การกินอยู่ของคนในสมัยอยุธยา ตอนที่ 8
เรื่องขี้ๆ กับ การปาขี้ ในสมัยอยุธยา
ภาพจิตรกรรมฝาผนัง วัดม่วง ต.โพธิ์สามต้น อ.บางปะหัน จ.พระนครศรีอยุธยา
...
ขออภัยล่วงหน้า หากกำลังรับประทานอาหารอยู่ตอนอ่านบทความนี้ และขออนุญาตใช้ศัพท์เรียกแบบชาวบ้านทั่วไป เพื่อความเข้าใจง่ายในการอ่านบทความและเพลิดเพลิน จุดประสงค์คืออยากให้ได้ความรู้และไม่เครียดครับ
เรื่องขี้ๆ เป็นสิ่งที่คนเราทุกคนต้องเจอกันอยู่แล้วในชีวิตประจำวัน เรามาสำรวจกันว่าสมัยอยุธยาเค้ามีวิธีการไปขี้กันยังไง ในสมัยที่ยังไม่มีเรื่องสุขอนามัยเหมือนในสมัยนี้ โดยจะแบ่งเป็นตามกลุ่มชนชั้นดังนี้
- ★กษัตริย์ ขุนนาง พระ
...
- ■สำหรับพระมหากษัตริย์จะมีห้องสำหรับถ่ายโดยเฉพาะ หรือบางครั้งจะมีห้องที่เรียกว่า “ห้องโถงโต้ง” โดยจะมีกระโถนรูปทรงปากแตรใหญ่ ให้นั่งถ่ายลงไป พอถึงตอนเช้าจะมีเจ้าหน้าที่เอากระโถนนี้ไปชำระหรือเอาไปทิ้งนั่นเอง
...
- ■สำหรับบ้านขุนนางจะมีห้องส้วมที่เรียกว่า “ถาน” โดยขุดเป็นหลุม แล้วเอาไม้ 2 แผ่นพาดบนปากหลุม เวลาถ่ายก็นั่งยองๆปล่อยลงไปในหลุม เวลาเช็ดทำความสะอาดก็หากิ่งไม้เช็ดเขี่ยออก แล้วทิ้งโดยเอาแกลบมากลบเพื่อกันกลิ่นเหม็น แล้วก็มีฝาปิดเวลาขี้เสร็จ
...
- ■สำหรับพระ จะมีการสร้างห้องแบบฉากกั้นสูงพอปิดบังไม่ให้เห็น อยู่แยกออกมาจากตัววัด ด้านในเป็นแบบส้วมหลุมเหมือนบ้านขุนนาง โดยเรียกว่า “เว็จ” ซึ่งแผลงมาจากคำว่า “วัจจกุฎี” หรือห้องส้วมสำหรับพระสงฆ์เป็นไปตามข้อกําหนดของพระวินัย
- ★ชาวบ้านทั่วไป
- ■สำหรับคนที่อาศัยเป็นแบบบ้านในเมืองที่หนาแน่นหรือย่านคนจีน เค้าจะขี้ในห้อง โดยปล่อยลงในกระโถน เสร็จแล้วก็วางเป็นที่ พอถึงเวลาจะมีคนจีนเทเก็บไปแล้วหาบรวบรวมไปทำปุ๋ย
...
- ■ชาวบ้านทั่วไปถ้าบ้านอยู่ริมน้ำ ก็ขี้ลงในน้ำกันไปเลย หาที่มิดชิดปลอดคนหรือช่วงเช้ามืด เรียกว่า “ไปท่า”
...
- ■ชาวบ้านทั่วไปที่ไม่ได้อยู่ริมน้ำ ไม่ได้มีห้องน้ำ ก็ถือจอบไปด้วยแล้วใช้วิธีขุดหลุมขี้เป็นคราวๆไป การไปขี้หากมีบ้านอยู่ริมทุ่งก็เรียก “ไปทุ่ง” หากมีบ้านอยู่ชายป่าก็เรียก “ไปป่าไปเขา”
- ★กฎหมาย “ห้ามปาขี้”
เนื่องจากอย่างที่เล่าไปสมัยนั้นถ้าเป็นชาวบ้านทั่วไป จะไม่ได้มีห้องน้ำเป็นกิจจะลักษณะ เวลาเกลียดหรือไม่ชอบใครขึ้นมา ก็เกิดการที่เรียกว่า “ปาขี้” ไปยังบ้านคนอื่น พอเกิดมากๆสร้างความรำคาญ (และกลิ่นไม่น่ารัญจวนไปทั่ว) ทางการเลยต้องออกกฎหมายบอกโทษที่ทำความผิดเกี่ยวกับการขับถ่ายไว้หลายอย่าง ปรากฏใน “กฎหมายลักษณะเบ็ดเสร็จ” ว่าด้วยเรื่องขี้ 555 ใจความประมาณว่า
...
• ไปขี้สุ่มสี่สุ่มห้าตรงไหนไม่ได้ ต้องเป็นที่เป็นทาง (จัดระเบียบการขี้)
• ห้ามปาขี้ มักเกิดกับคนที่มีศัตรูเยอะ ซึ่งจะมีคนที่เกลียดเอาขี้ใส่ใบตองห่อไว้ แล้วขว้างเข้าไปในบ้าน หรือไม่ก็แอบเข้าไปขี้ถึงในบ้านเวลากลางคืน
...
- ✓ความผิดที่กล่าวมา มีโทษปรับสินไหม ครั้งแรกถ้าจับได้ก็โดนค่าปรับสินไหมไปก่อนอย่างเดียว (อัตราที่แพงมากในสมัยนั้น เพราะบางครั้งปาแล้วไปติดฝาผนังแล้วกลิ่นติดค้าง ถึงต้องรื้อทำฝาใหม่กันเลย) ถ้าหากทำผิดซ้ำอีกก็จะเจอปรับสินไหมเป็นสองเท่า และยังถูกลงโทษให้ไปขนขี้จากในวังเอาไปทิ้งนอกวัง
...
- ■เรื่องปาขี้นี้มีสะท้อนให้เห็นในนิทานเรื่องศรีทนนไชย ตอนที่พระเจ้าแผ่นดินให้นางสนมไปถ่ายอุจจาระและปัสสาวะรดบ้านของศรีทนนไชย เหตุการณ์ตอนนี้ด้านหนึ่งเป็นเรื่องตลกที่จะให้ศรีทนนไชยแสดงไหวพริบสติปัญญา แต่อีกด้านหนึ่งสะท้อนให้เห็นว่า การไปขี้รดบ้านคนอื่นนั้น จัดว่าเป็นการลงโทษอย่างหนึ่งอีกด้วย
จบแล้ว ตอนที่ 8
ติดตามได้ในตอนต่อไป…
...
ติดตามตอนที่ 7 จากด้านล่างนี้
![[Right SaRa by Bom+] การกินอยู่ของคนในสมัยอยุธยา ตอนที่ 7](https://t1.blockdit.com/photos/2022/03/62430bd6c14d96cc68062bfa_800x0xcover_vI49AW17.jpg)
- ■แหล่งที่มาอ้างอิง:
ประวัติศาสตร์เล่าสนุก กับ อ.ตุ๊กบางปะอิน Youtube Channel: ชีวิตชาวบ้าน ในกรุงศรีอยุธยา..EP:126 - https://www.youtube.com/watch?v=pPJbjkFtkxY
ศิลปวัฒนธรรม ออนไลน์ - https://www.silpa-mag.com/culture/article_27743
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2544). อยุธยายศยิ่งฟ้า. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มติชน.
- 32
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
