ฝรั่งสอนธรรม
Blockdit Originals ซีรีส์บทความพิเศษ
ครั้งที่หลวงพ่อชา สุภัทโท และพระกลุ่มหนึ่ง ทั้งไทยและฝรั่ง ไปช่วยเผยแผ่ธรรมที่ประเทศอังกฤษ แรกๆ ก็พบแรงต่อต้านจากคนในพื้นที่ ชาวบ้านมองว่าศาสนาพุทธเป็นพวกนอกรีต สวมจีวรประหลาด และมองการบิณฑบาตว่าเป็นการขอทาน ฯลฯ
ปฏิกิริยานี้คงเป็นสัญชาตญาณปกติของคนทั่วไปที่มักต่อต้านสิ่งที่ไม่เคยเห็นหรือไม่คุ้นชิน น้อยคนจะเปิดโอกาสให้ตนเองได้เรียนรู้ก่อนว่าอีกฝ่ายมีแนวคิดอะไร
เช่นกัน เมื่อฝรั่งมาเผยแผ่ธรรมของเขาในบ้านเรา หลายคนก็รู้สึกอึดอัด และยิ่งรู้สึกแปลกๆ หากฝรั่งคนนั้นมาเผยแผ่หลักศาสนาตะวันออก เช่น พุทธ เซน เต๋า ฮินดู ทำนองเอามะพร้าวมาขายสวน
ชาวตะวันออกไม่น้อยมีภาพฝังหัวว่าชาวตะวันตกไม่รู้เรื่องศาสนาตะวันออก แต่ความจริงก็คือมีฝรั่งหลายคนมาเมืองไทยเพื่อศึกษาพุทธ ไปญี่ปุ่นศึกษาเซน ไปทิเบตปฏิบัติธรรมขั้นสูง หลายคนก็ศึกษาธรรมได้ลึกซึ้งไม่แพ้คนตะวันออก นี่ชี้ว่าหลักธรรมเป็นเรื่องสากล ไม่ถูกจำกัดด้วยสีผิวและชาติกำเนิด
ดังนั้นโดยส่วนตัวผมถือคติว่า ครูมาจากไหนไม่สำคัญ ผมแดงหรือผมดำก็ไม่สำคัญ สำคัญที่บทเรียน
นี่เป็นเรื่องทัศนคติในการรับข้อมูล
และมองอีกมุมคือ ฝรั่งสอนธรรมกลับมีข้อดีอย่างหนึ่งคือทำให้เราระวังตัวในการรับคำสอน เราจะตั้งคำถามในใจ (เชิงปรามาส) นิดๆ ว่า “ฝรั่งจะรู้จริงเร้อ?” นี่ทำให้เราจะพิจารณาคำสอนของเขาแบบจับผิด
จะว่าไปแล้ว นี่ก็คือการปฏิบัติตามหลักกาลามสูตร คือไม่เชื่อใครง่ายๆ และคิดก่อนเชื่อ บางทีอาจจะดีกว่าคำเทศน์ที่เราได้ยินจากพระไทยแล้วเชื่อทันที เพราะมีภาพฝังใจว่า พระไทยรู้เรื่องมากกว่า
บางคนก็ยึดมั่นถือมั่นว่าหลักธรรมตะวันออกของเราดีที่สุด และเป็นหนทางเดียวที่จะบรรลุธรรม หรือมีความสุข ฯลฯ มันอาจจะจริงก็ได้ แต่ประเด็นคือความคิดแบบยึดมั่นถือมั่นอาจทำให้เราเสียโอกาสศึกษาแนวคิดอื่น
ซึ่งแม้ต่างจากแนวคิดของเรา แต่อาจมีจุดหมายเดียวกัน หรือกระทั่งมีจุดหมายอื่นที่น่าสนใจและอาจจะช่วยเพิ่มความรู้ของศาสนาเดิมของเรา การปิดกั้นตั้งแต่แรกอาจปิดโอกาสเราให้ลองมองทางสายอื่น จนรู้ถ่องแท้ก่อน แล้วจึงจะสรุปได้ว่า ธรรมที่เราเรียนดีกว่าหรือไม่ หรือเป็นทางสายเดียวหรือไม่
การเรียนศาสนาสมควรเรียนแบบเปรียบเทียบ และการมองมุมต่าง เมื่อเรานำมาเปรียบเทียบหรือใช้ควบคู่กับคำสอนที่เราเคยเรียนมา ก็อาจได้ประโยชน์เพิ่ม ขยายมุมมอง ขยายโลกทัศน์
โลกตะวันตกมีฝรั่งหลายคนที่สอนเรื่องจิตวิญญาณ โดยใช้หลักทางพุทธผสมผสานกับแนวคิดหรือปรัชญาอื่น เช่น Eckhart Tolle ผู้เขียนหนังสือเบสต์เซลเลอร์ เช่น The Power of Now, A New Earth ก็มักใช้หลักทางพุทธ เช่น เรื่องการรับรู้ (awareness) การเจริญสติ (mindfulness) การอยู่กับปัจจุบัน เป็นต้น
ในบทความนี้ผมจะพูดถึงฝรั่งสองคนที่ศึกษาด้านศาสนาตะวันออก และมีมุมมองน่าขบคิด
ที่แปลกก็คือทั้งสองคนเกิดในเดือนเดียวกัน ปีเดียวกัน และมาทางสายเดียวกัน
ในเดือนมกราคม ปี 1915 เด็กชายสองคนถือกำเนิดในโลกตะวันตก ทั้งคู่คนโตขึ้นเป็นคนทำงานด้านจิตวิญญาณ เชื่อมโลกตะวันออกกับตะวันตกเข้าด้วยกัน
คนหนึ่งชื่อ ธอมัส เมอร์ตัน (Thomas Merton) เกิดวันที่ 31 มกราคม 1915 เป็นนักบวชคาทอลิกนิกายแทรปปิสต์ (Trappist) บิดาเป็นชาวนิวซีแลนด์ มารดาเป็นชาวอเมริกัน มีโอกาสท่องโลกพบปะกับทาไลลามะ ดี. ที. ซูซุกิ ติช นัท ฮันห์ รวมทั้งท่านพุทธทาสภิกขุ แล้วเชื่อมโยงศาสนาตะวันออกกับศาสนาตะวันตก
แม้จะมาทางสายคริสต์ เมอร์ตันศึกษาธรรมตะวันออกอย่างลึกซึ้ง และเขียนหนังสือด้านจิตวิญญาณกว่า 50 เล่มในช่วงเวลา 27 ปี ทั้งเต๋า เซน ขงจื๊อ ฯลฯ งานเด่นๆ เช่น The Seven Storey Mountain (1948)
เรื่องหนึ่งที่ได้รับการแปลเป็นไทยคือ มนุษย์ที่แท้ : มรรควิถีของจางจื๊อ โดย ส. ศิวรักษ์ เป็นงานดีเล่มหนึ่ง
ชะตาของ ธอมัส เมอร์ตัน ก็เดินตามหลักธรรมของความไม่แน่นอน เขาเสียชีวิตในวันที่ 10 ธันวาคม 1968 ที่สวางคนิวาส สมุทรปราการ เขาถูกไฟฟ้าช็อตจากพัดลม สะท้อนว่าชีวิตเป็นเรื่องไม่แน่นอนจริงๆ
ฝรั่งอีกคนหนึ่งเป็นชาวอังกฤษชื่อ อลัน วัตต์ส (Alan Watts) เกิดวันที่ 6 มกราคม 1915 นักปรัชญา นักเขียน นักพูด เป็นคนหนึ่งที่เผยแพร่แนวคิดทางพุทธ เซน ฮินดู สู่โลกตะวันตกอย่างต่อเนื่อง
วัตต์สเดิมเป็นคริสต์ ศึกษาศาสนาตะวันออก และพบว่ามันตรงจริตเขามากกว่า เขาเล่าว่าตอนเป็นเด็ก เขาเคยเห็นภาพวาดจีน ผ้าปักร้อยที่แม่ได้จากเมืองจีน ภาพวาดจีนและญี่ปุ่นทำให้เขารู้สึกเหมือนเชื่อมผูกพันกับโลกตะวันออก เป็นความรู้สึกประหลาด
วัตต์สอ่านงานศาสนาและลัทธิตะวันออกมากมาย สนทนากับนักคิดนักเขียน เขาเดินทางไปทั่วโลกตะวันออก ศึกษาเรื่องการทำสมาธินานปี เขา ‘อิน’ กับโลกตะวันออกจนเรียนการเขียนภาษาจีนด้วยพู่กัน
ในวัย 21 เขาพบอาจารย์เซน ดี. ที. ซูซุกิ เขาสนใจเรื่องเซนมาก นอกจากนี้ยังสนใจเต๋า ฮินดู ศาสตร์โบราณของอินเดีย รวมถึงโยคะ
ธอมัส เมอร์ตัน กับทาไลลามะ 1968 (CNS/Thomas Merton Center at Bellarmine University)
วัตต์สเขียนหนังสือด้านจิตวิญญาณกว่า 25 เล่ม บทความและบทพูดอีกมากมาย งานเด่นๆ เช่น The Spirit of Zen (1936), The Way of Zen (1957) ฯลฯ หลังจากเขาตายไปแล้ว ปาฐกถาของเขากลับโด่งดังในโลกออนไลน์
วัตต์สอยากเป็นสะพานเชื่อมตะวันออกกับตะวันตก วัฒนธรรมกับธรรมชาติ และดูเหมือนเขาได้ทำเช่นนั้นตลอดชีวิต
บุคลิกและเส้นทางของสองคนนี้คล้ายกับนวนิยายเรื่อง Narcissus and Goldmund ของ เฮอร์มานน์ เฮสเส นวนิยายเรื่องนี้มีตัวละครหลักสองคน หนึ่งคือนักบวชชื่อ Narcissus ดำเนินชีวิตไปตามทางสายธรรมมาตรฐาน อีกคนหนึ่งชื่อ Goldmund ดำเนินชีวิตในทางตรงกันข้าม พบปะสตรีมากมายไม่เลือกหน้า แต่ทั้งสองกลับดูเหมือนแสวงหาสิ่งเดียวกัน
ธอมัส เมอร์ตัน มีวิถีชีวิตแบบนักบวช ขณะที่ อลัน วัตต์ส สนใจธรรม แต่ใช้ชีวิตทางโลก แต่งงานและหย่าร้างหลายครั้ง คบหาสตรี ดื่มสุรา แต่ก็ทำงานสายธรรมตลอดชีวิต เป็นภาพแปลกๆ แต่เช่นเคย คนสอนเป็นใครไม่สำคัญ สำคัญที่บทเรียน
อลัน วัตต์ส
จุดที่ผมสนใจเวลาอ่านหนังสือหรือฟังฝรั่งเทศน์ธรรมสายพุทธ เซน คือดูว่าพวกเขามองอย่างไร ในฐานะคนที่มาจากแผ่นดินที่ไม่มีบรรยากาศและวัฒนธรรมตะวันออก
บางคนจะมองแบบวิทยาศาสตร์ บางคนมองในมุมของนักประวัติศาสตร์ บางคนจะวิเคราะห์โครงสร้างของศาสนาตะวันออก
ยกตัวอย่าง อลัน วัตต์ส ในมุมของเขา พุทธไม่ใช่ ‘ศาสนา’ แต่เป็นวิธีคิดที่ลุ่มลึกแบบหนึ่ง หากเทียบกับศาสตร์ต่างๆ ในโลกปัจจุบัน พุทธก็ตรงกับ Psychotherapy (จิตบำบัด) ที่สุด
เห็นด้วยหรือไม่เห็นด้วยไม่ใช่ประเด็น ประเด็นคือฟังแล้วเราเพิ่มนิวรอนของเราหรือเปล่า หรือสิ่งที่ได้ยินช่วยทำให้เราแตกหน่อความคิดต่อไปหรือไม่
บางครั้งการมองมุมมองของฝรั่งก็ช่วยเสริมมุมมองศาสนาตะวันออกที่เรารู้มาก่อน ยกตัวอย่าง เช่น เรื่องเซน ผมอ่านตำราเซนมามากมายหลายเล่ม อ่านแล้วงง
แต่เมื่ออ่านประโยคเดียวจากการสรุปของ อลัน วัตต์ส ในหนังสือเล่มหนึ่งว่า หัวใจของเซนก็คือ self-liberation (ปลดปล่อยใจเป็นอิสระ) เท่านี้ก็เก็ตทันที เพราะการที่เราไม่ปรุงแต่ง หรือเข้าใจกระบวนการปรุงแต่ง ไม่ยึดมั่นถือมั่นกับกรอบคิดต่างๆ เหล่านี้ ปลายทางก็เพื่อ self-liberation นั่นเอง
มุมมองและการวิคราะห์ของคนนอกพื้นที่ บางทีก็ทำให้เราเข้าใจสิ่งที่เรียนมาดีขึ้น หรือบางครั้งก็เป็นเหมือนน้ำเย็นที่สาดหัวเราให้ตื่นกะทันหัน
อีกตัวอย่างหนึ่งคือคำถามว่า เราทำสมาธิไปทำไม มีคำตอบมากมายจากหลายคนหลายสำนัก บ้างก็ไปไกลถึงเรื่องการสะสมบุญบารมีสำหรับชาติหน้า แต่คำตอบที่ทำให้ผม ‘เก็ต’ ก็มาจาก อลัน วัตต์ส อีกเช่นกัน
เขาบอกว่า “การทำสมาธิคือการหยุดพูดกับตัวเอง”
และ “ความลับของชีวิตก็คือรู้ว่าเมื่อไรควรหยุด”
อลัน วัตต์ส มีวิธีการย่อยหลักปรัชญาตะวันออกให้เข้าใจง่ายขึ้น ด้วยสาธกที่ง่ายๆ เสมอ เขายกตัวอย่างซิการ์ มันมีสองปลายเสมอ แต่เป็นวัตถุชิ้นเดียว เราไม่สามารถแยกสองปลายออกจากกันได้ เราอาจตัดปลายหนึ่งทิ้ง แต่ก็จะปรากฏปลายใหม่ขึ้นมาทันที มันแยกไม่ได้
คนกับโลกก็เหมือนกัน ความแตกต่างระหว่างผู้รู้กับการรู้ ระหว่างคนกับโลก ความแตกต่างนี้ไปด้วยกันเสมอ และแยกจากกันไม่ได้ เมื่อเราอยู่ในสถานการณ์ที่เราสำนึกรู้สึกความสัมพันธ์ทางกายภาพที่แท้จริงซึ่งดำรงอยู่ระหว่างคนกับสิ่งแวดล้อม ประสบการณ์ของความเป็นหนึ่งเดียวหรือเป็นเอกภาพกับจักรวาล
อืม! น้ำเย็นสาดหัวไปหนึ่งโครม หยุดคิดไปครู่หนึ่ง ก็มีเหตุผล ธรรมชาติมนุษย์คือต้องคิดตลอดเวลา แต่หากเราไม่ยอมหยุดพักบ้าง ก็จะไม่มีเบรก ไม่มีที่ว่างให้จิต การทำสมาธิช่วยจุดนี้
จิตของเรากับโลกภายนอกไปด้วยกันตลอดเวลา เป็นความแตกต่างที่แยกจากกันไม่ได้
อีกประโยคหนึ่งที่เขาบอกและสะดุดหูผมไปนานคือ “การทำสมาธิไม่มีจุดหมายปลายทาง”
วัตต์สมักยกตัวอย่างเปรียบการเดินธรรมกับการเดินทาง เขาบอกว่า เวลาเราเดินทางจากจุด ก. ไปจุด ข. จุดหมายคือจุด ข. เราต้องการไปถึงให้เร็วที่สุด การเดินทางจาก ก. ไป ข. ที่เร็วที่สุดก็ถือว่าเป็นการเดินทางที่ดี
แต่เวลาเราฟังเพลง เราจะอยู่กับดนตรีและเนื้อเพลงทีละชั่วขณะ เราดื่มด่ำกับเพลงนั้นโดยไม่สนใจจะรีบไปให้ถึงท่อนจบของเพลง เราอยู่ใน ‘ปัจจุบัน’ ของเพลง ไม่มีใครบอกให้เล่นเพลงให้เร็วขึ้น เพื่อที่จะจบให้เร็วที่สุด เพราะหากเราวัดคุณค่าเพลงอย่างนั้น นักดนตรีที่เล่นเพลงเร็วที่สุดก็คือนักดนตรีที่เก่งที่สุด
ในการเต้นรำ เราไม่มีตำแหน่งที่ต้องไปถึง สาระของการเต้นรำก็คือชั่วขณะที่เต้นรำ ไม่ใช่จุดหมายที่ต้องไปถึง เพราะมันไม่มีจุดหมาย
การทำสมาธิก็เช่นกัน มันไม่มีจุดหมายที่ต้องไปถึง สาระของการทำสมาธิก็คือชั่วขณะปัจจุบันนั้น และมันทำให้เราพบสันติของใจ
มุมมองและการเปรียบเทียบเหล่านี้ทำให้เห็นภาพธรรมที่เราเรียนมาได้ชัดขึ้น ทั้งที่เป็นเรื่องเดียวกัน และมันไม่มีเชื้อชาติ วัฒนธรรม โลกตะวันออกหรือตะวันตกมากำหนด
ดังนั้นจะเห็นว่า ครูเป็นใครไม่สำคัญ จะเป็นคนไทย คนเวียดนาม ฝรั่ง ก็ไม่สำคัญ สำคัญที่เนื้อหาของคำสอน
เพราะท้ายที่สุดแล้ว เราไม่ได้ดูว่าใครเทศน์ แต่ดูว่าเราเข้าใจอะไร
- 50
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
