรได้ไหม? มีวิธีอะไรบ้าง?
ที่จริงแล้ว Business Model สามารถเอามาใช้ประโยชน์ได้อีกเยอะมาก โดยการปรับเปลี่ยนรูปแบบธุรกิจด้วย Business Model Innovation ซึ่งสามารถสร้างความได้เปรียบในการแข่งขันและสร้างกำไรให้กับองค์กรที่เข้าใจจริงๆ ได้อย่างมหาศาล
ถ้าผู้อ่านยังสนใจ บันทึกหน้าผู้เขียนจะเล่าให้ฟังต่อครับ
9. สรุป
วันนี้เรารู้ว่า Business Model คือ การอธิบายว่าปัจจุบันเราทำธุรกิจยังไง (ด้วยวิธีง่ายๆ) โดยเครื่องมือที่ได้รับความนิยมในการอธิบาย Business Model มากที่สุด คือ Business Model Canvas นั่นเอง
อ่านมาถึงตรงนี้ก็ต้องขอขอบคุณผู้อ่านมากครับ ฝากกด like กด share ด้วยนะครับ ขอบคุณครับ
References:
- Osterwalder, A., & Pigneur, Y. (2010). Business model generation: a handbook for visionaries, game changers, and challengers. John Wiley & Sons.
- Geissdoerfer, M., Vladimirova, D., & Evans, S. (2018). Sustainable business model innovation: A review. Journal of cleaner production, 198, 401-416.
Written by:
โสภณ แย้มกลิ่น อาจารย์คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ สนใจด้าน Business Model Innovation และการเป็นผู้ประกอบการในธุรกิจการเกษตร https://www.sophony.co/
- 3
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
