ฉันเชื่อเจ้าค่ะว่าพี่ท่านหลายคนก็คงจะชอบผ้าไทยกันอยู่หลายคนเป็นแน่แท้ ไม่แน่ก็อาจมีคอนเลคชั่นผ้าเก่ามากมายอยู่ในกรุกันเลยทีเดียว ว่าแต่…
พี่ท่านรู้หรือไม่เจ้าค่ะว่าผ้าไทยชนิดต่างๆที่เราสวมใส่กันได้อย่างง่ายดายสบายใจในปัจจุบันเนี้ย ในสมัยก่อนนั้นคนโบราณได้มีการกำหนดแบบแผนและรากฐานกฎระเบียบไว้สำหรับผู้สวมใส่แต่ละยศแต่ละฐานะกันนะเจ้าค่ะ และในแต่ละผืนผ้านั้นก็ล้วนแต่แฝงไปด้วยความหมายที่น่าค้นหามากมายด้วยเช่นกัน พี่ท่านเคยมองตรงจุดนี้กันหรือไม่เจ้าค่ะ
ดังนั้นแล้วในวันนี้ จึงเป็นโอกาสดีเจ้าค่ะ ที่หญิงจะขอเป็นอีกหนึ่งในตัวช่วยในการเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับผ้าไทยโบราณในภาคต่างๆของไทยในพี่ท่านทั้งหลายได้ทราบกัน เพราะหญิงเชื่อว่าคงต้องมีพี่ท่านหลายคนที่เป็นนักเลงผ้าและกำลังเล่นผ้าอยู่ เผื่อข้อมูลเหล่านี้จะได้ช่วยพี่ท่านทั้งหลายได้ไม่มากก็น้อยเจ้าค่ะ
สำหรับวันนี้หญิงจะพาไปทำความร้จักกับผ้าชนิดหนึ่งเจ้าค่ะ ซึ่งผ้าชนิดนี้เนี่ยบอกเลยว่างดงามและมีความพิเศษมากๆ ซึ่งนั้นก็คือผ้า “ปูม” เจ้าค่ะ
“ผ้าปูม” เป็นผ้าไหมชนิดหนึ่งมีดอกเป็นตาๆ หรือที่เรียกว่าผ้าไหมมัดหมี่เจ้าค่ะ
ส่วนคำว่า “สมปักปูม” หมายถึง ผ้าไหมมัดหมี่ที่ขุนนางได้รับพระราชทานจากพระมหากษัตริย์สำหรับใช้เป็นเครื่องยศนั้นเองเจ้าค่ะ เช่น สมปักเชิงปูม สมปักล่องจวน สมปักปูมดอกเล็ก สมปักปูมดอกใหญ่ และสมปักปูมท้องนาค เป็นต้นเจ้าค่ะ
หลังจากที่เราทำความเข้าใจคราวๆเกี่ยวกับ “ผ้าปูม” และความหมายของคำว่า “สมปักปูม” แล้ว คราวนี้ก็มาถึงพระเอกของเราอย่าง “สมปักปูมท้องนาค” กันเจ้าค่ะว่ามีความเป็นมาและใช้สอยอย่างไรกัน
สมปักปูมท้องนาค
ถือได้ว่าเป็นผ้าปูมที่มีศักดินาและบรรดาศักดิ์สูงสุดในจำนานผู้ปูมทั้งหมด เพราะเนื่องจากว่า ปูมท้องนาคนั้นมีลวดลายที่ซับซ้อน ลายขนาดใหญ่ และมีกรรมวิธีการผลิตที่ยาก เพราะต้องใช้การมัดลำหลายลำ จึงทำให้กว่าจะได้ผ้าผืนนี้ออกมาได้แต่ละผืนนั้นลำบากมากในยุคนั้น อีกทั้งว่าพญานาคก็เป็นสัตว์ที่คนเคารพนับถือ จึงทำให้สมปักปูมท้องนาคเป็นผ้าปูมที่มีบรรดาศักดิ์สูงสุดนั้นเองเจ้าค่ะ
ดังความที่ปรากฎในกฎหมายตราสามดวงความว่า
“… ธรรมเนียบมแต่ก่อนสืบมาจะนุ่งสมปักท้องนาก และใส่เสื้อครุย กรองคอ กรองต้นแขน กรองปลายแขน
จะคาดรัดประคดหนามขนุนได้แต่ มหาดไทยกลาโหม จตุสดมภ์ และแต่งบุตรแลหลานขุนนาง ผู้ใหญ่ผู้น้อยได้แต่เสมา และจี้ถควจั่นจำหลักประดับพลอย แต่เพียงนี้และทุกวันนี้ ข้าราชการผู้น้อยนุ่งห่มมิได้ทำตามอย่างธรรมเนียมแต่ก่อน ผู้น้อยก็นุ่งสมปักปูมท้องนาก ใส่เสื้อครุยกรองคอ กรองสังเวียน กรองสมรศ คาดรัดประคตหนามขนุน กั้นร่มผ้าสีผึ่ง กลตาไปจนตำรวจเลวแลลูกค้าวณิชกั้นร่มสีผึ่ง และแต่งบุตรหลานเล่า ...”
นอกจากนี้ยังมีการกล่าวถึงสมปักปูมท้องนาค ในบทเสภาเรื่องขุนช้างขนแผนอีกด้วยความตอนหนึ่งว่า
“นุ่งสมปักปูมแดงแย่งนาคราช หยิบผ้ากราบมาคาดบั้นเอวเข้า”
และนี้ก็คือเรื่องราวและเกร็ดความรูู้เกี่ยวกับผ้าไหมไทย “สมปกปูมท้องนาค” ผ้าที่ถือได้ว่ามียศมีศักดิ์สูงสุดกว่าบรรดาผ้าทั้งมวล ซึ่งฉันก็หวังว่่าพี่ท่านทุกคนจะได้รับความรู้จากฉันไปไม่มากก็น้อยนะเจ้าค่ะ
ในปัจุบันเราสามารถหาซื้อผ้าชนิดนี้มานุ่งห่มได้ตามสบายแต่ใจเราชอบได้ง่ายมากเจ้าค่ะ แต่เมื่อเราได้รู้ถึงคุณค่าของมันแล้วก็อย่าลืมที่จะช่วยกันรักษาและเห็นคุณค่ามันมากๆนะเจ้าค่ะ
Le Siam
“สยาม … ที่คุณต้องรู้”
เขียนและเรียบเรียงโดย : Le Siam
อ้างอิง
- การศึกษาดครงสร้างลวดลายของสมปักปูมในช่วงนัตนโกสินทร์ตอนต้น (ปิยวรา ทีขะระ, 2546) น.18-20
- กฎหมายตราสามดวง เล่ม 2 (พระนคร: ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์,2506),น.48-50
- หอสมุดแห่งชาติ, ขุนช้างขุนแผน (พระนคร: อมรการพิมพ์,2510),น.740
- ภาพ 1 จากจากนิทรรศการพิเศษผ้าไทยเรื่องวิจิตรภูษาพัตราภรณ์ (เฮือนไหมคำ,2018)
- ภาพ 2 จากพระตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าอรทัยเทพกัญญาในหมู่พระที่นั่งวิมารเมฆ
- 2
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
