[คิด อย่าง สถาปนิก] ที่ว่างของความว่าง เมื่อสหายธรรมที่เป็นวิศวกรอยากจะทำบุญสร้างอุโบสถให้กับวัดป่า จึงชักชวนบริษัทสถาปนิกให้มาร่วมกุศลด้วยกัน

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

คิด อย่าง สถาปนิก

•

11 ก.ค. 2021 เวลา 04:30 • ศิลปะ & ออกแบบ

ที่ว่างของความว่าง

เมื่อสหายธรรมที่เป็นวิศวกรอยากจะทำบุญสร้างอุโบสถให้กับวัดป่า จึงชักชวนบริษัทสถาปนิกให้มาร่วมกุศลด้วยกัน

นี่จึงเป็นที่มาของโบสถ์ที่ชาวบ้านเรียกกันว่า 'โบสถ์สามเหลี่ยม'

สถาปนิกผู้ออกแบบเริ่มจากการมองไปที่หลักคำสอนในพุทธศาสนา สุดท้ายสรุปออกมาเป็นคีย์เวิร์ดได้ว่า.. 'ความธรรมดา'

นั่นคือการตัดสิ่งปรุงแต่งทั้งหมดออกไป

โดยเริ่มต้นจากการกำหนดขอบเขตของพื้นที่ จากจำนวนจุดที่น้อยที่สุดที่จะก่อให้เกิดพื้นที่ได้ตามหลักเรขาคณิตคือจุดสามจุด นำไปสู่รูปร่างแบบแปลนของโบสถ์ที่เป็นรูปสามเหลี่ยม

จากนั้นกำหนดทางเดินสำหรับเวียนเทียนเป็นวงกลมแทนสัญลักษณ์แห่งความว่าง แทรกอยู่ท่ามกลางหมู่ไม้ล้อมรอบตัวอุโบสถ

ไม่มีผนัง ไม่มีภาพพุทธประวัติ มีเพียงหมู่ไม้จากผืนป่าโดยรอบและฉากกั้นเล็กๆด้านหลังองค์พระประธานเพื่อเป็นช่วยกำกับสายตา

สถาปนิกผู้ออกแบบยังตั้งใจให้อุโบสถหลังนี้มีขนาดไม่ใหญ่นัก คล้ายกับโบสถ์ของวัดป่าหรือที่คนอีสานเรียกกันว่า 'สิม'

โดยกำหนดให้มีขนาดพื้นที่รองรับพระภิกษุได้ 21 รูปเท่านั้น ซึ่งเป็นจำนวนน้อยที่สุดที่พุทธบัญญัติระบุไว้สำหรับการทำสังฆกรรมได้ทุกประเภท(สงฆ์อติเรกวีสติวรรค)

ตัวหลังคาเป็นระนาบผืนเดียวง่ายๆที่เชิดขึ้นเพื่อการระบายน้ำ ซึ่งเมื่อพิจารณาประกอบกับฐานคอนกรีตที่มุมอาคารทั้งสามจุดที่มีรูปร่างคล้ายก้อนหินใหญ่ ซึ่งเปรียบคล้ายกับ 'ปาสาณนิมิต' หรือนิมิตที่เป็นศิลา จึงดูก็คล้ายกับผืนหลังคานั้นวางบนก้อนศิลาที่เผยอเชิดขึ้นมาจากพื้นดิน

รูปร่างและพื้นที่ทั้งหมดที่เรียบง่ายนี้เรียงร้อยมาจากหลักเหตุผลซึ่งสามารถอธิบายได้ ดั่งหลักปฏิจจสมุปบาท คือเมื่อมีเหตุจึงมีผล

แต่ความเรียบง่ายนั้น บางทีกลับสร้างปัญหาที่คลาดไม่ถึง เพราะเมื่อเหล่าคณะกรรมการวัฒนธรรมของจังหวัดได้เห็นรูปร่างของโบสถ์จากแบบ เกิดความไม่แน่ใจในลักษณะรูปร่างของสิมรูปสามเหลี่ยมนี้ โดยเฉพาะเมื่อมันไม่มีช่อฟ้าใบระกาอย่างที่ควรจะมีเหมือนวัดทั่วไป

ผู้ออกแบบจึงเดินทางจากกรุงเทพขึ้นมาเพื่อประชุมชี้แจงกับทางจังหวัด หนึ่งในคำโต้แย้งสำคัญของสถาปนิกคือ

'ถ้าเราทำโบสถ์ให้มีลักษณะเหมือนวัดทั่วไป มีช่อฟ้าใบระกาประดับ ชาวบ้านพุทธศาสนิกชนจะได้ประโยชน์อันใดนอกจากความเคยชินที่ยึดถือกันมา ผิดกับการออกแบบซึ่งมีที่มาจากหลักการในพุทธบัญญัติ ซึ่งอาจจะมีผู้ที่สนใจไถ่ถามถึงที่มาที่ไป และอาจจะโน้มนำไปสู่แก่นธรรมของพุทธศาสนาได้ง่ายขึ้น'

อาจจะเป็นข้อโต้แย้งข้อนี้ที่ทำให้ที่ประชุมของคณะกรรมการวัฒนธรรมของจังหวัดในวันนั้นยินยอมให้มีการก่อสร้าง 'สิมสามเหลี่ยม' หลังนี้ตามรูปแบบที่สถาปนิกผู้ออกแบบเสนอมา

แม้จะไม่มีผลชัดเจนว่า รูปทรงสามเหลี่ยมของสิมหลังนี้ทำให้ชาวบ้านรอบวัดเข้าถึงหลักธรรมในพุทธศาสนาหรือไม่ บางคนที่ไม่รู้ที่มาต่างก็คาดเดากันไป บ้างก็บอกว่าหมายถึง'พระรัตนตรัย' บ้างก็บอกว่าเป็น'ไตรสิกขา'

แต่อย่างน้อยตัวอาคารมันก็ทำหน้าที่ตามหลักที่ควรจะเป็นคือ เป็นสถาปัตยกรรมที่ตอบโจทย์การใช้สอยและแสดงแนวความคิดของการออกแบบออกมาได้อย่างชัดเจน โดยใช้ความสงบและปัญญามาเป็นส่วนประกอบในพื้นที่ว่างแห่งนี้

. . . . . . . . . . . . . . . .

สิมวัดป่าบ้านผักบุ้้ง

ตำบลกลางใหญ่ อำเภอบ้านผือ อุดรธานี

คลิป จากไทยพีบีเอส

https://youtu.be/QCWcp9LapFA

ขอบคุณรูปภาพจาก

- บริษัทสถาปนิกอัชชพล ดุสิตนานนท์และคณะ จำกัด

- คุณสาโรช พระวงศ์ [24 Photos] ใน gotarch.com

- คุณ toeytoeytoey ใน forum.fOnt.com

***********************************

เพื่อนๆ Blockdit ครับ ผมมีเขียนลงทั้งหมด 3 เพจ แตกต่างกันตามแต่อารมณ์จะพาไป คือ

๏ 'Bear's Books' = นำข้อคิดดีๆที่ได้จากการอ่านหนังสือแต่ละเล่มมาเล่า ชวนให้คิดตามกันไป