หลักธรรม ทิศ 6 คืออะไร?
ทิศ 6 คือ บุคคลประเภทต่าง ๆ มีทั้งหมด 6 ส่วน ซึ่งอยู่รอบตัวเรา และเป็นส่วนหนึ่งในสังคม
เรื่องทิศ 6 เป็นธรรมเทศนาในพระไตรปิฎก ที่ปรากฏอยู่ในพระสูตรที่ชื่อว่า "สิงคาลกสูตร" ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงกล่าวถึงวิธีการปฏิบัติตนต่อผู้อื่น ทั้งในทางโลกและทางธรรม โดยให้ความสำคัญกับบุคคลต่าง ๆ ที่เปรียบเสมือนทิศทั้ง 6 รอบตัวของเรา
หลักธรรม ทิศ 6 คืออะไร?
#สาระจี๊ดจี๊ด
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสพระธรรมเทศนาเรื่องทิศ 6 เอาไว้ใน "สิงคาลกสูตร" ในพรรษาที่ 16 แล้วใช้เป็นยุทธศาสตร์ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนา จนกระทั่งครอบคลุมไปทั่วแผ่นดินชมพูทวีปในเวลาต่อมา
ทิศ 6 ประกอบ ด้วยบุคคล 6 ส่วน ซึ่งแบ่งเป็นทิศต่าง ๆ รอบตัว ดังนี้...
1. ปุรัตถิมทิศ
หมายถึง ทิศเบื้องหน้า ได้แก่ บิดา และมารดา
ทิศเบื้องหน้า ในตำราแต่ก่อนระบุเพียงบิดามารดาผู้ที่ให้กำเนิด และเลี้ยงดูส่งเสียเรามาจนเติบใหญ่ แต่ในความจริงแล้วทิศเบื้องหน้ายังหมายถึงบุคคลอื่นที่คอยอุปการะเลี้ยงดูเราให้เติบใหญ่ นั่นหมายความรวมถึงปู่ย่า ตายายหรือบุคคลอื่นที่เป็นญาติเราด้วยเช่นกัน เพราะสังคมปัจจุบันนี้ ทิศเบื้องหน้าที่เป็นบิดามารดาอาจไม่ใช่ผู้ที่คอยเลี้ยงดูส่งเสียเราให้เติบใหญ่ก็ได้ ดังนั้นแล้ว ผู้ที่มีอุปการะต่อการเลี้ยงดูส่งเสียเราจึงจัดเป็นผู้ที่อยู่ในทิศเบื้องหน้าด้วยเช่นกัน
ทิศเบื้องหน้ามีอุปการะต่อเรา คือ
- เลี้ยงดูให้เติบใหญ่
- อบรมสั่งสอนไม่ให้ประพฤติชั่ว
- อบรมสั่งสอนให้กระทำแต่ความดี
- อบรมให้ความรู้ ให้ปัญญา
- อุปการะทรัพย์สิน เงินทอง
- ส่งเสียให้สำเร็จการศึกษา
- หาคู่ครองอันเหมาะสมให้ (ข้อนี้ปัจจุบันมีบทบาทน้อยมาก เพราะส่วนมากเป็นการตัดสินใจของคู่สามีภรรยากันเอง)
– ฯลฯ
แนวทางปฏิบัติต่อทิศเบื้องหน้า
- พึงอุปการะเลี้ยงดูท่านเมื่อยามแก่เฒ่า
- ดำเนินในกุศลธรรม และอุทิศส่วนบุญให้แก่ท่านเมื่อล่วงลับไปแล้ว
- ช่วยกิจการงานของท่านอย่างหมั่นเพียร
- ประพฤติตน และดำรงอยู่ในศีลธรรมอันงาม รักษาชื่อเสียงวงศ์ตระกูลอยู่เป็นนิจ
- ใช้ทรัพย์ที่ท่านมอบให้อย่างรู้เห็นคุณค่า
- ฯลฯ
2. ทักขิณทิศ
หมายถึง ทิศเบื้องขวา ได้แก่ ครู อาจารย์
ทิศเบื้องขวา คือ ครูบาอาจารย์ที่เป็นผู้สอนหนังสือวิชาในวัยเรียน นอกจากนั้น ยังหมายรวมถึงบุคคลต่าง ๆ ที่คอยสอน คอยอบรม ให้ความรู้แก่เราที่มิใช่ผู้สอนในห้องเรียนด้วยเช่นกัน
ทิศเบื้องขวาอุปการะต่อเรา คือ
- ฝึกฝนให้เป็นคนดี ไม่ประพฤติในความชั่ว
- อบรม สอนวิชาให้รู้แจ้ง
- ให้วิชา และแนะแนวทางดำเนินชีวิต
- ยกย่องเมื่อเป็นเลิศในวิชาแก่หมู่ชน
- ฯลฯ
แนวทางปฏิบัติต่อทิศเบื้องขวา
- ให้ความเคารพต่อครูบาอาจารย์
- เชื่อฟังในคำสอน
- คอยช่วยกิจการงานสอน
- บำรุงท่าน บำรุงสถานศึกษาตามโอกาส
- ฯลฯ
3. ปัจฉิมทิศ
หมายถึง ทิศเบื้องหลัง ได้แก่ บุตร สามี ภรรยา
ทิศเบื้องหลัง คือ บุตร ผู้เป็นทาญาติสืบสายโลหิต และภรรยา และสามี ผู้เป็นคู่ชีวิต บุคคลเหล่านี้ เป็นคนสำคัญที่คอยให้การสนับสนุน คอยส่งเสริม และให้กำลังใจอยู่เบื้องหลัง นอกจากนั้น ยังหมายรวมถึงบุคคลที่อยู่ในทิศอื่น ๆ ที่มิใช่บุตร ภรรยา และสามี แต่ปฏิบัติตนคอยอุปการะเสมือนเป็นบุตร ภรรยาหรือสามี อาทิ ปู่ย่า ตายาย คูบาอาจารย์ เป็นต้น
ทิศเบื้องหลังผู้เป็นภรรยาที่มีอุปการะต่อเรา และควรปฏิบัติต่อเรา คือ
- ไม่ประพฤตินอกใจ
- ไม่ดูหมิ่นในวงศ์ตระกูลของสามี
- จัดการงานเรือนให้ครบพร้อม
- ต้อนรับขับสู้ญาติมิตรแขกเรื่อ
- ช่วยรักษาทรัพย์ของสามีให้คงอยู่
- ช่วยแบ่งเบาภาระในการงาน
- คอยให้การสนับสนุน และเป็นกำลังใจ
– ฯลฯ
ทิศเบื้องหลังผู้เป็นสามีที่มีอุปการะต่อเรา และควรปฏิบัติต่อเรา คือ
- ไม่ประพฤตินอกใจ
- เป็นผู้นำ และเสาหลักของครอบครัว ทั้งในการหาทรัพย์ และเลี้ยงดูครอบครัว
- ไม่ดูหมิ่นในวงศ์ตระกูลของสามี
- ปกป้องเราเมื่อยามมีภัย
- นำเราไปสู่ความเจริญ
- คอยเป็นกำลังใจ และส่งเสริมในกิจการงานที่ดี
- มอบความรัก และมอบเครื่องอาภรตามวาระโอกาส
– ฯลฯ
ทิศเบื้องหลังผู้เป็นบุตรที่มีอุปการะต่อเรา และควรปฏิบิติต่อเรา คือ
- สืบทอดสายเลือด และดำรงวงศ์ตระกูลให้คงอยู่
- ดูแลเราในยามแก่เฒ่า
- ช่วยในกิจการงานให้รุ่งเรือง
- ช่วยแบ่งเบาภาระในงานเรือน
- เป็นดวงใจคอยประสานแก่บิดามารดา
- ฯลฯ
4. อุตตรทิศ
หมายถึง ทิศเบื้องซ้าย ได้แก่ มิตรสหาย
ทิศเบื้องซ้าย คือ มิตรสหายทั้งที่เป็นมิตรสหายร่วมทุกข์ร่วมสุข หรือ มิตรสหายในการงาน บุคคลเหล่านี้เป็นผู้คอยช่วยเหลือในยามประสบปัญหา และอุปสรรค คอยช่วยเหลือเกื้อกูล ดึงรั้งมือให้พ้นจากสิ่งเหล่านั้น
ทิศเบื้องซ้ายมีอุปการะต่อเรา คือ
- เป็นผู้คอยช่วยเหลือเกื้อกูลเรา
- เป็นผู้คอยช่วยเหลือเราในยามตกทุกข์ได้ยาก
- เป็นผู้ให้คำปรึกษา และข้อเสนอแนะในทุกด้าน
- ฯลฯ
แนวทางปฏิบัติของผู้นำต่อทิศเบื้องซ้าย
- ให้เกียรติซึ่งกันและกัน
- วางตนให้สม่ำเสมอต่อกัน ไม่ข่มเหงรังแกมิตร
- คอยช่วยเหลือเกื้อกูลเมื่อมิตรตกทุกข์ได้ยาก
- ให้ความเป็นมิตรที่จริงใจ ทั้งกาย วาจา และใจ
- ฯลฯ
5. เหฏฐิมทิศ
หมายถึง ทิศเบื้องล่าง ได้แก่ ลูกจ้าง กับนายจ้าง
ทิศเบื้องล่าง คือ ผู้ที่เป็นบริวารที่คอยรับใช้หรือทำกิจให้เรา รวมถึงผู้ใต้บังคับบัญชาของเราด้วยเช่นกัน บริวารเหล่านี้ ได้แก่ ผู้รับใช้ คนงาน ผู้ที่มีตำแหน่งต่ำกว่า เป็นต้น ดังนั้น บุคคลเหล่านี้ จึงถือว่าเป็นผู้ ที่อยู่ด้านล่างภายใต้การปกครองหรือการบังคับบัญชาของเรา
ทิศเบื้องล่างมีอุปการะต่อเรา คือ
- เป็นผู้คอยช่วยเหลือกิจการงาน
- เป็นผู้แสวงหาทรัพย์ และลาภมาสู่ตน
- ปกป้อง คุ้มภัยให้แก่ตน
- คอยดูแลทรัพย์สินให้แก่ตน
- ฯลฯ
แนวทางปฏิบัติของผู้นำต่อทิศเบื้องล่าง
- จัดการงานให้เหมาะสมแก่คน และแก่งาน
- ให้ความเป็นธรรมแก่บริวารทั้งปวง
- มอบค่าตอบแทนด้วยความเป็นธรรม
- มอบอาหาร และน้ำดื่มอย่างสม่ำเสมอ
- ให้รางวัลเพื่อเป็นกำลังใจเป็นนิจ
- ไม่เอารัดเอาเปรียบในทุกด้าน
- รักษาพยาบาลเมื่อเกิดยามเจ็บไข้
- ฯลฯ
แนวทางปฏิบัติของบริวารต่อผู้นำ
- มาทำงานรับใช้อย่างสม่ำเสมอ
- มีความขยันมั่นเพียร และคอยรับใช้หรือทำกิจให้ด้วยความจริงใจ
- มีความซื่อสัตย์ ไม่คดโกงผู้เป็นนาย
- ให้ความเคารพ และเชื่อฟังในคำสั่ง
- แสวงหาแต่ประโยชน์ให้แก่ท่าน
- ฯลฯ
6. อุปริมทิศ
หมายถึง ทิศเบื้องบน ได้แก่ สามเณร ภิกษุ ภิกษุณี
ทิศเบื้องบน คือ ผู้ที่รักษาศีลมากกว่าเรา ซึ่งเราในที่นี้หมายถึงฆราวาสที่ไม่ใช่นักบวช ผู้ที่รักษาศีลที่สูงกว่านี้ ได้แก่ สามเณร ภิกษุ ภิกษุณี (ภิกษุณีปัจจุบันไม่มีการบวชให้แล้ว) จึงถือเป็นผู้ที่ควรแก่การสักการะให้เหนือกว่าตน
ทิศเบื้องบนมีอุปการะต่อเรา คือ
- เป็นผู้สั่งสอนธรรมให้รู้แจ้ง
- เป็นผู้ยังซึ่งกุศลกรรมให้เกิดแก่เรา ให้เกิดแก่ญาติมิตร ให้เกิดแก่ผู้มีพระคุณที่ล่วงลับไป
- เป็นให้ข้อเสนอแนะแนวทางต่อความสำเร็จในการดำเนินชีวิต
- ช่วยค้ำชูให้เราดำรงอยู่ในศีลธรรม ป้องกันมิให้ตกอยู่ในอบายมุข
- ฯลฯ
แนวทางปฏิบัติต่อทิศเบื้องบน
- ให้ทานทรัพย์สิน อาหาร และปัจจัยอื่นๆแก่ท่าน
- ช่วยเผยแพร่ และทะนุบำรุงพระศาสนาให้ดำรงอยู่
- ก่อสร้าง และบำรุงอาคารสถานให้เพียงพอ และคงอยู่ยืนยาวในพระศาสนา
- นำพระธรรม คำสอนมาปฏิบัติอยู่เป็นนิจ
- ฯลฯ
#สาระจี๊ดจี๊ด
หากบุคคลใน แต่ละทิศปฏิบัติตนตามหน้าที่ ซึ่งมีอยู่ประจำทิศได้สมบูรณ์จริง ๆ แล้ว ย่อมสามารถที่จะฉุดสังคมส่วนใหญ่ ให้เจริญรุ่งเรืองทั้งทางโลกและทางธรรมได้รวดเร็ว
#Wasabi ขอเพียงมีส่วนเล็ก ๆ ที่ช่วยให้คุณ!
"เจริญเติบโต ก้าวหน้า สำเร็จ อย่างภาคภูมิใจ"
#สาระจี๊ดจี๊ด #Wasabi #ความรู้ขึ้นสมอง
- 22
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
