ซาเทียร์ จิตบำบัดและการพัฒนาตนเอง ( 2)
นงพงา ลิ้มสุวรรณ และ นิดา ลิ้มสุวรรณ
การบำบัดแบบซาเทียร์ ดังที่รู้ไปแล้วว่าให้ความสำคัญกับการเปลี่ยนแปลงภายใน ดังนั้นจึงมีโมเดลก้อนภูเขาน้ำแข็งเป็นองค์ความรู้ที่สำคัญสำหรับการนำไปใช้เพื่อทำความเข้าใจกระบวนการภายในจิตใจของคน สามารถแบ่งได้ 8 ระดับ เรียงจากส่วนบนสุดไล่ลงไปจนถึงขั้นล่างสุด ประกอบด้วย
ชั้นบนสุด พฤติกรรม เป็นสิ่งที่สามารถสังเกตได้จากภายนอก เปรียบเสมือนก้อนภูเขาที่ปรากฎอยู่เหนือผิวน้ำ เป็นสิ่งที่ได้รับอิทธิพลจากชั้นต่าง ๆ ด้านล่างชั้นภูเขาน้ำแข็ง
ขั้นที่สอง รูปแบบการแก้ไขปัญหา (stance) คือสิ่งที่คนแต่ละคนใช้รับมือกับสภาพปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นเท่านั้น ไม่ใช่บุคคลิกภาพ หรือลักษณะนิสัย เช่น เมื่อเกิดปัญหาคนหนึ่งอาจยอมตาม และรับความผิดพลาดไว้ที่ตนเอง เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้ง ส่วนอีกคนอาจตำหนิผู้อื่นว่าเป็นต้นเหตุของปัญหา
ขั้นที่สาม ความรู้สึก (Feeling) ก็คือความรู้สึกทั่วๆ ไปที่สามารถเจอได้ในชีวิตประจำวัน ในแนวคิดนี้ให้ความสำคัญทั้งกับอารมณ์ทางด้านบวก และด้านลบ อย่างไรก็ตาม ทุกอารมณ์ที่เกิดขึ้นเป็นสิ่งดีเสมอ เช่น เมื่อเกิดอารมณ์โกรธ และเราตระหนักได้ถึงอารมณ์โกรธ ทำให้รู้ว่าเรากำลังเผชิญกับสิ่งที่ไม่น่าพึงพอใจ หรือไม่ได้รับความยุติธรรม เป็นต้น
ขั้นที่สี่ ความรู้สึกเกี่ยวกับความรู้สึก (Feeling about Feeling) เป็นความรู้สึกที่เรามีต่อความรู้สึกอีกขั้นหนึ่ง เมื่อเกิดเหตุการณ์บางอย่าง เช่น เราอาจจะรู้สึกเครียดทุกครั้งเวลาเข้าใกล้ช่วงเวลา final เพราะไม่ได้ตั้งใจเรียนในช่วงที่ผ่านหรือทำคะแนนสอบ midterm ได้น้อย ในอีกแง่หนึ่งเราก็รู้สึกไม่ชอบความรู้สึกเครียดนี้ เพราะมันทำให้เราไม่มีสมาธิในการอ่านหนังสือ
ขั้นที่ห้า การรับรู้ เป็นส่วนที่เกี่ยวข้องกับระบบความคิด รวมไปถึงความเชื่อ ค่านิยม ทัศนคติ ที่มีต่อเหตุการณ์ใดๆ ที่มีลักษณะแบบส่วนบุคคล (ไม่เป็นสากล)
ขั้นที่หก ความต้องการ หรือ ความคาดหวัง ซึ่งก็คือความคาดหวังทั่วไป ทั้งความคาดหวังที่เรามีต่อตนเอง ความคาดหวังที่เรามีต่อคนอื่น และความคาดหวังที่คนอื่นมีต่อเรา ให้เป็นไปตามความคิด หรือความต้องการ ซึ่งมีรูปแบบที่แตกต่างกัน ความต้องการนี้ได้รับอิทธิพลมาจากภูเขาน้ำแข็งขั้นที่เจ็ดคือความปรารถนาที่ลักษณะเป็นสากล
ขั้นที่เจ็ด ความปรารถนา (yearning) เปรียบเหมือนอาหารใจ 10 อย่างที่ทุกคนต้องการ ได้แก่ ความรัก การยอมรับ การเป็นอิสระ ความชื่นชม ความรู้สึกมีคุณค่า ความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่ง ความปลอดภัยและมั่นคง ความรู้สึกสัมพันธ์เชื่อมโยงกับคนอื่นๆ ความใกล้ชิด และความสงบ ซึ่งแสดงออกในลักษณะความต้องการที่ไม่เหมือนกัน เช่น คนหนึ่งอาจมีความปรารถนาความรู้สึกมีคุณค่า ผ่านจำนวนยอดกดไลค์รูปภาพ แต่ในอีกคนหนึ่งอาจรู้สึกมีคุณค่าเมื่อได้ทำงานที่ตนเองรัก เป็นต้น
ขั้นที่แปด ตัวตน (Self) คือ ความเป็นตัวเรา คนที่สามารถตระหนักรู้ได้ในความเป็นตัวตนจะเป็นคนที่มีความภาคภูมิใจในตนเอง และสามารถบอกได้ว่าเป็นใคร เราต้องการอะไรและรู้สึกอย่างไร ที่ไม่ใช่การรู้ในระดับผิวเผิน แต่เปรียบเหมือนการหยั่งรู้และรู้จักตัวตนของตนเองที่แท้จริง หรือสามารถบอกได้ว่า “ฉันรู้สึกเศร้า ฉันพูดแบบเศร้า มองดูแล้วเศร้า ฉันรู้ว่าฉันเศร้า ฉันสามารถพูดถึงมันได้ และฉันจะเลือกเองว่าจะขอความช่วยเหลือไหม ” – Satir
อย่างไรก็ดี แม้ว่าตามโมเดลจะเรียงแบ่งเป็นลำดับชั้นชัดเจน แต่ในความเป็นจริงกระบวนการทางจิตใจ สิ่งเหล่านี้จะผสมปนกันอยู่
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
