Blockdit Logo (Mobile)
สยามเทศะ โดย มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์
•
8 ม.ค. 2023 เวลา 00:00 • ประวัติศาสตร์
กรุงศรีอยุธยาไม่ใช่เมืองเกิดใหม่
พระเจ้าอู่ทองทิ้งเมืองอู่ทองมาสร้างเมืองใหม่ที่หนองโสนไม่ใช่ข้อเท็จจริง
“เมืองอโยธยา” ที่ต่อมาพัฒนาเป็น “พระนครศรีอยุธยา” มีประเด็นปัญหาทางประวัติศาสตร์ในพุทธศตวรรษที่ ๑๙ ตอนปลาย ทั้งนี้เพราะทั้งนักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่และผู้คนโดยทั่วไปยังยึดมั่นอยู่กับความเชื่อเดิมที่นักประวัติศาสตร์ต่างชาติรุ่นเก่าและนักประวัติศาสตร์ไทยเชื่อตามการเขียนประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยาโดยสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพที่ว่า กรุงศรีอยุธยาเป็นเมืองที่เกิดใหม่ใน พ.ศ. ๑๘๙๓ สร้างขึ้นโดยพระเจ้าอู่ทอง ทรงทิ้งเมืองอู่ทองในลุ่มน้ำสุพรรณบุรี แล้วย้ายมาสร้างเมืองใหม่ที่หนองโสนในลุ่มน้ำเจ้าพระยา
แต่อาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม และ อาจารย์มานิต วัลลิโภดม ได้เคยเสนอเป็นเรื่องราวจากหลักฐานทางโบราณคดีที่เป็นร่องรอยและตำแหน่งเมืองโบราณสำคัญไปแล้วกว่า ๓๐ ปี ว่าแท้จริงเมืองพระนครศรีอยุธยานั้นเป็นเมืองใหม่ที่ย้ายมาจากเมืองอโยธยาเก่าที่อยู่ฟากแม่น้ำทางตะวันออกของเมืองพระนครศรีอยุธยาปัจจุบัน
นักวิชาการรุ่นใหม่หลายคนเริ่มเห็นด้วยว่าทางตะวันออกของเมืองพระนครศรีอยุธยา มีเมืองเก่าอยู่จริง เพราะมีโบราณสถานขนาดใหญ่คือ “พระวิหารและพระพุทธไตรรัตนายกที่วัดพนัญเชิง” ใกล้ปากน้ำแม่เบี้ย เป็น พระพุทธรูปแบบอู่ทองที่มีมาก่อนสมัยการสร้างพระนครศรีอยุธยากับสมัยอยุธยาตอนต้น พระราชพงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ ระบุว่า พระพุทธรูปองค์นี้และวัดสร้างมาก่อนการสร้างพระนครศรีอยุธยา ๒๖ ปี
แต่ก็มีนักประวัติศาสตร์บางท่านที่มักโต้แย้งว่า ชื่อเมืองอยุธยาเป็นชื่อที่เกิดขึ้นพร้อมกันกับพระนครศรีอยุธยาและชื่อเมืองอโยธยาก็คืออยุธยานั่นเอง หากแต่คำว่าอโยธยาและอยุธยานั้นใช้สลับกันหรือแทนกันได้
แต่เห็นว่าทั้งคำว่าอโยธยาและอยุธยาในฐานะเป็นชื่อเมืองประวัติศาสตร์นี้ มีมาก่อนการสร้างเมืองพระนครศรีอยุธยา
เพราะพบชื่อในหลักฐานจากจารึกโบราณที่มีมาก่อนอยุธยาและรวมสมัยกับอยุธยาตอนต้น เช่น “จารึกสุโขทัยก่อนสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาลิไทยหรือร่วมสมัยกันกับสมเด็จพระมหาธรรมราชาลิไทย” กล่าวถึง “เมืองอโยธยาศรีรามเทพนคร” และในจารึกอื่นๆ มักกล่าวชื่อสั้นๆ ว่า “เมืองนครพระราม”
แต่ที่สำคัญที่สุดก็คือ “จารึกวัดส่องคบ” ในสมัยอยุธยาตอนต้นที่ชัยนาท กล่าวถึงนครสองแห่งคู่กัน คือ “ศรีอยุธยา” และ “ศรีสุพรรณภูมิ”
สุพรรณภูมิคือชื่อเมืองเก่าของเมืองสุพรรณบุรี ทั้งคู่คือเมืองนครรัฐคู่ขนานกันของรัฐสองรัฐที่เข้ามารวมกันในจดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์หมิงที่ว่า “หลอฮกก๊ก” กับ “เสียมหลอก๊ก” มารวมกัน
คำว่า “หลอฮกก๊ก” นั้นหมายถึง “ละโว้” ในขณะที่ “เสียมก๊ก” หมายถึง “สุพรรณภูมิ” เป็นสิ่งที่สอดคล้องกันกับการที่พระเจ้าอู่ทองหรือสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๑ ผู้สร้างพระนครศรีอยุธยาทรงเป็นพระราชบุตรเขยของกษัตริย์สุพรรณบุรีหรือสุพรรณภูมิ
แต่การที่จดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์หมิงกล่าวถึงหลอฮกก๊กคือละโว้ ไม่น่าที่จะหมายถึงเมืองละโว้แต่คงหมายถึงเมืองอโยธยานั่นเอง ซึ่งก็ดูสอดคล้องกันกับนครรัฐสำคัญคือทั้งอยุธยาและสุพรรณบุรี ต่างก็มีเมืองคู่เหมือนกัน คือ “สุพรรณบุรีมีเมืองแพรกศรีราชา” ในขณะที่ “ละโว้มีอโยธยา”
“รัฐสุพรรณภูมิ” หรือ “สุพรรณบุรี” มีกษัตริย์ปกครองในพระนามว่า “บรมราชา” และเมืองลูกหลวงคือ “แพรกศรีราชา” มีเจ้านายปกครองในพระนครว่า “อินทราชา" หรือ “นครอินทร์” ส่วนอยุธยามี “พระรามาธิบดี” ครองเมืองหลวงและมี “พระราเมศวร” ครอง “เมืองละโว้” เป็นเมืองลูกหลวง
จากจดหมายเหตุจีนแสดงให้เห็นว่าในสมัยราชวงศ์หมิงที่ตรงกับสมัยอยุธยาตอนต้นนั้น ฐานะความเป็นเมืองหลวงของละโว้ได้เปลี่ยนมาเป็นเมืองลูกหลวง ในขณะที่เมืองอโยธยาเปลี่ยนจากเมืองลูกหลวงมาเป็นเมืองหลวงของรัฐแทน
การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ตรงกับการย้ายเมืองอโยธยาทางฟากแม่น้ำป่าสักทางตะวันออก มาสร้างใหม่บนฝั่งน้ำลพบุรีและแม่น้ำเจ้าพระยาแทน คือ เมืองพระนครศรีอยุธยา
ปัจจุบันนักวิชาการและคนเป็นจำนวนมากโดยเฉพาะผู้คนในเมืองพระนครศรีอยุธยาเชื่อว่า เมืองอโยธยามีจริงและเป็นเมืองเก่ามาก่อนการสร้างพระนครศรีอยุธยา แต่ก็ยังมีความคลุมเครือและไม่ชัดเจนเท่าเมืองสุพรรณภูมิที่มีร่องรอยของผังเมือง เรื่องคูน้ำและคันดินชัดเจน
ทั้งนี้เพราะบริเวณเมืองอโยธยาเก่าซึ่งอยู่ทางตะวันออกของเมืองพระนครศรีอยุธยา เป็นบริเวณที่มีการเปลี่ยนแปลงสถานที่และสภาพแวดล้อมเป็นชุมชนใหม่เก่าซับซ้อนหลายสมัย แต่หลังจากที่อาจารย์ศรีศักรทำการศึกษา สำรวจลักษณะภูมิวัฒนธรรมของการสร้างบ้านแปงเมืองใน ๓ ปีที่ผ่านมา ก็ได้พบเห็นร่องรอยและเงื่อนงำที่ซ่อนเร้นหลายอย่างที่พอจะสร้างเป็นผังเมืองและบริเวณที่ตั้งของเมืองอโยธยาได้ค่อนข้างเป็นรูปธรรม
ติดตามบทความ วิดีโอ และรายการต่างๆ เพิ่มเติมได้ที่
โฆษณา