“หมาจู” ปลาบู่น้อยตัวจิ๋ว
หากพูดถึงปลาบู่เราอาจจะคุ้นชินกับปลาบู่ที่มีขนาดตัวค่อนข้างใหญ่ หรือปลาบู่ทองแม่ของนางเอื้อยในนิทานเรื่องปลาบู่ทอง ในวันนี้เราอยากจะนำเสนอปลาบู่น้อยตัวจิ๋วที่มีชื่อว่า “ปลาบู่หมาจู” ปลาหมาจู หรือปลาบู่แคระหมาจู รวมไปถึงการเลี้ยงและการดูแลเบื่องต้นของเจ้าปลาจิ๋วตัวนี้กัน
ปลาบู่หมาจู ปลาหมาจู หรือปลาบู่แคระหมาจู เป็นปลากระดูกแข็งในสกุล Brachygobius ในวงศ์ ปลาบู่ Gobiidae หรือที่นักเลี้ยงปลาเรียกสั้น ๆ ว่า “Goby” นั่นเอง ปลาบู่หมาจูเป็นปลาบู่แคระที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียกใต้ ในหมู่ประเทศอินโดนิเซีย เวียดนาม รวมไปถึงประเทศไทยของเราด้วย ในประเทศไทยสามารถพบเจอได้ทั่วไปในแหล่งน้ำจืด และน้ำกร่อย ทั้งในแม่น้ำขนาดใหญ่ เช่น แม่น้ำโขง หรือแม้แต่ในแหล่งน้ำเล็ก ๆ อย่างร่องน้ำในสวนที่น้ำกร่อยไหลอยู่เอื่อย ๆ
ปลาบู่แคระหมาจูเป็นปลาตัวเล็ก โตเต็มที่ได้ประมาณ 4-5 เซนติเมตร ถ้าเทียบกับข้าวสารประมาณ 2-3 เม็ดต่อกันเห็นจะได้ มีลักษณะลำตัวเป็นทรงกรวย หรือทรงกระบอก คล้ายกับไม้เบสบอล หรือสากกะเบือ มีหัวและปากที่ค่อนข้างใหญ่ มีครีบทั้งหมดเจ็ดครีบ โดยมีมีครีบที่มีลักษณะพิเศษอยู่ 2 จุด จุดแรกอยู่ที่ครีบหนามตรงกระโดงกลางหลัง จุดที่ 2 คือครีบคู่ล่างที่มีลักษณะคล้ายกับฝาหอย 2 ฝาที่คว่ำอยู่ มีความสามารถพิเศษในการยึดติดสิ่งของ เพื่อไม่ให้ตัวเองถูกกระแสน้ำพัดปลิวไป ครีบสองครีบเปรียบเสมือนเท้าของเราก็ว่าได้
สีของปลาบู่แคระหมาจูที่มีความโดดเด่นจนใคร ๆ เห็นก็ต้องสะดุดตากับลายที่น่ารักของมัน โดยทั้งลำตัวมีสีดำสลับกับลายสีเหลือง หรือในบางตัวอาจจะเป็นสีส้มเลย ดู ๆ ไปแล้วมีความคล้ายครึงกับลายของผึ้ง Bumblebee หรือผึ้ง Humblebee ด้วยความคล้ายกันนี้ชาวต่างชาติจึงเรียกเจ้าปลาตัวนี้ว่า Bumblebee Goby นั่นเอง
ผึ้ง Bumblebee ที่มา: Jonas Von Werne (unsplash.com)
อายุไขของปลาบู่แคระหมาจูอยู่ที่ประมาณ 3-4 ปี จากการบอกเล่าและการเฝ้าสังเกตของเหล่านักเลี้ยงปลาที่เคยมีประสบการณ์เลี้ยงเจ้าปลาตัวนี้มา อย่างไรก็ตามขึ้นอยู่กับการเอาใจใส่ดูแลเลี้ยงดูของแต่ละท่าน
ลักษณะนิสัย
นิสัยของปลาบู่แคระหมาจู มีนิสัยรักความสงบ แต่บางครั้งบางคราวกับพวกเดียวกันเองอาจมีการกระทบกระทั้งกันได้บ้าง ไม่ถึงขั้นอันตราย แค่ขู่ไล่ โดยยกกระโดงหลังตัวเองขึ้นลงเป็นการให้สัญญาณกับอีกฝ่าย
ปลาบู่แคระหมาจูมักอาศัยอยู่ด้วยกันเป็นกลุ่ม แต่ถึงแม้ว่าอยู่กันเป็นกลุ่มก็ยังต้องการพื้นที่ส่วนตัวของตนเอง และค่อนข้างหวงพื้นที่ส่วนตัวด้วย คล้าย ๆ กับมนุษย์เราเลยก็ว่าได้
ปลาบู่แคระเป็นปลาผู้ล่าที่หากินอยู่บนพื้นน้ำ ดังนั้นการใช้ชีวิตส่วนใหญ่มักจะอยู่กับที่บนพื้นทราย หรือว่ายน้ำเรียบพื้นน้ำมากกว่า น้อยครั้งที่จะเห็นเจ้าปลาบู่หมาจูว่ายอยู่กลางน้ำ หรือผิวน้ำ (จากการสังเกตส่วนตัวถ้าเจ้าปลาบู่หมาจูหิวจะว่ายขึ้นลงระหว่างพื้นน้ำกับผิวน้ำ)
ในช่วงแรก ๆ ที่นำเจ้าปลาบู่หมาจูมาลงตู้อาจจะมีอาการขี้อายไม่กล้าออกมาโชว์ตัวสักเท่าไหร่ แต่เมื่อคุ้นชินกันแล้วแค่เห็นเรามายืนหน้าตู้ก็ออกมาทักทายกันแล้ว ถึงขั้นสามารถป้อนอาหารจากมือได้เลย
การจัดตู้เลี้ยง
การเลี้ยงดูเจ้าปลาบู่แคระหมาจูจะว่าเลี้ยงง่ายก็ไม่ง่าย แต่จะว่าเลี้ยงยากก็ไม่ยากเช่นกัน เนื่องด้วยเป็นปลาของบ้านเราเองปัจจัยภายนอกต่าง ๆ ก็อาจจะไม่ต้องเป็นกังวลมากเท่าไหร่นัก
- อุณหภูมิที่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ อยู่ที่ประมาณ 22-30 องศาเซลเซียส (แต่ถ้าอุณหภูมิที่เหมาะสมและปลาชอบอยู่ที่ประมาณ 26-28 องศาเซลเซียส)
- ค่าความเป็นกรด ด่าง (pH) อยู่ที่ 7.0-8.5
- ค่าความเค็ม 1.002-1.006% (สำหรับน้ำกร่อย) แต่แนะนำว่าส่วนใหญ่สามารถเลี้ยงในน้ำจืดธรรมดาได้ ไม่จำเป็นต้องเป็นน้ำกร่อยเสมอไป ทางที่ดีควรสอบถามทางร้านที่ซื้อมาก่อนว่าทางร้านเลี้ยงในน้ำอะไร แล้วค่อยนำปลากลับมาปรับสภาพตามทีหลัง
การจัดตู้สำหรับเลี้ยงปลาบู่แคระหมาจู แน่นอนควรปรับสภาพน้ำและเปิดทดสอบระบบกรองให้เข้าที่เข้าทางเสียก่อน ให้มีการเซ็ทตัวของระบบแบททีเรียก่อนค่อยนำปลามาลงได้ การตกแต่งตู้ควรมีที่หลบซ่อนให้กับปลาด้วยเพื่อไม่ให้ปลามีอาการเครียดและสามารถอยู่ได้อย่างสบายใจ วัสดุที่นำมาใช้ได้อาจจะเป็นท่อน้ำ เครื่องปั้นดินเผา หรือหากต้องการจัดแบบสวยงามแนะนำเป็นหินก้อนเล็กก้อนใหญ่วางสลับสับกันไปให้เกิดช่องว่าง ให้ปลาสามารถเข้ามาหลบซ่อนได้ในยามที่รู้สึกไม่ปลอดภัย จากนั้นสามารถเลือกใช้ทราย หรือ กรวดมาเป็นวัสดุรองตู้ได้เลย อีกทั้งสามารถตกแต่งเพิ่มเติมได้ โดยการปลูกพืชน้ำ หรือไม้น้ำได้ เพื่อเป็นการเลียนแบบธรรมชาติให้สมจริงมากยิ่งขึ้น
หากเลี้ยงแค่ปลาบู่หมาจูมันคงจะดูเหงา ๆ งั้นเราลองมาดูเพื่อนร่วมตู้ให้กับเจ้าปลาบู่หมาจูของเรากัน เนื่องจากนิสัยไม่ดุร้าย และค่อนข้างกล้าออกมาโชว์ตัว จึงแทบจะเรียกได้ว่า “ฉันอยู่กับใครก็ได้” อย่างไรก็ตาม “ใครก็ได้ที่มีปากเล็กกว่าขนาดตัวของฉัน” หรือปลาที่ไม่มีขนาดใหญ่เกินไป และไม่คิดว่าเจ้าปลาบู่หมาจูของเราเป็นอาหาร ตัวอย่างเพื่อนร่วมตู้ที่ดีและเหมาะสม เช่น กุ้งแคระหลากสี หลาซิวขวานข้าง ปลานีออน ปลารัมมิโนส ฯลฯ และปลาที่ไม่แนะนำเป็นพวกปลาที่มีนิสัยค่อนข้างดุร้าย เช่น ปลาเทวดา และปลาที่มีขนาดปากที่กว้างและใหญ่กว่าตัวปลาบู่หมาจู เป็นต้น
ปลานีออน Photo by Sung Jin Cho on Unsplash
*หากเลี้ยงกับกุ้งแคระปลาบู่หมาจูอาจเป็นภัยหลักกับลูกกุ้งได้เลย เพราะลูกกุ้งเป็นอาหารโปรดเลยก็ว่าได้*
อาหารการกินของเจ้าปลาบู่แคระหมาจูอาจจะเป็นสิ่งที่ค่อนข้างยากกับคนเลี้ยงปลามือใหม่ ปลาตัวนี้ค่อนข้างเรื่องมากและเลือกกิน เนื่องจากปลาบู่หมาจูเป็นปลากินเนื้อ ต้องการโปรตีนเป็นจำนวนมากในการดำรงชีวิต อาหารในธรรมชาติของมันจะเป็นพวกลูกกุ้ง ลูกปลา แมลงน้ำ ลูกน้ำ หนอนน้ำ หรือสัตว์น้ำที่มีขนาดเล็กกว่าปากของมัน มันกินหมด แต่เมื่อเรานำมาเลี้ยงในตู้ อาหารแช่แข็งอาจจะเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด เช่น หนอนแดงแช่แข็ง (Blood worm) เป็นต้น เรื่องอาหารเม็ดแทบจะไม่แตะเลย แต่ก็มีนักเลี้ยงปลาบางท่านฝึกให้กินได้ ขึ้นอยู่กับปลาแต่ละตัว
ปลาบู่หมาจูกำลังกินหนอนแดงเป็นอาหาร
โรคต่าง ๆ กับปลาบู่หมาจู เป็นโรคที่สามารถพบได้ทั่วไปของปลาสวยงาม เช่น โรคจุดขาว ครีบเปื่อย ฯลฯ โดยปกติปลาบู่หมาจูเป็นปลาที่ค่อนข้างอึด อดทน และมีภูมิต้านทานโรคค่อนข้างสูง จึงไม่ค่อยเป็นโรคใด ๆ นอกเสียจากสภาพน้ำไม่เหมาะสม มีการสะสมและหมักหมมของเชื้อโรคมากเกินไป ดังนั้นการเลี้ยงปลาบู่หมาจูจำเป็นต้องเปลี่ยนน้ำอยู่บ่อย ๆ เปลี่ยนน้ำอย่างน้อย 20% ในทุก ๆ สัปดาห์ แต่หากเกิดโรคแล้ว แนะนำให้นำปลารีบแยกออกมาขังเดี่ยวแช่เกลือ พร้อมกับใบหูกวาง ให้ปลารักษาตัวเอง และคอยสังเกตอาการของปลาอย่างใกล้ชิด
*การเปลี่ยนน้ำหากสามารถทำความสะอาดทรายบนพื้นตู้ได้ด้วยจะยิ่งดี เพราะจะได้ไม่เกิดการหมักหมมของเชื้อโรคบนพื้นทรายที่เป็นที่อยู่อาศัยหลักของปลาบู่หมาจู*
การเพาะขยายพันธ์ของปลาบู่แคระหมาจู
ในแต่ละครั้งปลาบู่หมาจูตัวเมียสามารถวางไข่ได้ประมาณ 150-200 ฟอง โดยการเพาะพันธุ์สามารถนำตัวเมียและตัวผู้แยกออกมาอยู่ด้วยกัน และจัดเตรียมสถานที่ให้เหาะสม มีที่ซ่อนให้วางไข่ ปกติแล้วปลาบู่หมาจูจะเลือกวางไข่ในวัสดุที่แข็งแรง และหลบซ่อนจากสายตาภายนอก เรามารถใช้เป็นท่อเซรามิก หรือเครื่องปั้นดินเผา เป็นวัสดุวางไข่ได้ เพื่อที่ให้ง่ายต่อการสังเกตด้วยว่าปลาตัวเมียได้วางไข่แล้วหรือยัง ต่อมา
เมื่อแม่ปลาได้วางไข่เรียบร้อยแล้วให้แยกแม่ปลาออกมา และทิ้งพ่อปลาไว้ เพราะพ่อปลาจะคอยปกป้องไข่ และดูและไข่ให้จนสุดชีวิต ดังนั้นช่วงนี้พ่อปลาจะมีนิสัยดุร้ายมาก
ลูกปลาเริ่มฟักตัวออกจากไข่ ให้แยกพ่อปลาออกมาเหลือไว้แค่ลูกปลา หลังจากนั้นให้เริ่มให้อาหารมื้อแรก ต้องเป็นอาหารสดที่มีชีวิต เช่นไรแดง ลูกอาร์ทีเมีย เป็นต้น
*ปลาตัวผู้มีขนาดตัวที่เล็กและเรียวกว่า สีสดกว่า / ตัวเมียมีขนาดตัวใหญ่กว่า ส่วนท้องมีขนาดใหญ่กว่า และสีซีดกว่าเล็กน้อย*
ถ้าอ่านมาถึงตรงนี้ได้แสดงว่าท่านก็น่าจะรู้จักและอาจจะหลงรักความน่ารักของเจ้าปลาบู่แคระหมาจูตัวน้อยตัวนี้ไปแล้ว ด้วยลักษณะและสีสันที่มีความแปลกตาของเจ้าปลาบู่ตัวน้อยตัวนี้จึงทำให้เป็นที่นิยมของเหล่านักเลี้ยงปลา อีกทั้งเจ้าปลาบู่แคระหมาจูเป็นปลาที่ผู้เลี้ยงต้องให้การเอาใจใส่อยู่ในระดับหนึ่ง ดังนั้นสำหรับคนที่เพิ่งเริ่มเลี้ยงปลา หรือมือใหม่อาจจะเป็นปลาที่ค่อนข้างท้าทายเลยตัวหนึ่ง หลังจากอ่านบทความไปแล้วหวังใจว่าจะเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่สนใจจะรับปลาตัวนี้มาเป็นสมาชิกใหม่อีกตัวหนึ่ง
สุดท้ายนี้ปลาบู่แคระหมาจู ปลาที่ไม่น่าเชื่อว่าเป็นปลาในบ้านเราเอง อยากให้ผู้เลี้ยงช่วยกันอนุรักษ์ เลือกซื้อปลาที่มีการเพาะเองจากฟาร์ม เพื่อให้ปลาหมาจูตัวนี้ให้คงอยู่ในธรรมชาติ ให้ลูกให้หลานของเราได้ชมเชยความน่ารักของปลาชนิดนี้ต่อไป
TAN A-ROUND
อ้างอิงข้อมูล
- ประสบการณ์ตรงจากการเลี้ยงปลาบู่หมาจู
- 5
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
