อ้ายโหงด : เสียงกลอง กำไล หัวใจสีดำ
บทวิจารณ์เรื่องสั้น "ท่อนแขนนางรำ" ของ "มนัส จรรยงค์"
(ขวา)ภาพหนังสือรวมเรื่องสั้นของ "มนัส จรรยงค์" ใช้ชื่อ "ท่อนแขนนางรำ" เป็นภาพปก โดยสำนักพิมพ์กำแพง พิมพ์ออกจำหน่ายปี 2535
‘ท่อนแขนนางรำ’ เป็นเรื่องสั้นของ มนัส จรรยงค์ ตีพิมพ์ครั้งแรกใน สยามสมัย ปี พ. ศ. 2493 เคยถูกดัดแปลงเป็นภาพยนตร์ตอนหนึ่งในเรื่อง "ผีสามบาท"(2544)
โดยเรื่องสั้นเล่าถึง ‘อ้ายโหงด’ ชายร่างอัปลักษณ์ มือกลองประจำวงดนตรี มีพ่อเป็นเจ้าของวงพิณพาทย์ แอบหลงรัก ‘ผกา’ นางรำซึ่งพ่อของตนเลี้ยงไว้เป็นลูกบุญธรรม ต่อมาหลังงานประชันวงพิณพาทย์ ผกากับนายฟ้อน หนุ่มหัวหน้าวงคู่แข่งเกิดรักชอบพอกัน อ้ายโหงดไม่พอใจ จึงชิงฆ่าผกาเสีย โดยการฆ่าตัดท่อนแขนข้างซ้าย ย่างไฟ และนำไปประจุไว้ในกลองใบใหม่ที่ตนทำขึ้น
แม้ว่าเรื่องรักไม่สมหวังชวนสยองจะไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่ ทั้งผู้แต่งเองยังมีผลงานแนวนี้อีกหลายเรื่อง อาทิ ครูแก(2489) สีดา(2494) แต่ด้วยความโด่ดเด่นบางประการของ ท่อนแขนนางรำ จึงทำให้เรื่องสั้นเรื่องนี้ได้รับความนิยมจากนักอ่านไทยหลายต่อหลายรุ่น ดังที่ บุญ ประคองศิลป์ นามปากกาของ ‘สุชาติ สวัสดิ์ศรี’ แสดงทรรศนะไว้ในนิตยสาร ‘โลกหนังสือ’ ปีที่1 ฉบับที่4 มกราคม2521 ตอนหนึ่งว่า
“...(ใน ท่อนแขนนางรำ) มนัส จรรยงค์มีการสร้างสรรค์ที่เป็น ‘เอกลักษณ์’ ของตนโดยเฉพาะ แต่เขาก็สร้างลักษณะ ‘สากล’ ทางโศกนาฏกรรมขึ้นมาได้ ไม่ปานบทละครกรีกหรือนวนิยายคลาสสิกของประเทศทางตะวันตกที่ยอมรับกันโดยทั่วไป”
ภาพบางส่วนจากภาพยนตร์เรื่อง "ผีสามบาท"(2544) ซึ่งดัดแปลงจากเรื่องสั้น "ท่อนแขนนางรำ"
กาลกิณีตีกลอง
หากลองให้จิตรกรวาดภาพ อ้ายโหงด ตามหลักกายวิภาคศาสตร์(Anatomy) ภาพที่ได้คงออกมาบิดเบี้ยวผิดรูปมนุษย์ หรือกลายเป็นอมนุษย์ไปอย่างไม่ต้องสงสัย เพราะเมื่ออ่านบทบรรยายที่ผู้แต่งบอกเล่าถึงความอัปลักษณ์ของอ้ายโหงดนั้น จะพบว่าแทบไม่มีส่วนดีในร่างอันพิกลพิการเลย ทั้งรูปกายและจิตใจ
“อ้ายโหงดนี้เป็นคนรูปชั่วตัวดำ ผมยาวหยิก หน้ากร้อ ปากเบี้ยว นัยน์ตาถลน แลดูเหมือนปีศาจและยักษ์ปักหลั่น หลังค่อม ตัวโค้ง บั้นเอวเสีย จิตก็ทราม หูตึง เวลายิ้มเข้าแล้วเหมือนคนที่กำลังจะหลอกคนด้วยกันเอง”(หน้า96)
และหากดูตามตำราโบราณแล้วลักษณะ “ผมหยิกหน้า หน้ากล้อ” ยังจัดเป็นคนจำพวก "กาลกิณี" ไม่น่าคบใครอยู่ด้วยมีแต่จะฉุดให้ตกต่ำทั้งบารมี ลาภยศ จึงกล่าวได้ว่าอ้ายโหงด ถูกทำให้กลายเป็นศูนย์รวมความชั่วร้ายนานับประการที่มนุษย์จะคิดฝันถึง
แต่แม้รูปชั่วจิตทราม อ้ายโหงดก็ยังมีดี (พรสวรรค์) เรื่องการเล่นเครื่องดนตรีประเภทตี ไม่ว่าจะเป็น กลองทัด เปิงมาง ตะโพน หรือกลองคู่ จนท่านพ่อเฒ่าอันเป็นอาจารย์เองก็ยังออกปากชม
“ถ้าฟังเสียงกลองของมันเท่านั้นแล้ว ก็เหมือนมนต์สะกดเรียกร้องเอาคนดูเข้ามาได้ แต่พอคนดูคนฟังเหล่านั้นเข้ามาใกล้วงพิณพาทย์แล้วก็พากันแยกย้ายกลับ เพราะความเกลียดชังอ้ายคนกลอง เหมือนกับว่าเขาจะกลัวว่ามันจะฆ่าเอา(หน้า96)”
จากข้อความข้างต้น จะเห็นได้ว่า กระทั่งการกล่าวชมเชยความสามารถในการตีกลองของอ้ายโหงด ก็ยังถูกผลักให้กลายเป็นการร่ายมนต์พิธีของภูติผีปีศาจที่พร้อมจะล่อลวงผู้คนมาเป็นเหยื่อของมันทุกคราวไป
อ้ายโหงดจึงกลายเป็นคนชั่วช้าในสายตาของชาวบ้าน ตั้งแต่ยังไม่ได้ลงมือก่ออาชญากรรมใดๆเลยด้วยซ้ำ และเมื่อเหตุการณ์ร้ายเกิดขึ้นกับผกาอย่างโหดเหี้ยมอำมหิต ยิ่งตอกย้ำความคิดความเชื่อที่ชาวบ้านมีต่ออ้ายโหงดตลอดมา
ภาพบางส่วนจากภาพยนตร์เรื่อง "ผีสามบาท"(2544) ซึ่งดัดแปลงจากเรื่องสั้น "ท่อนแขนนางรำ"
กำไลสวม(ท่อน)แขน
อาจารย์นพพร ประชากุล ได้วิเคราะห์ ท่อนแขนนางรำ ในบทความ “ท่อนแขนนางรำ” : ความสยองเชิงมานุษยวิทยา ไว้ตอนหนึ่งว่า
“อ้ายโหงดมิได้เพียงฆ่าผกา หากยังตัดเอาแขนของหล่อนไป ซึ่งเป็นเสมือนสัญลักษณ์ของการตัดอวัยวะเพศชาย” หากมองมุมเดียวกับอาจารย์นพพรในเรื่องที่ว่า ท่อนแขนนั้นเปรียบได้กับท่อนลึงค์ จะพบความสอดคล้องเชื่อมโยงถึงชื่อที่ใช้เรียกกลองทัดเสียงสูง “ตุ้ม” ว่า ตัวผู้ ซึ่งอ้ายโหงดเลือกประจุท่อนแขนและกำไลไว้ ส่วนกลองเสียงต่ำ “ต้อม” เรียกว่า ตัวเมีย อ้ายโหงดก็ประจุผ้าสไบแทน
“ถ้ากูตายมึงเอากระดูกกูใส่กลอง ผมกูใส่กลองทั้งสูงทั้งต่ำ” แกพูดกับลูก
อ้ายโหงดหัวร่อ ทำให้เห็นฟันอันเกของมัน
“ฉัน—ฉันมีแล้วพ่อ”
“เอ็งมีกระดูกใคร?” แกร้องถาม
“ก็ความรักของฉัน— ความรัก”
“อือ! เอ็งมันก็บ้าตามเคย” แกพึมพำ (หน้า110-111)
จากบทสนทนา ตามความเชื่อกลองทัดเสียงสูงจะบรรจุกระดูกผีอันเป็นของชั้นครูไว้ ถ้าเสียงต่ำจะบรรจุเอาแต่เรือนผมของครูบาอาจารย์และบุพการี
การกระทำของอ้ายโหงดอาจมองได้ว่าเป็นการไม่เคารพผีครูอาจารย์บรรพบุรุษ แต่ในแง่หนึ่ง อ้ายโหงดอาจไม่ได้ต้องการแหวกขนบ หรือลบหลู่แต่อย่างใด ซ้ำยังคงธำรงรักษาขนบนี้ไว้ด้วยการบรรจุของศักดิ์สิทธิ์ที่สุดในชีวิต ด้วยสิ่งที่อ้ายโหงดเรียกว่า “ความรัก” อีกทั้งกลองใบใหม่ยังมีขนาดใหญ่กว่าใบเก่าเหมือนอุปมาว่าเสียงที่ดังกังวานออกไปไกลขึ้น เป็นเพราะสิ่งประจุอยู่ภายในเข้มขลังล้ำค่ากว่ากลองทุกใบที่เคยมี
นอกจากนี้ ‘กำไล’ ที่ท่านอาจารย์เฒ่ามอบให้ยังกลายเป็นสัญลักษณ์ของการรัดรึงตัวผกาไว้กับวงพิณพาทย์ กล่าวคือ ด้านหนึ่งเป็นการมอบหมายให้ผกาเป็นผู้สืบทอดกิจการวงดนตรี เพราะไม่อาจฝากฝังไว้กับอ้ายโหงดลูกแท้ๆได้ แต่อีกนัยหนึ่งก็เปรียบได้กับการจองจำให้ผกาต้องอยู่กับที่เช่นกัน และถึงแม้ผกาจะแต่งงานอยู่กินกับนายฟ้อน ผู้เป็นเจ้าของวงปี่พาทย์อีกวง ก็ไม่อาจหนีพ้นจากความเป็น “นางรำ” หรือ “ตัวชูโรง” ไปได้
“เด็กทั้งสองคนนี้เติบโตคู่กันมา อายุของผกาก็อ่อนกว่าอ้ายโหงดเพียงสองปีเท่านั้น แต่ด้วยหลังของอ้ายโหงดมันค่อมจนโก่ง มันจึงเตี้ยและต่ำต้อยจนกระทั่งเตี้ยกว่าผกาตั้งเป็นกอง แกนั่งมองดูผการำ นั่งมองและนั่งคิด—คิดแล้วก็คิดเล่า ก็ได้ผลแต่ว่าผกานี้เป็นตัวชูโรง”(หน้า99)
คล้ายกับว่า ผกาได้กลายเป็นเพียง “วัตถุ” ไปแล้วตั้งแต่ก่อนเกิดเหตุฆาตกรรม การนำท่อนแขนไปใส่ไว้ในกลอง(สัญญะของการจองจำ) จึงเป็นเพียงสิ่งที่อ้ายโหงดได้ลงมือกระทำออกมาให้เห็นเป็นรูปธรรมจะแจ้งเท่านั้น และจากบทบรรยายตอนท้ายเรื่องหลังอ้ายโหงดถูกตำรวจจับ ที่ว่า “พ่อเฒ่าแม่เฒ่าซบหน้าลงกับฝ่ามือแล้วก็ร้องไห้ฟูมฟายน้ำตา”(หน้า114)
ชวนให้คิดว่า น้ำตาที่ไหลของสองผู้เฒ่านั้น เป็นเพราะความเสียใจจากสิ่งที่อ้ายโหงดกระทำลง จากการสูญเสียผกา หรือจากความกลัวว่าวงพิณพาทย์ของตนเองจะต้องถึงคราล่มสลายกันแน่
มนัส จรรยงค์ (ผู้เขียน)
หัวใจสีดำ
การปรากฏตัวขึ้นของนายฟ้อน หัวหน้าวงพิณพาทย์ ไม่เพียงฟูกฟักความรักให้เกิดขึ้นกับผกาอย่างเดียว แต่ยังสร้าง “ความหวัง” ให้แก่อาจารย์เฒ่าด้วย เมื่อผกานำความว่านายฟ้อนจะจัดการส่งผู้ใหญ่มาสู่ขอ
“ทั้งพ่อเฒ่าแม่เฒ่าก็ยินดียกให้เพราะว่าพิณพาทย์สองวงจะได้มาประสานกันเป็นทองแผ่นเดียว”(หน้า111) “ทองแผ่นเดียว” ตามความหมายก็คือการยุบรวมเป็นวงเดียวกัน ฉะนั้นตำแหน่งคนกลองของอ้ายโหงดก็อาจถูกแทนที่ได้
“อา! เขาเอาหัวใจกูไป ดีแล้ว—ดีแล้ว” (หน้า111) คำพูดของอ้ายโหงดบ่งบอกถึงการถูกแย่งยิงของรักไป นั่นทำให้ “หัวใจ” ในถ้อยคำนี้ตีความได้สองแบบ หนึ่งคือ ผกา หญิงรัก และสองคือหน้าที่ในการตีกลอง จะเห็นได้ว่าเมื่ออ้ายโหงดนำของสองอย่างมารวมกัน (ท่อนแขนกับกลอง) มันจึงเรียกสิ่งนั้นว่า “ความรัก”
กลองใบใหม่ที่อ้ายโหงดสร้างขึ้น จึงเป็นทั้งการประกาศชัยชนะ และยืนยันการมีอยู่ของตัวมันเองด้วย
“แล้วมันก็เริ่มต้นคิด—คิดไปตามประสาของมัน ใครจะมาเอาของมันไปไม่ได้—ใครจะมาเอาผกาของมันไปไม่ได้เลยในโลกนี้นอกจาก—นอกจากมันคนเดียว เพราะว่ามันหลงรักผกามานมนานแล้ว ตั้งแต่ริจะรุ่นมาด้วยกัน ถึงแม้มันจะเป็นคนง่อยเปลี้ย ถึงแม้มันจะเป็นคนพิการ แต่ความรักของมันหนักหนานัก รักอย่างจะเป็นบ้า แต่มันไม่กล้าที่จะพูดออกมาก็ด้วยความกลัวและความหวาดคร้ามขามเกรง” (หน้า107)
บทบรรยายข้างต้น เผยความคิดภายในของอ้ายโหงดซึ่งปรากฏในเรื่องเพียงครั้งเดียว เมื่อพิจารณาแล้วจะพบว่า “รักอย่างจะเป็นบ้า” ของอ้ายโหงดนั้น เป็นความรักที่ล้นเกินจนกลายเป็นภัยต่อผู้อื่นและเมื่อสำทับกับความคิดว่าตนเป็นเจ้าของผู้ครอบครองผกาอยู่ก่อน จะยอมให้ใครแย่งไปไม่ได้ แม้รู้อยู่เต็มอกว่ายากนักที่ผกาจะรักตอบ แรงขับทั้งหลายจึงนำไปสู่โศกนาฏกรรมตอนท้ายเรื่อง
“อ้ายโหงด” ต้องถูกกักขังในร่างอัปลักษณ์เพราะความชั่วช้า หรือเพราะจิตใจอันชั่วช้ามันจึงอัปลักษณ์เรื่องนี้คงขึ้นอยู่กับท่านผู้อ่านจะตัดสิน
แต่อย่างน้อยอสูรร้ายในเรื่องนี้ ก็เคยใช้มือมารของมันสร้างเสียงกลองอันไพเราะขับกล่อมผู้คน ซ้ำยังกลัวการบอกรักหญิงสาวเป็นที่สุด หากมองมุมนี้ ใช่ว่าหัวใจของมันจะดำสนิทไปเสียทั้งหมด เพียงแต่น้อยคนจะหันมองด้านสว่างเลือนรางของมันบ้างเท่านั้นเอง
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
