ถือครองพื้นทีในจิตใจ
ยิ่งเราครอบครอบใคร่เป็นเจ้าของมันมากเท่าไหร่ กลับกลายเป็นควบคุมมันได้ยากขึ้นเท่านั้น เรียกได้ว่าถูกมันควบคุมมากกว่า ในทางกลับกัน หากเราปล่อยความรู้สึกอยากเป็นเจ้าของลง เรากลับควบคุมและใช้ประโยชน์จากมันได้มากขึ้น นี่คือความย้อนแย้งที่สวยงามของจิตใจ ถึงแม้ผมจะสั่งการให้จิตใจคิดและเขียนบทความนี้ออกมาได้ แต่ผมเป็นเจ้าของมันจริงเหรอ
บ่อยครั้งที่ผมอยากอยู่ในหัวตัวเองอย่างเงียบๆก็ไม่เคยจะทำได้สักครั้ง บางเหตุการณ์ที่เข้ามากระทบทำให้ถูกอารมณ์ครอบงำจนเผลอแสดงพฤติกรรมบางอย่างที่ไม่ใช่ตัวเราออกไป เหมือนใจผมไม่ใช่ผม เราแค่ยืมความสามารถของมันเพื่อใช้ประโยชน์และเพื่อดำรงอยู่ในฐานะเรา แต่ผมไม่สามารถยืมพลังจากมันได้ตลอด บ่อยครั้งที่ผมรู้ว่าจำเป็นต้องทำบางอย่าง แต่ใจก็ขัดขืนด้วยความเกียจคร้านจนต้องผัดวันประกันพรุ่งอยู่เสมอ
พิจารณาดูแล้วใช่ว่าเราจะใช้ประโยชน์จากจิตใจแต่เพียงฝ่ายเดียว มันเองก็ใช้ประโยชน์จากเราโดยไม่รู้ตัว โดยเฉพาะการสร้างป้อมปราการที่ชื่อว่า อีโก้ หรือ อัตตา ผมกล่าวถึงความหมายในเชิงที่เราเข้าใจกันทั่วไป ซึ่งไม่ได้อ้างอิงความหมาย Ego จากนิยามของ ซิก มุนฟรอยด์ บิดาแห่งจิตวิเคราะห์ ที่แยกการทำงานของจิตใจมนุษย์ออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่ Id, Superego และ Ego
Id คือความต้องการแบบดิบๆตรงไปตรงมาเหมือนเผด็จการชี้นิ้วสั่ง Superego คือขั้วตรงข้ามที่ต้องการคงคุณค่าทางมนุษยธรรมในตัวเราไว้เหมือนแม่ชีเทเรซ่า การที่ทั้งสองขั้วจะไปด้วยกันได้ในจิตใจเดียวกันก็ต้องผ่านกระบวนการของกรรมการตัดสินอย่าง Ego สรุปจนได้หนทางสายกลางที่ได้ทั้งสิ่งที่ต้องการและไม่ผิดต่อหลักมนุษยธรรม เช่นเราอยากกินเนื้อวัว ก็เลยเลี้ยงมันแล้วใช้วิธีฆ่าที่ไม่ทรมาน เป็นต้น ซึ่งEgoในความหมายแบบจิตวิเคราะห์ดูเป็นสิ่งที่ดีและจำเป็น
แต่คำว่าอีโก้ที่เราเข้าใจกันหรือ อัตตา เป็นกับดักทางจิตใจชั้นดี ผมขอใช้คำว่าอัตตาแทนแล้วกันครับเพื่อป้องกันการสับสน คำพูดของใครบางคนที่เป็นแค่ระลอกลมผ่านอวัยวะในช่องปาก แล้วสั่นสะเทือนเป็นคลื่นเสียง ผ่านลำคอ ฟัน ลิ้น จมูก ริมฝีปากที่บิดรูปไปมาจนเกิดเป็นคำแต่ละคำ และอาศัยการตีความด้วยความรู้พื้นฐานทางภาษาของผู้ฟัง ทั้งๆที่คำพูดดังกล่าวไม่ได้ทำอันตรายอะไรกับร่างกายเราเลย เซลล์ร่างกายทุกอณุยังอยู่ดีไร้กระบวนการอักเสบ ไม่ได้กระตุ้น cytokine แม้แต่ตัวเดียวในร่างกาย แต่บางครั้งมันกลับทำให้ผู้ฟังเจ็บปวดอย่างแสนสาหัส
นักมวยโดนต่อยล้มก็ยังสามารถลุกขึ้นมาน็อคคืนคู่ต่อสู้ได้ แต่นักมวยคนเดียวกันโดนคนที่รักบอกเลิกอย่างไร้เยื่อไย อาจคิดสั้นจบชีวิตตัวเองได้ เป็นความเจ็บปวดที่อธิบายทางกายไม่ได้ เพราะไม่ได้ผ่านการนำของระบบประสาท Sensory neuron ตามผิวกายและอวัยวะยังคงนิ่งสนิทไร้กระแสไฟฟ้า แต่มันเป็นความเจ็บปวดจากการจู่โจมที่อัตตาโดยตรง ยิ่งเราสร้างป้อมปราการอัตราสูงเท่าไหร่ ฐานมันก็ยิ่งดูเปราะและเวลาร่วงหล่นลงมาก็ยิ่งสะเทือนอย่างสาหัส
ลองจินตนาการเล่นๆ หากคำพูดต่อว่าทำร้ายจิตใจเปลี่ยนเป็นภาษาตูนีเซีย และพูดกับเราด้วยใบหน้าและแววตาที่ยิ้มแย้ม เราก็คงไม่รู้สึกเจ็บปวดหรือเสียอารมณ์กับคำด่าเหล่านั้นอีกต่อไป ในขณะเดียวกันความหวังดีรักอีกฝ่ายยิ่งกว่าตัวเองของพ่อแม่บางคน เมื่อสื่อสารออกไปในทางที่ไม่เข้าใจกันก็กลับสร้างความเจ็บช้ำให้ลูก ทุกสิ่งคืออิทธิพลจากการทำงานของอัตตา
การสร้างอัตตา คือการที่จิตใจที่เปรียบเสมือนนายทุน หลอกใช้แรงงานอย่างเราในการผลิต จากนั้นก็ให้เราดำรงชีพด้วยของที่มันผลิตอีกต่อหนึ่ง แต่เป็นในรูปแบบที่เราขาดดุล ยิ่งสร้างยิ่งใหญ่มากขึ้นเท่าไหร่ก็ยิ่งขาดดุลมากขึ้นเท่านั้น มิหนำซ้ำเป็นการขาดดุลโดยไม่รู้ตัว ขาดดุลโดยคิดว่าเราก็เป็นเจ้าของเหมือนการถือโฉนดปลอม หุ้นลม และวันหนึ่งเมื่อมรสุมทางอารมณ์เข้ามาปะทะ จะพบว่ากรรมสิทธิ์แท้จริงของพื้นที่ในหัวนั้นไม่ใช่ของเรา แต่เป็นของเจ้าจิตใจที่ไม่อาจควบคุม
ผมมองว่าการฝึกสติเป็นสิ่งที่ควรให้ความสำคัญมากขึ้น เพราะสติเปรียบเหมือนอำนาจในการครองกรรมสิทธิ์ในจิตใจ ผมก็พยายามเข็นตัวเองให้ฝึก แต่เหมือนจิตใจผมมันจะรู้ทัน กลัวว่าผมจะถือครองพื้นที่แทนมัน มันเลยใช้ความเกียจคร้านเล่นงานผมให้ผัดวันประกันพรุ่งมาเรื่อยๆ เชื่อว่าศึกในหัวนี้คงยืดเยื้อไม่รู้จบแน่นอน
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
