9 อคติ ที่ทำให้คนเราตัดสินใจพลาด
อคติ เป็นสิ่งที่มนุษย์ทุกคนมีอยู่ภายในจิตใจ อาจเกิดจากสัญชาตญาณที่ผ่านการสะสมเรียนรู้มาตั้งแต่เกิด รวมทั้งการพัฒนาสัญชาตญาณ ผ่านวิวัฒนาการมาเรื่อยๆ เป็นหลายหมื่นปี แสดงออกมาเป็นกลไลการตัดสินใจที่สมองทำงานอย่างเป็นอัตโนมัติ ซึ่งหลายๆ ครั้งไม่ได้อ้างอิงกับข้อเท็จจริงที่ปรากฏ ทำให้เกิดการตัดสินใจที่ผิดพลาดไป
มีหนังสือ รวมทั้งบทความหลายแหล่งพูดถึงอคติรูปแบบต่างๆ ซึ่งในหนังสือ Stock Lecture ลงทุนหุ้นได้ในเล่มเดียว พูดถึงอคติในรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งอยู่ในส่วนของเนื้อหาในหัวข้อจิตวิทยาการลงทุน ซึ่งก็มีที่มาที่ไปมาจากจิตวิทยาทั่วไป ที่พบเจอในชีวิตประจำวันด้วยไม่แตกต่างกัน
และนี่ก็เป็น 9 อคติด้านการลงทุน ที่มองในมุมของกว้าง ไม่ใช่แค่ด้านการลงทุน แต่เป็นอคติในการตัดสินใจต่างๆ ได้แก่
1. Overconfidence Bias
คือ อคติที่มีความมั่นใจต่อการตัดสินใจของตัวเองสูง เชื่อว่าเหตุการณ์จะเป็นไปอย่างที่คาด และมีตรรกะลดน้อยลง
ซึ่งอคติแบบนี้ก็สามารถแก้ไขได้โดยการสร้างระบบในการตัดสินใจ ตามหลักการอย่างเป็นขั้นเป็นตอน ก็อาจจะทำให้เราละทิ้งตรรกะ แล้วทำตามสัญชาตญาณน้อยลง
2. Confirmation Bias
คือ อคติที่เชื่อหรือเลือกรับข้อมูลเฉพาะข้อมูลที่อยากเชื่อเท่านั้น
การแก้ไขอคติลักษณะนี้ เราต้องพยายามฝึกคิดในมุมตรงกันข้าม อย่าพึ่งรีบมำอะไรลงไปตามสัญชาตญาณ หรือตามอารมณ์ อย่างเช่นการลองคิดว่าสิ่งที่เราชอบนั้น ไม่ใช่ทุกคนจะชอบเหมือนกัน ทำไมคนอื่นถึงไม่ชอบ
3. Cognitive Dissonance
คือ อคติที่ปฏิเสธความจริงชุดใหม่ที่ขัดกับความจริงชุดเก่าที่ตนเองเชื่อถือไปแล้ว หรืออาจบิดเบือนความจริงชุดใหม่ให้สอดคล้องกับชุดเก่าไป อคติแบบนี้จะมีลักษณะคล้าย confirmation bias แต่อันตรายยิ่งกว่า
นอกจากนี้อคติแบบนี้ยังส่งผลให้เกิดอคติในการคิดเข้าข้างตัวเอง เมื่อเกิดความผิดพลาดมักไม่ได้มองที่ตัวเองแต่โทษผู้อื่นหรือปัจจัยภายนอก
4. Sunk Cost Fallacy
คือ ปกติที่ให้ความสำคัญกับต้นทุนในอดีตหรือต้นทุนจม ที่ไม่ได้มีประโยชน์ต่อการตัดสินใจในปัจจุบันแล้ว
ขอยกคำพูดผู้เขียนมาที่เขียนไว้ว่า "หลายครั้งสิ่งที่เสียไปแล้ว เอาคืนมาไม่ได้แล้ว และไม่ส่งผลอะไรต่ออนาคตอีก คุณก็ควรจะปล่อยทิ้งไปเสียบ้าง"
5. Lost Aversion Bias
คือ อคติที่มีความรู้สึกเสียใจ มากกว่าความรู้สึกดีใจ
เช่นการนำเงินไปลงทุน 100,000 บาท จากการวิจัยในการประเมินความเสียใจดีใจพบว่า คนเราจะเสียใจจากการขาดทุน 20,000 บาท มากกว่าดีใจจากการได้กำไร 20,000 บาท แต่จะให้ระดับความดีใจเท่าระดับความเสียใจก็ต่อเมื่อ ต้องได้กำไรเป็น 2 เท่า คือ 40,000 บาท
อคติแบบนี้สามารถลดลงได้จากการจดบันทึกให้เห็นตัวเลข หรือรายละเอียดที่ชัดเจน ทำให้ง่ายต่อการตัดสินใจ
6. Anchoring Effect
คือ อคติที่ยึดติดกับข้อมูลที่เคยได้รับ และนำข้อมูลนั้นไปชี้นำการตัดสินใจอื่นๆ ดังคำกล่าวที่ว่า "ผลการดำเนินงานในอดีต มิได้เป็นสิ่งยืนยันถึงผลการดำเนินงานในอนาคต" นั่นเอง
7. Status Quo Bias
คือ ปกติที่ยึดติดกับสถานะที่ตนเองอยู่ หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนแปลง เพราะถ้าเกิดความผิดพลาด ก็กลัวว่าความผิดพลาดจากการเปลี่ยนแปลงจะเสียหายยิ่งกว่าความผิดพลาดจากการไม่ทำอะไรเลย
ซึ่งอคติแบบนี้อาจแก้ไขได้โดยการค่อยๆ ปรับเปลี่ยนแบบค่อยเป็นค่อยไป ไม่เปลี่ยนแปลงอะไรอย่างกะทันหัน
8. Norm Conformity Bias
คือ อคติที่ชอบทำอะไรตามคนส่วนใหญ่ ทำให้เกิดการคิด ตัดสินแบบแห่ตามๆ กันไป
ทางที่ดีเราควรแยกแยะข้อเท็จจริง ออกจากข้อคิดเห็นให้ได้
9. Authority Bias
คือ อคติที่คุณจะเชื่อผู้เชี่ยวชาญมากกว่าคนทั่วไป
อย่าเชื่อเพียงเพราะเห็นว่าเป็นคำพูดของผู้เชี่ยวชาญ ครูอาจารย์ เพราะไม่มีใครรู้ไปหมดทุกเรื่อง
ฉะนั้นเมื่อเรารับรู้ข้อมูลใดมา อย่าพึ่งรีบเชื่อ คิด วิเคราะห์ แยกแยะ หรืออาจจะบอกว่าต้องมีวิจารณญาณในการรับชมรับฟังก็ได้เช่นกัน
สุดท้ายการหาความรู้ และการกระจายความเสี่ยง ช่วยให้ลดอคติลงไปได้
และนี่คือ อคติทั้ง 9 แบบ ที่เกิดขึ้นในจิตใจมนุษย์ อ่านจบแล้วลองไตร่ตรอกดูว่าตัวเรามีอคติแบบไหนบ้างหรือไม่
ถ้าคิดว่าไม่มีเลย นั่นก็แสดงว่าคุณมีอคติข้อใดข้อหนึ่งแล้ว
Stock Lecture ลงทุนหุ้นได้ในเล่มเดียว
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
