15 ก.ย. 2020 เวลา 00:30 • นิยาย เรื่องสั้น
ทำไมฝรั่งถึงเรียกละครน้ำเน่าว่า 'Soap Opera'
ก่อนหน้าจะมีทีวีซีรีส์เนื้อหาดีจากทั่วทุกมุมโลกให้รับชม ละครโทรทัศน์ถือเป็นความบันเทิงชั้นนำสำหรับสาธารณชน การมีเพียงโทรทัศน์ ไฟฟ้า และสัญญาณโทรทัศน์
ทำให้คนเข้าถึงความบันเทิงต่อเนื่องได้แล้ว
แต่ละครหลังข่าวเหล่านี้ยังได้ฉายาว่า 'ละครน้ำเน่า' เพราะโครงเรื่องไม่เคยเปลี่ยน
แปลงและเดาทางได้ เช่น เรื่องชิงรักหักสวาท การชำระแค้น ความรักหวานซึ้ง และ
คติความดีย่อมชนะความชั่ว เหมือนน้ำที่ไม่เคยเปลี่ยนจนเน่า ที่สหรัฐอเมริกา ละคร
โทรทัศน์มีฉายาว่า 'Soap Opera' แปลตรงตัวว่า 'โอเปราสบู่' หรือ 'อุปรากรสบู่'
เรียกสั้นๆ ว่า soap
soap opera ถือกำเนิดช่วงทศวรรษที่ 1930 เริ่มจากละครวิทยุที่ฉายช่วงกลางวัน
มีเนื้อหาเกี่ยวกับครอบครัว ความสัมพันธ์ เพศ และศีลธรรม ซึ่งละครวิทยุเรื่อง
Painted Dreams ออกอากาศวันที่ 20 ตุลาคม ปี 1930 ถือเป็น soap opera
เรื่องแรกของสหรัฐ
ทำไมต้องเป็นสบู่ ? ละครวิทยุเหล่านี้ออกอากาศช่วงที่แม่บ้านเป็นกลุ่มผู้ฟังหลัก
บริษัทสบู่และผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดมักอาสาเป็นผู้สนับสนุนเงินทุนให้ละครเหล่านี้ แลกกับการโฆษณาสินค้าตนเองขณะนำเข้ารายการ เช่น คอลเกต-ปาล์มโอลีฟ
(Colgate-Palmolive) สนับสนุนละครเรื่อง Clara, Lu, and Em ซึ่งออกอากาศ
ปี 1931–1945 และพรอคเตอร์ แอนด์ แกมเบิล (Procter & Gamble หรือ P&G)
สนับสนุนละครเรื่อง Ma Perkins ระหว่างปี 1933 - 1956
พีแอนด์จีให้เงินสนับสนุนละครโทรทัศน์โครงเรื่องแบบเดียวกัน ทำให้ภาพลักษณ์สบู่และน้ำยาทำความสะอาดผูกพันกับละคร จนกลายเป็นที่มาของ 'ละครสบู่' (ในอดีต บางครั้งชาวอเมริกันก็เรียกผงซักฟอกว่า soap) แม้ต่อมา บริษัทสบู่จะไม่ได้เป็น
ผู้อำนวยการผลิตแล้วก็ตาม
ทำไมจึงเรียกโอเปรา ?
โดยปกติ คำว่า 'โอเปรา' ใช้เรียกการแสดงบนเวทีที่ผนวกละคร เพลง ดนตรี
และการเต้นเข้าด้วยกัน โอเปรามักมีโครงเรื่องและเนื้อหาตื่นตาตื่นใจ เหลือเชื่อ
เหนือจริง เพื่อเร้าอารมณ์คนดู ดังนั้นเมื่อละครวิทยุสมัยทศวรรษที่ 1930 และ 1940ใช้ความโศกซึ้งเป็นตัวชูโรงเรียกผู้ฟัง ละครวิทยุน้ำเน่าแบบสหรัฐจึงได้ฉายาว่า
'โอเปราสบู่'
นอกจากนี้ เมื่อละครวิทยุเหล่านี้ผันตัวขึ้นจอแก้ว หรือบริษัทสบู่สนับสนุนเงินสร้าง
ละครโทรทัศน์ พวกเขายิ่งโหมความระทึกใจและทุกข์โศกของบทละครเพื่อเพิ่มยอดผู้ชม พร้อมทั้งใช้กลวิธี cliffhanger (การทิ้งปมไว้ท้ายตอน) เพื่อให้คนติดตามตอนต่อไป กลายเป็นลักษณะซ้ำซากที่ไม่เปลี่ยนแปลง
เช่นเรื่อง Dallas, The Young and the Restless, และ Another World
แต่ soap opera อาจไม่ใช่เครื่องมือฆ่าเวลาและช่องทางขายของเท่านั้น
เอเลนา เลวีน (Elana Levine) ศาตราจารย์คณะวารสารศาสตร์ การโฆษณา และสื่อศึกษา (Journalism, Advertising, and Media Studies) มหาวิทยาลัยวิสคอนซิน-มิลวอกี ให้สัมภาษณ์กับบีบีซีเมื่อปี 2019 ว่า ละครน้ำเน่าพูดถึงประเด็นสังคมด้วยวิธีคิดที่พัฒนากว่าและไตร่ตรองกว่ารายการโทรทัศน์รูปแบบอื่นก่อนหน้านั้น เช่น
ประเด็นการทำแท้ง การปฏิบัติกับคนต่างเชื้อชาติ เพศวิถี และความขัดแย้งระหว่างคนต่างช่วงวัย (ละคร Days of Our Lives ออกอากาศปี 1965 ถึงปัจจุบัน พูดถึง
เรื่องการแพทย์ การผสมเทียม และการแต่งงานข้ามเชื้อชาติ)
นอกจากนี้ ละครน้ำเน่าสหรัฐให้ประโยชน์แก่วงการโทรทัศน์และสื่อโดยรวม
โดยเป็นตัวอย่างและแรงบันดาลใจให้รายการแบบต่างๆ พัฒนาโครงสร้างและ
วิธีต่างๆ เพื่อดึงดูดผู้ชม เช่น ซิทคอม และซีรีส์ เธอกล่าวว่า "ทุกวันนี้ รายการ
โทรทัศน์ที่เป็นที่นิยมที่สุด คือรายการที่ทำเป็นตอนต่อเนื่อง (serialized)
มรดกนี้มาจากละครน้ำเน่า"
เรื่อง : พชร อังคเรืองรัตนา
ภาพประกอบ : ชุติมณฑน์ ปทาน
โฆษณา