การจัดการกิเลส (Passion Management)
กุลฉัตร ฉัตรกุล ณ อยุธยา
*************************
พระเมธีวชิโรดม (ว.วชิรเมธี) ได้ปรารถไว้ใน Youtube และหนังสือกิเลสแมนเนจเม้นท์ว่า “ถ้ามนุษย์เราจัดการกิเลสได้ชีวิตก็ง่ายขึ้น” กระผมจึงได้นำมาสรุปถอดความและย่อเนื้อหาจากคลิปวิดิโอผนวกกับหนังสือของท่านเพื่อให้ง่ายต่อผู้ที่สนใจในการอ่านได้เป็นประโยชน์ กล่าวคือ คำว่า “กิเลส” (Kilesa) มาจาก ภาษาอังกฤษว่า “Passion” คือ ความปราถนาอย่างแรงกล้า หรือสิ่งที่ทำให้ใจเศร้าหมอง มี 3 ประการ ได้แก่ โลภะ (ความโลภ) โทสะ (ความโกรธ) และโมหะ (ความหลง) หรือ อีกนัยหนึ่งในภาษาไทยทั่วไป คือ กิเลสตัณหา, อารมณ์, ความชอบ, กำหนัด,ความโกรธ ทุกวันนี้เรามีศาสตร์ทางด้านการจัดการทุกอย่างมากมายให้เรียนรู้กันอยู่ตลอด เช่น การจัดการทางสังคม การจัดการตลาด การจัดการทรัพยากร ฯลฯ เป็นศาสตร์ทาง How to ให้เรียนรู้และได้ปริญญาไปกันมากมาย ซึ่งล้วนแต่เป็นการบริหารจัดการแต่ภายนอก แต่การจัดการ (บริหาร) กิเลส ในจิตใจของมนุษย์เรานั้งยังไม่ได้ถูกบรรจุลงในหลักสูตรใดๆ ซึ่งน่าจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งในสังคมในทุกๆเรื่องเพราะต้นตอของปัญหาทั้งหลายส่วนมากก็เริ่มต้นที่ กิเลสนี้เอง ถ้าคนเราสามารถบริหารจัดการกับกิเลสทั้งหลายได้ปัญหาทั้งหลายประดามีน่าจะลดลงและส่งผลดีต่อโลก สังคม ประเทศชาติ ตัวตนบุคคลไปจนถึงจิตใจ ซึ่งท่าน ว. ได้แนะผู้บริหารมหาวิทยาลัยต่างๆ ว่า ควรจะบรรจุหลักสูตรกิเลสแมนเนจเม้นไว้ให้นักศึกษา MBA เรียนกัน
กิเลส เป็นปัจจัยเชิงลบ ที่ทำให้จิตใจและปํญญาเสื่อมคุณภาพ กิเลสที่เกิดขึ้นทุกขณะจิตเป็นเหตุแห่งความเศร้าหมองของชีวิต แต่กิเลสไม่ใช่เนื้อหาเดิมของชีวิตที่มีมาแต่เดิม แต่กลับเกิดขึ้นตามเหตุและปัจจัยต่างๆ เท่านั้น ฉะนั้นหากเราล่วงรู้เท่าทันธรรมชาติของกิเลสก็สามาถจัดการกับกิเลสได้ ซึ่งก็หมายรวมถึงความทุกข์ประดามีของมนุษย์เฉกเช่นเดียวกัน ซึ่งการดับทุกข์เป็นผลของการบริหารจัดการ ถ้าตัวทุกข์ส่วนใหญ่มีเหตุมาจากกิเลสแล้วไซร้ เราจึงควรมาเรียนรู้เกี่ยบกับการบริหารกิเลสให้เป็นการเรียนการสอนอย่างเป็นระบบกันจะได้ไม่เป็นทุกข์มากล้นพ้นประดามี
สภาวะเดิมของจิตใจมนุษย์นั้นบริสุทธิ์ ผ่องใส แต่เศร้าหมองไปเพราะมี อาคันตุกะกิเลส (กิเลสจร) เข้ามาเพียงชั่วครั้งคราว เพราะความรู้ไม่เท่าทัน หากไม่รู้วิธีบริหารจัดการกับแขกแปลกหน้านี้ อาจจะอยู่กับเราถาวรก็เป็นได้ เมื่อเราเกิดมามักจะมีกิเลสเป็นของแถมติดตัวมาด้วยเสมอ ต่อมาเมื่อมีปัจจัยในสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการบ่มเพาะ กิเลสที่สุกงอมก็มักจะเปิดเผยตัวตนที่แท้จริงออกมา ซึ่งมีตัวหลักที่เราควรรีบบริหารจัดการที่พวกเรารู้จักกันดีอยู่แล้ว ก็คือ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ความอิจฉาริษยา (อกุศลมูล หรือ รากเหง้าของความชั่ว) เพราะความทุกข์ทั้งหลายทั้งปวงล้วนมีรากเหง้ามาจาก โลภะ ก็คือ ตัณหา (ความอยากได้) โกรธะ ก็คือ มานะ (ความอยากใหญ่) และความหลง ก็คือ ทิฏฐิ (ความใจแคบ) นั่นเอง
แม้คนเราอาจจะไม่สามารถ “จัดการกิเลส” ได้เบ็ดเสร็จเด็ดขาดเหมือนกับพระอริยะบุคคล แต่เราก็ไม่ควรที่จะมีชีวิตอยู่อย่างคนที่ยอมตกเป็นทาสของกิเลสจนเต็มเวลา ในแต่ละวันของคนเรานั้นควจะมีบางช่วงเวลา หรือบางขณะจิตที่เป็นฝ่ายลุกขึ้นมาปราบดาภิเษกประกาศอิสรภาพเป็นนายเหนือกิเลสบ้าง โดยไม่ควรปล่อยให้กิเลสครอบงำชั่วนาตาปี
ความโลภ หรือความอยากระดับพื้นฐานในจิตใจของคนเรา เป็นแรงขับ แรงจูงใจ ให้คนต่อสู้ แส่ เสือกไส ตะเกียกตะกาย ดิ้นรนไขว่คว้า แสวงหา สะสมครอบครอง ทำให้คนเราประสบกับสุขๆ ทุกข์ๆ หม่นหมองครองเศร้าคลุกเคล้ากันไป ก่อเกิดการหลงวนใน ยศ ทรัพย์ อำนาจ เงินตรา ชื่อเสียงและอัตตาที่เป็นมายาของชีวิต ทำให้เป็นหอกหนามทิ่มแทงหัวใจ ว่ายวนไปในทะเลแห่งความทุกข์เมื่อใดที่คนเราขึ้นสู่ฝั่งได้จะได้พบกับความสุขที่ถาวร ซึ่งการจัดการกับความโลภให้อยู่เหนือความอยากนั้นเป็นสิ่งที่มีอยู่จริง ด้วยความสามารถในการมีความสุขจากความอยากดังนี้
1. มีความสุขจากการมีที่รู้จักพอ
2. มีความสุขจากการทำความดี หรือความสุขจากการทำเพื่อผู้อื่น
3. มีความสุขจากการให้เรียนรู้ และให้ความรู้แก่ผู้อื่น
4. มีความสุขจากการได้ทำในสิ่งที่ตนรัก
5. มีความสุขจากการหายใจอย่างมีสติ การทำสมาธิภาวนา
6. มีความสุขโดยอิสระจากความอยากหรือเจริญวิปัสสนากรรมฐานให้จิตตื่นรู้จากการ “หยุดความอยาก”
7. มีความสุขจากการเจริญมรณสติอยู่เสมอ เพราะการระลึกถึงความตายอยู่เนืองๆ จะลดการสะสมเกินจำเป็น ถอยห่างจากความโลภโมโทสัน เพราะรู้ทันความจริงของโลกเสียแล้วว่า “ครอบครองมากแค่ไหน สุดท้ายก็ไปมือเปล่า”
ความโกรธ อานุภาพของความโกรธเปรียบเสมือนอาวุธที่มีพลานุภาพมาก ถึงขั้นประหัตประหารกันได้ ดังนั้นจึงควรบริหารจัดการความโกรธให้ลดลงจนถึงขั้นไม่เกิดขึ้นเลยในตัวของเราดังวิธีการต่อไปนี้
1. หากเกิดความโกรธให้กำหนดลมหายใจเข้าออกหรือทำให้รู้สึกตัวอยู่กับปัจจุบันขณะ
2. พยายามพาตนเองให้ห่างออกจากสถานการณ์ตรงนั้น
3. พยายามหาแหล่งน้ำที่พอจะทำให้เราสดชื่นรื่นเย็นเพื่อเรียกสติให้กลับมา
4. พยายามพิจารณาให้เห็นโทษของความโกรธ
5. อย่าตัดสินใจในทุกๆเรื่องในขณะที่เรากำลังโกรธ
6. งดการพูดในทุกรูปแบบในขณะที่โกรธ
7. พยายามฝึกฝนการเปลี่ยนพลังงานความโกรธให้เกิดประโยชน์ เช่น ออกกำลัง ซักผ้า อาบน้ำ
8. ฝึกเจริญเมตตา ให้เห็นว่า “เราทั้งผองเป็นพี่น้องกัน” หรือแผ่เมตตาให้แก่สรรพสัตว์ทั้งหลาย
9. หมั่นฝึกฝนตนเองให้เจริญสติทุกวันด้วยการฝึกตามรู้ตามดูลมหายใจ (อานาปานสติ)
เราสามารถจัดการกับความโกรธได้ ด้วยการฝึก เจริญสติ จะเป็นวิธีที่ปิดประตูความโกรธได้อย่างถาวร โดยการเติมสติลงไปในทุกอิริยาบถ กล่าวคือ “ทำอะไรอยู่ก็รู้” ในทุกเรื่องที่ทำ ทุกกิจที่ทำ ทุกคำที่พูด ทุกครั้งที่เคลื่อนไหว เรียกว่า การโกรธของเราจะพัฒนาขึ้นจนเป็นคนที่น่าคบ รักใคร่ชอบพอแก่คนทั่วไป
หนังสือกิเลสแมนเนจเม้นท์ ของ เจ้าคุณเมธีวชิโรดม
ความหลง การไม่รู้จักความจริงของชีวิต นั้นคือ ความหลง เช่น หลงกามรมณ์ หลงเงิน หลงอำนาจ หลงในการทำงานจนเสียสมดุล หรือแม้แต่ “หลงตัวเอง” ซึ่งเป็นภยันตรายที่ใกล้ตัวและอันตรายที่สุด มนุษย์จึงควรจะหากลไกวิธีในการบริหารจัดการกับความหลง ดังนี้
1. หมั่นศึกษาหาความรู้ทางโลกควบคู่คุณธรรมอยู่เสมอ ให้มีความเข้าใจในโลก ในชีวิตตนเองและในธรรมชาติอย่างชัดเจน เข้าใจปรากฏการณ์ภายใน ใกล้ตัวซึ่งสามารถดับทุกข์ได้
2. รู้จัก ยศ ทรัพย์ อำนาจ กิน กาม เกียรติ ถึงข้อดีและข้อเสียต่างๆ ให้ดี ซึ่งต้อง ได้มาโดยชอบธรรม ใช้มันอย่างโปร่งใส และเพื่อประโยชน์สุขของส่วนรวม
3. หมั่นเจริญวิปัสสนากรรมฐานและฝึกปฏิบัติตามแนวอริยมรรคมีองค์ 8 ซึ่งจะสามารถขุดรากถอนโคนที่ซึ่งเป็นอวิชชาที่เป็นต้นตอแห่งความหลงได้โดยตรง
ความอิจฉา ริษยา เป็นภัยร้ายแรงอีกชนิดหนึ่งที่ยากจะกำจัด หากคนเรารู้ไม่เท่าทันความอิจฉาริษยา มันจะบั่นทอนความเป็นมนุษย์ลงไป การที่เห็นคนอื่นได้ดีแล้วทนไม่ได้ หรือไม่อยากเห็นใครได้ดี การริษยาเขาก็คือการจุดไฟเผาตนเอง การจะลดทอนและให้ไฟที่รอนแรงนั้น เบาบางลง ด้วยการใช้พรหมวิหารธรรม คือ เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา ด้วยวิธีการดังต่อไปนี้
1. การเอามานะมาละริษยาหรือเอากิเลสมาล้างกิเลส ใช้ได้ผลชะงัดมากคือ เวลาริษยาคน ก็คิดเสียว่า เขาทำได้ เราก็ต้องทำได้ แต่ควรพัฒนาให้อยู่ในรูปแบบที่เราถนัดจะดีกว่าไม่ต้องเลียนแบบใคร
2. คลายริษยาด้วยวิธีเอาผู้ที่เราริษยามาเป็นมิตร ความอิจฉาจะพลันแปรเปลี่ยนไปเป็นมิตรภาพที่อาทร
3. หัดวางตนด้วยการโมทนาผู้ที่สำเร็จด้วยใจจริง เมื่อเห็นผู้อื่นมีความสุขด้วยการฝึกหัดในการถ่อมตน
4. ฝึกหยุดนิ่งและปล่อยวาง ด้วยการหมั่นเจริญสติ ตื่นรู้ ดูใจในทุกๆ อิริยาบถ อย่าให้ตัวริษยาเข้ามาในใจได้ ด้วยการเจริญวิปัสสนากรรมฐาน นับเป็นวิธีการบริหารความริษยาขั้นเบ็ดเสร็จและเด็ดขาด
สรุปบทส่งท้าย เรื่องกลวิธีและอุบายในการบริหารจัดการกิเลส (Passion Management)
การเจริญวิปัสสนากรรมฐานและฝึกปฏิบัติตามแนวอริยมรรคมีองค์ 8 หรือหนทางสู่การดับทุกข์ ประกอบด้วย สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ เพราะการบริหารจัดการกิเลสตามที่กล่าวมานั้น เป็นเพียงเปลือกผิวภายนอกของการปฏิบัติ จึงได้เสนอไว้เพียงเป็นแนวทางปฏิบัติเพื่อให้ง่ายขึ้นเท่านั้น หากปฏิบัติได้ตามแนวทางของมรรคมีองค์ 8 แล้ว ก็จะสามารถหลุดพ้นจากสภาวะกิเลสได้อย่างสิ้นเชิง
1. พระเมธีวชิโรดม (ว.วชิรเมธี) ,กิเลสแมนเนจเม้นท์, --นนทบุรี : ปราณ , 2558.
2. พระเมธีวชิโรดม (ว.วชิรเมธี) ; “จัดการกับกิเลสได้ ชีวิตก็ง่ายขึ้น” ; Youtube.
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
