[June Jakita] 📍::การลงทุนในธุรกิจ Startup:: ในยุคนี้ทุกท่านคงเคยได้ยินคำว่าธุรกิจสตาร์ทอัพกันบ่อยครั้งและอาจเคยใช้บริการธุรกิจดังกล่าว ไม่ว่าจะเป็นการจองที่พัก (Air BNB) เรียกรถมารับ (Uber) สั่งอาหาร (Grab) ซื้อขอ

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

•

31 ธ.ค. 2020 เวลา 09:59 • ธุรกิจ

📍::การลงทุนในธุรกิจ Startup::

ในยุคนี้ทุกท่านคงเคยได้ยินคำว่าธุรกิจสตาร์ทอัพกันบ่อยครั้งและอาจเคยใช้บริการธุรกิจดังกล่าว ไม่ว่าจะเป็นการจองที่พัก (Air BNB) เรียกรถมารับ (Uber) สั่งอาหาร (Grab) ซื้อของออนไลน์ (Shopee) หรือแชร์ไฟล์ผ่านระบบคลาวด์ (Dropbox)

และเมื่อเร็ว ๆ นี้ ผู้นำรัฐบาลไทยยังได้กล่าวแนะนำให้คณะรัฐมนตรีติดตามชมซีรีส์เกาหลีทาง Netflix ที่มีเนื้อหาว่าด้วย Tech Startup เพื่อใช้ไอเดียจากซีรีส์เกาหลีไปจัดทำนโยบายสนับสนุนส่งเสริมธุรกิจสตาร์ทอัพของไทยต่อไปอีกด้วย

สำหรับคำว่า “วิสาหกิจเริ่มต้น” หรือที่รู้จักกันทั่วไปในชื่อ “สตาร์ทอัพ (Startup)” นั้น เป็นที่รู้จักในสังคมไทยมานานหลายปีแล้ว โดยภาครัฐได้มีการออกกฎหมายที่เกี่ยวข้องในการให้สิทธิประโยชน์แก่ธุรกิจสตาร์ทอัพและผู้ที่ลงทุนในธุรกิจสตาร์ทอัพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านมาตรการทางภาษี ไม่ว่าจะเป็นการให้สิทธิยกเว้นภาษีแก่ผู้ประกอบธุรกิจ หรือการลดหย่อนภาษีให้แก่ผู้ที่ลงทุนในกิจการสตาร์ทอัพ หรือในด้านเงินทุนสนับสนุนโดยการเข้าไปเป็นผู้ค้ำประกันให้กับธุรกิจสตาร์ทอัพที่ผ่านเกณฑ์

ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยได้ให้นิยามของ Startup ว่าเป็นกิจการที่เริ่มต้นธุรกิจจากจุดเล็ก ๆ สามารถเติบโตได้อย่างรวดเร็วแบบก้าวกระโดด ออกแบบให้ธุรกิจมีการทำซ้ำได้โดยง่าย (Repeatable) และขยายกิจการได้ง่าย (Scalable) (เช่น อยู่ในรูปแบบของแอปพลิเคชั่นที่มีการลงทุนสร้างเพียงครั้งเดียวแต่ลูกค้าสามารถเข้าใช้บริการอย่างไม่จำกัด) มีการนำเทคโนโลยี และ/หรือ นวัตกรรมมาใช้เป็นหัวใจหลักในการสร้างธุรกิจ มักเป็นธุรกิจที่เกิดขึ้นจากไอเดียเพื่อแก้ปัญหาในชีวิตประจำวัน หรือเห็นโอกาสทางธุรกิจที่ยังไม่มีใครเคยคิดหรือทำมาก่อน

💡โดยสรุปหัวใจสำคัญของธุรกิจสตาร์ทอัพคือ มีนวัตกรรมในการแก้ไขปัญหา ที่ใช้ซ้ำได้อย่างไม่จำกัด และทำให้ธุรกิจเติบโตอย่างก้าวกระโดด

เมื่อพิจารณาจากนิยามของธุรกิจสตาร์ทอัพแล้ว จะมีความคล้ายคลึงกับ “วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (Small and Medium Enterprises: SMEs)” เนื่องจากเป็นธุรกิจที่เริ่มต้นด้วยเงินทุนน้อย ๆ และมีกำลังคนไม่กี่คนเช่นเดียวกัน

ลักษณะของ SMEs ตามพระราชบัญญัติส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม พ.ศ.2543 สรุปโดยคร่าว ๆ ได้ว่า วิสาหกิจขนาดย่อมมีจำนวนการจ้างงานไม่เกิน 50 คน สินทรัพย์ถาวรไม่เกิน 50 ล้านบาท และ วิสาหกิจขนาดกลางมีจำนวนการจ้างงานไม่เกิน 200 คน สินทรัพย์ถาวรไม่เกิน 200 ล้านบาท

💡จากนิยามดังกล่าวจะเห็นได้ว่าธุรกิจสตาร์ทอัพคือ SMEs อย่างหนึ่ง อย่างไรก็ตามมีปัจจัยหลายประการที่สามารถจำแนกธุรกิจสตาร์ทอัพจากความเป็น SMEs ทั่วไป

เมื่อพิจารณาองค์ประกอบของธุรกิจ สินทรัพย์ของ SMEs จะได้มาจากทุนส่วนตัวและการกู้ยืมเงินตามรูปแบบของการประกอบธุรกิจทั่ว ๆ ไปที่ไม่ได้สร้างนวัตกรรมหรือการแก้ปัญหาในรูปแบบใหม่และสินทรัพย์ส่วนใหญ่อยู่ในรูปของสินทรัพย์ถาวร เช่น โกดัง เครื่องจักร โรงงาน อาคาร และ SMEs อาจใช้เทคโนโลยีในการประกอบการน้อยหรือแทบไม่ได้ใช้เลย เช่น ธุรกิจหอพัก

ในขณะที่ธุรกิจสตาร์ทอัพจะต้องมีลักษณะที่ใช้นวัตกรรมใหม่ ๆ ในการแก้ไขปัญหา โดยที่สินทรัพย์ของธุรกิจหลัก ๆ อาจอยู่ในรูปของทรัพย์สินทางปัญญาและใช้เทคโนโลยีระดับกลางขึ้นไปจนถึงขั้นสูงในการประกอบกิจการ เช่น ธุรกิจแอปพลิเคชันจองที่พักแบบ home sharing

💰 เนื่องจากธุรกิจสตาร์ทอัพส่วนใหญ่มีความเสี่ยงสูงเกินกว่ามาตรฐานในการให้สินเชื่อโดยธนาคารพาณิชย์ทำให้เข้าถึงแหล่งเงินทุนได้ยาก รูปแบบการจัดหาแหล่งเงินทุนในธุรกิจสตาร์ทอัพจึงมักจะเป็นการขอรับบริจาค (Donation) การระดมทุนจากสาธารณะ (Crowdfunding) หรือการชักจูงใจนักลงทุนโดยเฉพาะเจาะจง (Pitching)

ซึ่งกิจกรรมดังกล่าวจะรวมถึง การนำเสนอหรือการ “ขาย” แผนธุรกิจ (Business Plan) และต้นแบบของผลิตภัณฑ์ (Prototype) เพื่อจูงใจกลุ่มนักลงทุน

🔹️ข้อสังเกต: หากเป็นกรณีขอรับบริจาคเป็นการทั่วไปที่เข้าข่ายเป็น “การเรี่ยไร” ตามพระราชบัญญัติควบคุมการเรี่ยไร พุทธศักราช 2487 จะต้องได้รับอนุญาตจากคณะกรรมการควบคุมการเรี่ยไรก่อน และการขอรับบริจาคนั้น หากมีการหลอกลวงหรือมีเจตนาในการฉ้อโกง หรือฉ้อโกงประชาชน ก็จะมีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญาอีกด้วย

นักลงทุนที่มาลงทุนในธุรกิจสตาร์ทอัพจะแบ่งประเภทได้ดังต่อไปนี้

👼o Angel Investor คือ นักลงทุนอิสระที่ใช้เงินส่วนตัวของตัวเองมาร่วมลงทุนตั้งแต่ในช่วงแรก ๆ ของการก่อตั้งธุรกิจสตาร์ทอัพซึ่งมีความเสี่ยงสูง นักลงทุนประเภทนี้ส่วนใหญ่จึงต้องมีความรู้ความเชี่ยวชาญในกิจการของธุรกิจสตาร์ทอัพในระดับหนึ่ง

💸o Venture Capital หรือเรียกย่อ ๆ ว่า VC คือ นิติบุคคลร่วมลงทุน ที่ดำเนินการโดยนำเงินลงทุนเข้าไปร่วมถือหุ้นในบริษัท เมื่อถึงเวลาที่บริษัทมีกำไรก็จะทำการแบ่งตามสัดส่วนของการถือหุ้น ซึ่งการลงทุนประเภทนี้มีความเสี่ยงสูงเนื่องจากเป็นหุ้นของกิจการเกิดใหม่ (Emerging Business) ไม่ได้จดทะเบียนซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ และมักไม่มีการจ่ายปันผลในช่วงแรกเนื่องจากต้องนำเงินทุนไปหมุนเวียนในธุรกิจ

อย่างไรก็ตาม เมื่อเทียบกับสถานะของ Angel Investor แล้วจะยังมีความเสี่ยงน้อยกว่าเนื่องจากธุรกิจ Startup เริ่มเป็นรูปเป็นร่างมีรูปแบบเป็นองค์กรแล้ว

ทั้งนี้ นักลงทุนประเภท VC มักถอนการลงทุนโดยการขายหุ้น (Exit) หลังจากลงทุนไปเป็นระยะเวลาประมาณ 3 – 5 ปี หรือ 10 ปี โดยการขายหุ้นอาจทำหลังจากที่ธุรกิจสตาร์ทอัพได้เข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์แล้วเพื่อผลตอบแทนที่สูงขึ้น

🔹️ข้อสังเกต: นิติบุคคลร่วมลงทุน หรือ VC คล้ายคลึงกับกิจการเงินร่วมลงทุน (Private Equity: PE) แต่จะมีความแตกต่างกันในช่วงระยะเวลาที่เข้าลงทุน รูปแบบของการเข้าลงทุน และจำนวนเงินที่ลงทุน

กล่าวคือ VC จะไปลงทุนในธุรกิจตั้งแต่ช่วงตั้งไข่ โดยใช้เงินลงทุนน้อยกว่า PE และจะไม่มีการเข้าครอบงำเพื่อบริหารกิจการของธุรกิจ ทำให้การลงทุนรูปแบบ VC มีความเสี่ยงมากกว่า PE

💰 ในการรับเงินทุนสนับสนุนจากนักลงทุนอาจแบ่งเป็นรอบการระดมทุนตามระดับของการเติบโตของธุรกิจสตาร์ทอัพได้ดังนี้

1️⃣ Seed Funding

• เป็นช่วงที่กิจการยังไม่ได้ก่อตั้ง มีเพียงไอเดียในการทำธุรกิจ โดยเงินทุนก้อนแรกที่ได้มาส่วนใหญ่มาจากคนในครอบครัว เงินบริจาค หรือเงินรางวัลจากการส่งไอเดียเข้าประกวดจากองค์กรต่าง ๆ หรือ Angel Investor เงินที่ใช้ในช่วงนี้จะยังไม่มากนัก มักไม่เกิน 10 ล้านบาท

2️⃣ Series – A

• เป็นช่วงที่กิจการก่อตั้งเป็นรูปเป็นร่างแล้ว เริ่มมีรายได้ มีการเริ่มขยายฐานลูกค้า มีแผนธุรกิจที่ชัดเจนสามารถดึงดูด Venture Capital ได้ โดยปกติแล้วในขั้นตอนนี้จะต้องลงทุนอย่างน้อยประมาณ 1 ล้านเหรียญสหรัฐ หรือประมาณ 33 ล้านบาทต่อหนึ่งโครงการ

3️⃣ Series – B

• เป็นช่วงที่ขยายตลาดให้กว้างขึ้น มีผลิตภัณฑ์มากขึ้น มีการขยายฐานลูกค้าในระดับที่ใหญ่กว่าประเทศหรือภูมิภาค อาจจะมีการเอาเงินทุนที่ได้ไปใช้เข้าซื้อบริษัทอื่นหรือควบรวมธุรกิจกับบริษัทอื่น โดยนักลงทุนในช่วงนี้มักจะเป็นบริษัทหรือ Venture Capital ที่มีชื่อเสียง

4️⃣ Series – C

• เป็นรอบสุดท้ายหลังจากที่การดำเนินธุรกิจประสบผลสำเร็จในระดับหนึ่ง โดยการระดมทุนอาจเพื่อใช้ในการขยายขนาดธุรกิจมากขึ้น หรือเพื่อเข้าตลาดหลักทรัพย์ โดยการลงทุนในช่วงนี้ถือว่ามีความเสี่ยงต่ำ นักลงทุนอาจเป็นกองทุนประเภทเฮดจ์ฟันด์ (hedge fund) ธนาคาร หรือ กิจการเงินร่วมลงทุน (Private Equity)

ทั้งนี้ หากการระดมทุนใน Series – C ไม่เพียงพอให้บรรลุวัตถุประสงค์ อาจมีการระดมทุนใน Series – D เพิ่มเติมอีกได้

⭐ ในการระดมทุนของธุรกิจสตาร์ทอัพ หากเป็นกรณีการระดมทุนจากสาธารณะที่มีการให้หุ้นหรือหุ้นกู้เป็นสิ่งตอบแทน (Equity Crowdfunding / Debt Crowdfunding) ถือเป็นการเสนอขายหลักทรัพย์ต่อประชาชนรูปแบบหนึ่ง จึงอยู่ภายใต้พระราชบัญญัติหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ พ.ศ. 2535 ซึ่งกำกับดูแลโดย ก.ล.ต. ด้วย

ซึ่งการระดมทุนประเภทนี้จะต้องดำเนินการผ่านเว็บไซต์ที่เป็นตัวกลาง (Funding Portal: FP) โดยอาศัยเทคโนโลยีของระบบอินเทอร์เน็ต และมีการจำกัดคุณสมบัติของผู้ลงทุนเอาไว้ โดยต้องเสนอขายต่อผู้ลงทุนที่เข้าลักษณะใดลักษณะหนึ่งดังต่อไปนี้เท่านั้น

1. ผู้ลงทุนสถาบัน

2. กิจการเงินร่วมลงทุน (Private Equity)

3. นิติบุคคลร่วมลงทุน (Venture Capital)

4. ผู้ลงทุนที่มีลักษณะเฉพาะ (Angel Investor)

5. ผู้ลงทุนรายบุคคล (Retail Investor)

แม้ว่านักธุรกิจสตาร์ทอัพส่วนใหญ่มีเป้าหมายไปเป็น Unicorn หรือธุรกิจสตาร์ทอัพที่มีมูลค่า (Market Valuation) มากกว่า 1 พันล้านเหรียญสหรัฐหรือสามหมื่นล้านบาท แต่ไม่ใช่ว่าทุกธุรกิจสตาร์ทอัพจะประสบความสำเร็จ มีธุรกิจสตาร์ทอัพจำนวนมากที่ล้มเหลวและเงินที่ลงทุนไปนั้นก็สูญเปล่า

หลายคนคงเคยได้ยินข่าวเกี่ยวกับ Theranos อดีตสตาร์ทอัพชื่อดังใน Silicon Valley ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับการผลิตเครื่องตรวจเลือดที่ผู้ก่อตั้งอ้างว่าจะ disrupt การตรวจวิเคราะห์เลือดในห้องแล็บที่ใช้ปริมาณตัวอย่างเลือดมากใช้เวลานานและมีต้นทุนสูง ซึ่งสตาร์ทอัพรายนี้เคยระดมทุนจากนักลงทุนรายใหญ่และบริษัทชั้นนำระดับโลกได้มากกว่า 9 พันล้านดอลลาร์

แต่ต่อมาก็ได้มีการพิสูจน์ว่าคำกล่าวอ้างของผู้ก่อตั้งสตาร์ทอัพรายนี้เป็นเรื่องหลอกลวงและผู้ก่อตั้งถูก ก.ล.ต.ของสหรัฐอเมริกาตั้งข้อหาฉ้อโกงและลงโทษห้ามมิให้เป็นกรรมการในบริษัทมหาชนเป็นเวลาสิบปี รวมทั้งถูกหน่วยงานของรัฐเพิกถอนใบอนุญาตประกอบกิจการเกี่ยวกับห้องแล็บอีกด้วย

ความน่าเชื่อถือของนักลงทุน Angel Investor มีส่วนอย่างมากต่อการเติบโตของ Theranos โดยในช่วงแรก ๆ นั้น ผู้ก่อตั้งสามารถดึงเอาบุคคลสำคัญในแวดวง Silicon Valley มาร่วมทุนและมาเป็นส่วนหนึ่งของคณะกรรมการบริหารได้

ฉะนั้น การลงทุนในธุรกิจสตาร์ทอัพโดยเฉพาะในช่วง Seed funding และ Series - A นักลงทุนจึงต้องอาศัยความไว้เนื้อเชื่อใจในตัวผู้ก่อตั้งธุรกิจสตาร์ทอัพนั้นอย่างมากว่าจะเปิดเผยข้อมูลที่เป็นข้อเท็จจริงให้แก่นักลงทุนอย่างเพียงพอ และต้องมีความเป็นได้ว่าธุรกิจนั้นจะประสบผลสำเร็จได้จริง

เป็นที่สังเกตว่าธุรกิจสตาร์ทอัพที่เติบโตอย่างรวดเร็วเป็นที่จับตานั้นมักจะเป็นบริษัทเอกชนที่ไม่ค่อยเปิดเผยข้อมูลต่อสาธารณะมากนัก และ Unicorn หลายบริษัทในช่วงหลังมักเลือกที่จะไม่เข้าตลาดหลักทรัพย์ ทำให้เป็นการยากที่นักลงทุนจะเข้าถึงข้อมูลการการเงินของธุรกิจสตาร์ทอัพเหล่านี้

ฉะนั้น หากผู้ลงทุนไม่ได้มีความรู้อย่างลึกซึ้งพอสมควรในกิจการของธุรกิจสตาร์ทอัพที่ไปลงทุน หากได้ลงทุนในช่วง Series – B ขึ้นไป หรือเข้าซื้อหุ้นหลังจากที่ธุรกิจได้เข้าตลาดหลักทรัพย์แล้วซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมตรวจสอบของ ก.ล.ต. น่าจะมีความปลอดภัยมากกว่า แม้ว่านักลงทุนจะเสียโอกาสที่จะได้สิทธิประโยชน์ต่าง ๆ หรือได้รับผลตอบแทนที่น้อยลงก็ตาม

📚 [อ้างอิง]

- ประกาศคณะกรรมการกำกับตลาดทุน ที่ ทจ. 21/2562 เรื่อง ข้อกำหนดเกี่ยวกับการเสนอขายหลักทรัพย์ผ่านระบบคราวด์ฟันดิง

- ประกาศสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ ที่ สจ. 31/2562 เรื่อง การกำหนดบทนิยามผู้ลงทุนที่มีลักษณะเฉพาะ

- พระราชกฤษฎีกาออกตามความในประมวลรัษฎากร ว่าด้วยการยกเว้นรัษฎากร (ฉบับที่ 658) พ.ศ. 2561

- กฎกระทรวง ฉบับที่ 337 (พ.ศ.2561) ว่าด้วยการยกเว้นรัษฎากร

- พระราชบัญญัติควบคุมการเรี่ยไร พุทธศักราช 2487

- เอกสาร SET Your Startup Business Guide รู้จักธุรกิจสตาร์ทอัพ, ฝ่ายพัฒนาความรู้ผู้ประกอบการ ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย, ตุลาคม 2561

- Carreyrou, J., 2019. Bad Blood: Secrets And Lies In A Silicon Valley Startup. London: Picador

- https://www.tcg.or.th/customer_startup.php

- https://www.rd.go.th/publish/38056.0.html#

- https://www.krungsri.com/th/plearn-plearn/the-differences-between-startup-and-sme

- https://www.krungsri.com/th/plearn-plearn/unicorn-startup

- https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/890079

- https://www.disruptignite.com/blog/introduction-to-venture-capital

- https://www.scb.co.th/th/personal-banking/stories/open-startup-investment.html

- https://www.investopedia.com/articles/personal-finance/102015/series-b-c-funding-what-it-all-means-and-how-it-works.asp

- https://www.sec.or.th/TH/pages/lawandregulations/crowdfundingregulatorysummary.aspx

- https://www.barrons.com/articles/theranos-from-unicorn-hype-to-massive-fraud-1521052226

- https://money.cnn.com/2018/06/15/technology/elizabeth-holmes-indicted-theranos/index.html

- https://www.nytimes.com/2016/04/19/business/theranos-sec-justice-department-investigation.html

โฆษณา

ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน

ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน