เมื่อพญาครุฑบุกสวรรค์..เพื่อชิงน้ำอมฤต

เรื่องราวของครุฑกับนาคนั้น เป็นเรื่องราวที่เล่าขานสืบต่อกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ โดยส่วนมากเรามักได้ยินได้ฟังเรื่องราวของพญานาคเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากพญานาคนั้น มีความใกล้ชิดกับวิถีชีวิตของมนุษย์ ทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ทางพระพุทธศาสนา ทำให้เรื่องราวของพญานาคมักปรากฏอยู่ทั่วไป

หลายท่านคงเคยได้อ่านเรื่องราวของครุฑกับนาคในเบื้องต้นกันไปแล้วว่า ที่จริงแล้ว ทั้งสองผู้ยิ่งใหญ่นี้เป็นพี่น้องกัน แต่ด้วยเหตุที่พระมารดาของทั้งสองนั้นไม่ถูกกัน จนเกิดเรื่องราวบานปลาย ด้วยอุบายของนางกัทรุมารดาของเหล่าพญานาค ที่โกงพนันนางวิน

เมื่อเหล่าพญานาคร้องขอดังนั้น พญาเวนไตยก็ตกลงแต่โดยดี โดยก่อนออกเดินทางพญาเวนไตยได้ไปขอพรจากพระมารดา ซึ่งนางวินตาได้บอกว่า ระหว่างทางหากรู้สึกหิว ให้จับกินเฉพาะพวกนิษาท ซึ่งหมายถึง คนป่าเถื่อน และ พวกโจรป่า เท่านั้น และห้ามทำอันตรายต่อพวกพราหมณ์ หรือผู้ถือศีลโดยเด็ดขาด พญาเวนไตยรับคำพระมารดาและออกเดินทางทันที

เมื่อทราบดังนั้น พญาเวนไตยจึงถลาขึ้นสู่สวรรค์ เพื่อไปนำน้ำอมฤตมาให้พวกนาค ในระหว่างทางได้บังเกิดความหิว ได้พบกับเต่าและช้างซึ่งกำลังต่อสู้กัน เต่าและช้างมีขนาดใหญ่มาก พญาเวนไตยจึงใช้กรงเล็บจิกสัตว์ทั้งสอง แล้วบินมาเกาะบนต้นไม้ใหญ่หมายจะกินเป็นอาหาร ด้วยความที่ทั้งสาม คือ พญาเวนไตย ช้าง และเต่า มีน้ำหนักมากมหาศาล จึงทำให้กิ่งไม้ใหญ่นั้นทานน้ำหนักไม่ไหวและหักในทันที

บนกิ่งไม้นั้นมีพวกฤาษีแคระขนาดเท่านิ้วมืออาศัยอยู่ พญาเวนไตยเกรงจะเกิดอันตราย จึงคาบกิ่งไม้แล้วค่อยๆวางลงบนพื้นดิน จนสามารถช่วยชีวิตเหล่าฤาษีแคระเอาไว้ได้ พวกฤๅษีเห็นว่า พญานกตนนี้มีจิตใจงดงามนัก จึงให้ชื่อว่า "ครุฑ" แปลว่าผู้รับภาระอันหนัก ทั้งยังให้พรว่า ไม่ว่าจะทำสิ่งใดให้สำเร็จตามประสงค์ และให้มีพละกำลังมหาศาล ไม่มีผู้ใดต้านทานได้

พระอินทร์ใช้สายฟ้า ซึ่งเป็นเทพศาสตราประจำตัว ในการฟาดฟันกับพญาครุฑ แต่ก็ยังไม่สามารถทำอันตรายต่อพญาครุฑได้ แต่ด้วยความต้องการแสดงคารวะต่อพระอินทร์ พญาครุฑจึงบันดาลให้ขนร่วงจากกายหนึ่งเส้น เพื่อให้เห็นว่าเทพศาสตราของพระอินทร์มี

เหล่าทวยเทพเมื่อไม่เห็นทางที่จะต้านฤทธิ์ได้ จึงจำต้องเปิดทางให้พญาครุฑเข้าไปเอาน้ำอมฤต ก่อนถึงที่เก็บน้ำอมฤตมีกองเพลิงร้อนขนาดที่สามารถเผาผลาญทุกชีวิตให้เป็นจุลได้ พญาครุฑจึงแปลงกายให้ใหญ่โต แล้วจึงบินไปอมน้ำจากแม่น้ำ มาดับกองเพลิงนั้น กองเพลิงก็มอดไปในที่สุด

ที่ด้านในสุดยังมีนาคสองตนเฝ้าน้ำอมฤตอยู่ นาคสองตนนี้มีดวงตาที่ไม่กระพริบและเฝ้ามองผู้ที่ผ่านเข้ามาตลอดเวลา นาคนั้นมีพิษมากมายมหาศาล หากนาคมองเห็นผู้ใดเข้ามาลักน้ำอมฤตย่อมพ่นพิษร้ายออกสังหารผู้นั้นได้ทุกเมื่อ ครุฑเห็นเช่นนั้นจึงกระพือปีกให้เกิดฝุ่นตลบขึ้นในอากาศ ทำให้นาคทั้งสองมองไม่เห็น และไม่สามารถกระทำอันตรายต่อพญาครุฑได้ พญาครุฑจึงสังหารนาคทั้งสองตนได้ในที่สุด

พระนารายณ์ทรงอยากทราบว่า เหตุใดครุฑจึงต้องขึ้นมาลักน้ำอมฤต พญาครุฑกราบทูลว่า ทั้งหลายทั้งปวงเป็นเพราะต้องการช่วยมารดาให้เป็นอิสระ เมื่อแจ้งดังนั้น พระนารายณ์จึงตรัสว่า น้ำอมฤตนี้ไม่สามารถเอาไปได้ ครุฑจึงออกอุบายขอนำน้ำอมฤตไปให้พวกนาคก่อน แล้วให้พระนารายณ์ตามมานำกลับไป

พญาเวนไตยหรือพญาครุฑนั้น มีชายาชื่อนางอุนนติหรือนางวินายกา และมีโอรสสองตน ชื่อ สัมพาทีและสดายุ ครุฑในตำนานสันสกฤตนั้นมีเพียงตนเดียว และไม่มีที่อยู่แน่นอนเพราะต้องย้ายตามเสด็จพระนารายณ์ไปเรื่อยๆ ต่างกับครุฑในคติพุทธศาสนาที่มีหลายตน และมีที่อยู่เป็นวิมานฉิมพลี ซึ่งอยู่ที่เชิงเขาพระสุเมรุนั่นเอง