สารนาถ หรือ ป่าอิสปตนมฤคทายวัน สถานที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา
การที่ผู้เขียนมาทัศนศึกษาที่ประเทศอินเดียในครั้งนี้ ซึ่งเป็นครั้งแรก เนื่องจากอยากมาชมและกราบสักการะ พุทธสังเวชนียสถาน ดังนั้นเมื่อได้มาที่ สารนาถ หรือ ป่าอิสปตนมฤคทายวัน ซึ่งเป็นพุทธสังเวชนียสถานแห่งที่ 3 คือ สถานที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา ในฐานะที่ผู้เขียนเป็นพุทธศาสนิกชน เลยรู้สึก ดีใจ ตื่นเต้น ซาบซึ้ง และปิติ ที่ได้มาสักการะสถานที่ศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้ เรามาทราบถึง ที่มา ประวัติ ของสารนาถ กันเลยค่ะ
เครดิตภาพ: Dr. TC
ที่มา สารนาถ
สารนาถ เป็นพุทธสังเวชนียสถานแห่งที่ 3 (1 ใน 4 แห่งของชาวพุทธ) ตั้งห่างจากเมืองพาราณสี เมืองศูนย์กลางทางศาสนาของศาสนาฮินดู ไปทางเหนือราว 9 กิโลเมตร อยู่ในรัฐอุตตรประเทศ ประเทศอินเดีย ในปัจจุบัน หรือแคว้นกาสี ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล
เหตุที่ได้ชื่อว่าสารนาถ เนื่องมาจากสถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา เริ่มต้นประกาศพระพุทธศาสนาเพื่อเป็นที่พึ่งแก่มหาชนทั้งหลาย และบ้างก็ว่ามาจากศัพท์ว่า สารงฺค + นารถ = ที่อยู่ของสัตว์จำพวกกวาง สารนาถยังรู้จักกันดีในชื่อ "อิสิปตนมฤคทายวัน" หรือ "ฤๅษีปัตนมฤคทายวัน" แปลว่า ป่าอันยกให้แก่หมู่กวาง และเป็นที่ชุมนุมฤๅษี
ภายในอาณาบริเวณสารนาถมี ธรรมเมกขสถูป เป็นพุทธสถานขนาดใหญ่ที่สุดและสำคัญที่สุด สันนิษฐานว่าบริเวณที่ตั้งของธรรมเมกขสถูป เป็นสถานที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาประกาศพระสัจจธรรมเป็นครั้งแรกที่นี่
เครดิตภาพ: Pixabay
สารนาถหลังพุทธปรินิพพาน
ประมาณ 300 กว่าปีต่อมาหลังพุทธกาล ในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช กลุ่มสถานที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมธรรมเทศนาและพระธรรมเทศนาอื่น ๆ แก่เบญจวัคคีย์ และหมู่คันธกุฎีของพระพุทธเจ้า ในบริเวณป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ได้รับการบูรณะและก่อสร้างศาสนสถานเพิ่มเติมครั้งใหญ่เพื่อถวายเป็นอนุสรณียสถานแก่พระพุทธเจ้า
และกลุ่มพุทธสถานเหล่านี้ได้เจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุดในสมัยราชวงศ์คุปตะ (บันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาราว พ.ศ. 1300 ได้บันทึกไว้ว่า "มีพระอยู่ประจำ 1,500 รูป มีพระสถูปสูงประมาณ 100 เมตร มีเสาศิลาจารึกรูปหัวสิงห์ และสิ่งอัศจรรย์มากมาย ฯลฯ")
และได้ถูกทิ้งร้างไปเมื่อกษัตริย์โมกุลเข้าปกครองอินเดีย จนท่านอนาคาริก ธรรมปาละ ชาวศรีลังกา ได้มาบูรณะขึ้นใหม่อีกครั้ง และได้รับการบูรณะจากรัฐบาลอินเดียเรื่อยมา ทำให้สารนาถกลายเป็นจุดหมายปลายทางในการแสวงบุญที่สำคัญแห่งหนึ่งของชาวพุทธทั่วโลกมาจนถึงปัจจุบัน
ธรรมะที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงเป็นปฐมเทศนา คือ ธรรมจักรกัปวัตนสูตร คือพระสูตรที่แสดงดั่งการหมุนกงล้อคือพระธรรม เมื่อหมุนไปทางใดก็จะขจัดอวิชชาออกจากจิตใจ เกิดเป็นความสว่างไสวในชีวิต
สาระสำคัญของคำเทศนาครั้งแรกนี้ ทรงกล่าวถึงที่สุดสองสิ่ง ซึ่งบรรพชิตไม่ควรปฏิบัติ คือหมกมุ่นอยู่ในความสุขของผู้แสวงกาม หรือทรมานตนอย่างทารุณ แต่ควรเดินทางสายกลาง หรือมรรค 8 จากนั้นทรงกล่าวถึงอริยสัจ 4 และสัจธรรมที่ว่า เมื่อมีการเกิดก็ย่อมมีดับเป็นธรรมดาโลก
เมื่อกล่าวถึงเมืองสารนาถ เมื่อ 40 ปีก่อน ยังมีผู้ได้เห็นกระต่าย และกวางยืนเล็มลูกไม้หากินในบริเวณป่า แต่ปัจจุบันไม่ปรากฏเช่นนั้นแล้ว คงเห็นแต่ ธัมเมกขสถูป สูง 150 ฟุต โดดเด่นอยู่ท่ามกลางโบราณสถาน เสาหิน วิหาร คันธกุฎี ที่แสดงความรุ่งเรืองของพระพุทธศาสนา ในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ก่อนจะถูกกองทัพมุสลิมเติร์กบุกทำลาย ในยุคกลางของอินเดีย
อันเป็นช่วงเวลาที่พุทธสถานหลายแห่ง เปลี่ยนสภาพเป็นซากปรักหักพัง โดยเฉพาะที่มหาวิทยาลัยสงฆ์ นาลันทา ที่หลวงจีนพระถังซัมจั๋งเคยมาศึกษา เป็นมหาวิทยาลัยเก่าแก่แห่งแรกของโลก ก็ถูกเผาทำลายพร้อมตำราเรียนทั้งพระเวท ตำราแพทย์ เลขคณิต เวทมนตร์ ปรัชญา ตรรกวิทยา อักษรศาสตร์ เหลือเพียงซากโบราณสถาน ให้ชาวอังกฤษได้เข้าบูรณะในยุคที่อินเดียเป็นอาณานิคม
นอกจากธัมเมกขสถูปแล้ว ที่นี่ยังมีเสาหินพระเจ้าอโศกในลูกกรงล้อมรอบ ส่วนหัวของเสาหินซึ่งเป็นรูปราชสีห์ถูกทำลายโค่นลง รัฐบาลอินเดียนำไปเก็บไว้ที่ พิพิธภัณฑ์สารนาถ ที่อยู่ใกล้ ๆ กันนั้นเอง รูปสิงห์จากหัวเสาพระเจ้าอโศกนี้ ภายหลังรัฐบาลอินเดีย ได้นำไปเป็นต้นแบบตราแผ่นดิน และใช้มาจนปัจจุบัน นอกจากหัวเสาพระเจ้าอโศก พิพิธภัณฑ์สารนาถยังเป็นที่รวมชิ้นงานประวัติศาสตร์ อันเกี่ยวกับพุทธศาสนาในช่วงต่าง ๆ
หินสลักรูปธรรมจักรกับกวางหมอบเหลียวหลัง คือสิ่งแทนพระธรรมเทศนาครั้งแรก อันหมายถึงกงล้อพระธรรมที่จะหมุนไปไม่สิ้นสุด เพื่อขจัดอวิชชาหรือความไม่รู้ในมนุษย์ ส่วนกวางนั้นบอกเล่าถึงสถานที่ ซึ่งครั้งหนึ่งเคยเป็นที่อยู่ของมฤคะคือฝูงกวาง ในป่าอิสิปตนะ
ศิลปวัตถุอีกชิ้นหนึ่งคือพระพุทธรูปหินทรายปางสารนาถ หรือปางเทศนา ประติมากรรมชั้นเยี่ยมของอินเดีย ทั้งลีลาและอารมณ์แห่งพระพักตร์ และเส้นสายของนิ้วโป้งที่แตะนิ้วกลางเพื่อสื่อนัยยะแห่งทางสายกลาง ข้อธรรมที่ทรงแสดงเป็นปฐมเทศนา
พระพุทธรูปปางปฐมเทศนาที่งดงามที่สุดในโลก ณ พิพิธภัณฑ์สารนาถ เมืองพาราณสี เครดิตภาพ: อ้างอิง 4
ทุกวันนี้ สารนาถยังคงเป็นจุดหมายของชาวพุทธทั่วโลก และชาวอินเดียทั่วประเทศ ที่เดินทางมาเพื่อระลึกถึงพุทธศาสดา และคำประกาศศาสนาที่ทรงค้นพบ ข้อธรรมหรือพระสูตรจำนวนมากที่ทรงแสดง เริ่มต้นที่นี่
เครดิตตภาพ: Dr. TC
สำหรับการทัศนศึกษาในครั้งนี้ที่สารนาถ ผู้เขียนรู้สึกดีใจ ประทับใจ ซาบซึ้งในรสพระธรรม และปิติ เป็นอย่างยิ่ง โดยเฉพาะเมื่อมาได้มานั่งสมาธิ กราบสักการะ บูชา สวดมนต์ หน้าสถานที่ศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้ สังเวชนียสถาน ที่ซึ่งพระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงปฐมเทศนา
เมื่อตอนเด็ก เรียนวิชาพุทธศาสนา จำได้ว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาที่ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เราท่องจนขึ้นใจ แต่ตอนนี้เราได้มา ณ ดินแดนนี้แล้วหรือ สถานที่จริง นอกจากนี้เราได้มีโอกาสแห่ผ้าเพื่อนำมาห่มธรรมเมกขสถูป ถือว่า เป็นบุญของผู้เขียนและคณะที่ได้มา ครั้งหนึ่งในชีวิต เพื่อนๆและคณะที่มาด้วยกันก็รู้สึกเช่นเดียวกัน กราบสาธุค่ะ
- 9
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
