Shoshin (初心) เพราะไม่รู้จึงรู้
In the beginner’s mind there are many possibilities, in the expert’s mind there are few.
Shuryu Suzuki, zen teacher
Shoshin เป็นคำทางศาสนาเซน ที่มีความหมายว่า Beginner’s Mind สื่อถึงใจที่เปิดกว้าง พร้อมที่จะเรียนรู้ด้วยความกระตือรือร้น ไม่มีอคติหรือกรอบยึดใดๆเป็นตัวหน่วง ในทางเซน การมี Beginner’s Mind นั้นทำให้เปิดทางถึงความเป็นไปได้ใหม่ๆ อย่างกว้างขวาง ซึ่งรวมถึงความคิดใหม่ๆ ด้วย
ผมได้ยินคำว่า Beginner’s Mind ครั้งแรกๆ จากคำพูดของสตีฟ จ๊อบส์ ผู้เปลี่ยนโลกจากความคิดที่แตกต่างและสร้างสรรค์ ผลงานของสตีฟโดยเฉพาะในยุคหลังจากที่เขากลับมา Apple เป็นครั้งที่สองนั้นน่ามหัศจรรย์มาก เหมือนเขาหลุดพ้นสิ่งยึดติดอะไรบางอย่างจากตอนที่เขายังหนุ่มและเป็นดาวรุ่งในวงการคอมพิวเตอร์ มีอีโก้ที่รุนแรงมากๆ
ในตอนนั้นทำให้เขามีความขัดแย้งอย่างรุนแรงกับบอร์ดและถูกไล่ออกจากบริษัทที่เขาตั้งมากับมือ เขาต้องไปตั้งบริษัทใหม่และล้มลุกคลุกคลานอยู่พักใหญ่จน Apple ไปตามเขากลับมากู้บริษัท ซึ่งเขาก็กลับมาด้วยทัศนคติที่ไม่เหมือนเดิม
สตีฟ จอบส์ เล่าในปาฐกถาที่ Stanford ในปี 2005 ไว้ว่า การถูกไล่ออกครั้งนั้นเป็นสิ่งที่ดีที่สุดในชีวิตที่เกิดขึ้นกับเขา ทำให้เขาตระหนักถึงความเบา ความไม่แน่ใจ อีโก้ที่หายไปและทำให้เขาเข้าสู่ช่วงที่มีความคิดสร้างสรรค์ที่สุดในชีวิต
It turned out that getting fired from Apple was the best thing that could have ever happened to me. The heaviness of being successful was replaced by the lightness of being a beginner again, less sure about everything. It freed me to enter one of the most creative periods of my life…
สตีฟ จอบส์
ความหนักของประสบการณ์ ความเชื่อ ความมั่นใจในความสำเร็จในอดีต เป็นตัวถ่วงที่ยากมากในการเปิดรับอะไรใหม่ๆ ประสบการณ์ ความเชื่อและอีโก้นั้นทำให้เกิดสิ่งที่เรียกทางจิตวิทยาว่า Confirmation Biased คือการที่พยายามตีความให้เข้ากับความเชื่อหรือสมมติฐานที่ตัวมี หลายครั้งก็นำมาซึ่งการปฏิเสธความจริง หรือยอมรับไอเดียใหม่ๆที่ขัดแย้งกับความเชื่อเดิม รวมไปถึงการโทษโน่นโทษนี่ โทษทุกอย่างยกเว้นตัวเอง
ตอนที่ผมประสบความสำเร็จมากๆ ที่ดีแทค ความมั่นใจ อีโก้เบ่งบานเต็มที่ ในใจตอนนั้นก็คิดว่าการตลาดในสงครามมือถือที่ว่ายากๆเรายังทำได้ ไปทำที่ไหนก็คงคล้ายๆกัน ใช้สูตรเดิมไปใช้ยังไงก็สบาย นับประสาอะไรกับแมคยีนส์ บริษัทกางเกงยีนส์ที่เล็กกว่าดีแทคยี่สิบเท่า
ความหนักของความสำเร็จทำให้ผมไปแมคยีนส์ด้วยความประมาท คิดว่าตัวเองตัวใหญ่ ไม่ได้เข้าใจบริบทของโรงงาน ของที่มาที่ไป รากฐานของบริษัท ไม่เข้าใจการบริหารจิตใจของเจ้าของ ไม่ได้พยายามจะเรียนรู้ตลาดให้ลึกซึ้ง
ไปถึงก็ใช้ท่าเดิมที่เคยทำที่ดีแทค ยิ่งทำยิ่งแย่ ก็ยังดื้อรั้น ไม่ยอมรับว่าตัวเองไม่เข้าใจ จนในที่สุดก็ต้องยอมรับตัวเองว่าทำไม่ได้ และต้องซมซานออกมาอย่างเจ็บปวดและเสียหน้า
ผมก็ได้ไปทำงานที่แกรมมี่ต่อ และหลังจากนั้นได้ไปมีประสบการณ์สั้นๆ ที่สำคัญคือได้โอกาสรับงานสัญญาหกเดือนให้เทเลนอร์ไปทำหน้าที่ทำแผนงานเพื่อประมูลมือถือที่พม่า ต้องทำงานที่ตัวเองไม่ถนัด ไม่รู้จักประเทศพม่าเลยด้วยซ้ำ
แถมต้องทำงานกับหัวหน้าฝรั่งที่เย็นชา ต้องรายงานกับคณะทำงานที่มาจากหลากหลายเชื้อชาติที่ไม่รู้จักผมว่าผมทำอะไรมาก่อนที่ดีแทค ทุกคนดูแค่งานและผลงานว่าจะประมูลได้หรือไม่ โดยเทเลนอร์เป็นหนึ่งใน 92 รายที่ต้องแข่งแย่งกับ 2 ใบอนุญาตที่มี
การแข่งขันก็เข้มข้นมาก งานนั้นผมต้องไปอยู่ในประเทศที่ไม่รู้จักใครอะไรเลย ใช้ Common Sense ของตลาดไทยก็ไม่ได้ อ่านอะไรก็ไม่ออกอยู่หลายเดือน ต้องทำงานกับคนแปลกหน้าด้วยความไม่มั่นใจ และรู้สึกตัวเล็กจิ๋ว ซึ่งเป็นประสบการณ์ที่ต่อจากความล้มเหลวที่แมคยีนส์ที่เข้มข้นมาก
โชคดีที่เทเลนอร์ประมูลใบอนุญาตได้ ทีมงานก็แยกย้าย ไม่ได้มีการฉลองอะไรใหญ่โต มีแค่คำขอบคุณรวมๆจากซีอีโอบริษัทแล้วจบกันไปไม่มีใครสนใจใคร แต่ช่วงเวลาต่อเนื่องปีสองปีนั้น ทำให้ผมรู้สึกเหมือนตัวเองเล็กลง ตัวเบา และมองโลกด้วยความไม่แน่ใจ ไม่รู้และ Humble มากๆ
หลังจากนั้นผมก็น่าจะพูดได้เหมือนสตีฟ จอบส์ เบาๆว่า ผมก็เริ่มเข้าสู่ช่วงที่เป็นช่วงที่สร้างสรรค์ที่สุดในชีวิตเหมือนกัน เพราะได้ไปลองทำหลักสูตร ABC ทำ Digital Ventures และเข้าสู่วงการธนาคาร ได้ทำ ได้เขียน ได้คิดอะไรใหม่ๆ มากมายหลังจากนั้น ผมถึงรู้ซึ้งถึงประโยชน์ของมุมมองแบบ Beginner’s Mind มากๆ
โชชินดียังไง แล้วเราจะฝึกให้มีโชชินหรือ Beginner’s Mind ทางธุรกิจและเรื่องอื่นๆในชีวิตกันได้อย่างไรดี…
การเผชิญหน้าถึงโลกที่คาดเดาอะไรไม่ได้และเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว ทั้ง Tech Disruption พฤติกรรมผู้บริโภคที่เปลี่ยนไป รวมถึงโควิดผ่านมาหนึ่งปี ตอนนี้คงไม่มีใครเถียงแล้วว่าทักษะที่สำคัญที่สุดของมนุษย์ก็คือความสามารถในการเรียนรู้สิ่งใหม่เพราะประสบการณ์เดิมแทบใช้ไม่ได้เลย และความสามารถด้านความคิดสร้างสรรค์ที่ทุกองค์กรต้องการตั้งแต่ในระดับผู้นำองค์กรจนถึงพนักงานทุกคน
Mindset แบบโชชินหรือ Beginner’s Mind นั้นจึงเป็นพื้นฐานหลักของการเรียนรู้สิ่งใหม่ โชชินคือการเอาประสบการณ์เดิม ความหนักของความสำเร็จ ความยึดติดของท่ามาตรฐานที่มีในหัวออกไป แล้วเริ่มมอง เริ่มสังเกตทุกอย่างใหม่หมดด้วยใจที่เปิดกว้าง เหมือนกับมือใหม่หัดขับ เหมือนพนักงานใหม่ที่เพิ่งเริ่มงาน มีความกังวลจากความไม่รู้
และไม่ตัดสินอะไรเพราะความไม่แน่ใจ มองมุมมองแบบเด็กๆมีแต่ความอยากรู้อยากเห็น และตื่นตาตื่นใจไปกับสิ่งใหม่ การเปิดใจได้นั้น จะทำให้น้ำที่เคยเต็มแก้วถูกเทออกไปได้ โดยเฉพาะรุ่นใหญ่ที่ทำอะไรมาเหมือนเดิม ทำแล้วเคยสำเร็จ เคยถูกมาตลอด ความคิดแบบโชชินจะทำให้เราไม่ด่วนตัดสินใจหรือกลัวอะไรไปล่วงหน้า จะทำให้เรากล้าทดลองด้วยความอยากเรียนรู้มากกว่าความกลัวที่จะล้มเหลว
Mindset แบบโชชินนั้น เอาเข้าจริงๆแล้วมีประโยชน์กับชีวิตมากกว่าการเรียนรู้อะไรไหม่ๆ ด้วยซ้ำ ความสามารถมองโลกในมุมใหม่ ทำให้ทุกอย่างดูสดใหม่ไปหมด มีความรื่นรมย์ของรายละเอียดที่ไม่เคยสังเกตเห็นอยู่ในวิธีคิดนี้ และเมื่อเราปฏิบัติตนด้วย Mindset นี้ มีความกระหายใคร่รู้กับสิ่งที่ทีมงาน เพื่อนฝูง ญาติพี่น้องพูดหรือเล่าให้ฟัง ก็ยิ่งทำให้คนที่เราสนทนาด้วยเกิดความประทับใจจากความใส่ใจที่เรามีให้อีกด้วย
ผมคิดว่าการที่จะมี Mindset แบบโชชิน โดยเฉพาะกับคนรุ่นผมที่เจออะไรมาเยอะ ประสบความสำเร็จมาก็มาก มีความรู้ฝังหัวที่ทำมานานนั้นไม่สามารถจะอยู่ดีๆ แล้วปุบปับก็จะมี Beginner’s Mindset ได้ จำเป็นต้องฝึกฝนและหาทางเอาตัวเองไปในที่ที่สามารถสร้างความรู้สึกแบบมือใหม่ คอยหาทางเอาความเบาของมือใหม่มาต่อสู้กับความหนักของอีโก้อยู่เป็นระยะ จนกว่าความเบาจะเริ่มกลายเป็นนิสัยใหม่ที่จำเป็นต้องมีในยุคนี้สมัยนี้ต่อไป
ผมมาลองคิดจากประสบการณ์ตัวเองที่เคยมีอีโก้แล้วล้มเหลวไม่เป็นท่ามา (ผมเขียนไว้ในตอนที่แล้ว) และจากที่ได้ครูพักลักจำมา ก็เลยอยากลองหาไอเดียเล่นๆ จากการตีความของผมเองว่า การที่จะเข้าใจความคิดแบบโชชินนั้นจะมีแนวทางแบบไหนบ้างเผื่อแลกเปลี่ยนกันนะครับ
แนวคิดอื่นๆ อีกมากมาย
เป็นแนวคิดพื้นฐานที่ทำให้ผมเปิดโลกมากๆ เมื่อตอนอายุน้อยๆ จากการที่ได้ฟังเพลงที่พี่จิก ประภาส ชลศรานนท์แต่งและได้อ่านหนังสือของพี่จิกอีกหลายเล่ม เป็นแนวความคิดที่ทำให้เราไม่ด่วนตัดสินคน ..
”อาจจะจริงเราเห็นอยู่ เผื่อใจไว้ที่ยังไม่เห็น..”
ในเพลงท่อนหนึ่งเขียนไว้แบบนั้น ผมเคยเขียนบทความเรื่องนี้ไว้ด้วยตาม link นี้ครับ
![[เขียนไว้ให้เธอ] อื่นๆ อีกมากมาย
ในชีวิตของคนเราเมื่อใช้ชีวิตผ่านร้อนผ่านหนาวมาถึงจุดหนึ่ง พอมองย้อนไปในอดีตก็จะพบจุดเล็กๆที่ดูเหมือนไม่มีความสำคัญเมื่อนานมาแล้ว เป็นเหมือนแค่หินก้อนเล็กๆที่ถูกโยนลงบ่อน้ำ แต่หินก้อนนั](https://t1.blockdit.com/photos/2023/04/643188d5f2e1fe5315b0ab6b_800x0xcover__H3jsDyn.jpg)
ไม่เก่งอะไรไปลองทำอย่างนั้น
การที่ไปลองทำอะไรที่เราเป็น “มือใหม่” ที่เราไม่มีทักษะ ไม่คุ้น ไม่ชิน นั้นเป็นทางที่ดีที่สุดในการเรียนรู้ความคิดแบบโชชินในความเห็นผม ผมเพิ่งไปลองเรียนโยคะที่ผมไม่มีทักษะเลย ตัวก็แข็งมากๆ ไปเรียนหนึ่งชั่วโมงนี่ยาวนานและเหนื่อยมากๆ
ทุกอย่างเป็นเรื่องใหม่และยากไปหมด ชื่อท่าต่างๆก็ไม่เคยได้ยิน ความรู้สึกมือใหม่นี้ทำเราได้ย้อนกลับไปถึงความรู้สึกที่ลืมไปแล้วได้ดีทีเดียว
ล่าสุดผมก็ประทับใจพี่เก้ง จิระ มะลิกุล ปรมาจารย์หนังไทยในวัยย่างหกสิบ พี่เก้งยังสนใจใครรู้ มี Beginner’s Mind กับทุกเรื่อง เมื่อสามปีก่อนพี่เก้งก็ไปลงเรียนเป่าทรอมโบนที่ยากมากๆ ตอนไปสมัครเรียนครูยังนึกว่ามาสมัครให้ลูก
พี่เก้งเป่าด้วยความยากลำบากแบบมือใหม่ ขยันไปเรียน จนเมื่อเดือนที่แล้วก็ได้ฟังพี่เก้งเป่าแจมกับวงดนตรีได้ ผมว่าวิธีคิดและปฏิบัติแบบพี่เก้งนี่โชชินมากๆ ใครไม่ถนัดอะไรลองไปทำแบบนั้นดูนะครับ
ไปอยู่ในที่ที่ตัวเองตัวเล็ก ไปลองอยู่ในสังคมที่ตัวเองไม่คุ้น
ผมทำหลักสูตร ABC ร่วมกับพี่ตุ้ม หนุ่มเมืองจันท์มาสิบกว่ารุ่น วันที่ผมสนุกที่สุดของหลักสูตรก็คือสองสัปดาห์แรก ที่ได้เห็นคนจากหลากหลายอาชีพ บางคนก็อายุเยอะแล้ว ต้องมาทำตัวเล็กๆ เพราะไม่รู้จักใครเลย เหมือนเปิดเรียนวันแรกหลังจากไม่ได้มีความรู้สึกแบบนี้มาหลายสิบปี
ต้องมีกลุ่มใหม่ที่มีเด็กรุ่นใหม่ที่ตัวเองไม่คุ้น ต้องออกมาทำ “การแสดง” อย่างที่ชีวิตนี้ไม่คิดว่าจะทำ ผมเองก็เคยได้เรียนหลักสูตรมาหลายหลักสูตร ความรู้สึกตัวเล็ก ไม่รู้จักใคร ทำให้ใจเปิดกว้าง ตื่นเต้นกับทุกอย่าง เป็นความรู้สึกไม่สบายตัว พอหมดวันที่แทบหมดแรง แต่ผลที่ได้นั้นเปลี่ยนวิธีคิดอะไรหลายอย่างมากๆ
แป้ก
อย่างที่เขียนไว้ในตอนที่แล้ว แม้กระทั่งสตีฟ จอบส์ ผู้ยิ่งใหญ่ยังบอกว่าช่วงเวลาที่สร้างสรรค์ที่สุดในชีวิตของเขาก็คือตอนที่เขาล้มเหลวกับการถูกไล่ออกจากบริษัทที่ตัวเองก่อตั้ง ทำให้เขาปลดความหนักจากความสำเร็จกลายเป็นความเบาจากความไม่รู้ ไม่แน่ใจ ความล้มเหลวจึงเป็นยาชั้นดีในการพาเราเข้าสู่ความคิดแบบโชชิน
ทำไมความล้มเหลวหรือความแป้กจึงเป็นยาชั้นดี นั่นเพราะทำให้เราเกิดความไม่ยึดมั่นถือมั่นในสิ่งที่เคยคิดว่าทำแล้วสำเร็จ ทำให้เรายอมรับว่าตัวเองไม่เก่ง ต้องเรียนรู้อะไรเพิ่มอีกมาก ทำให้เราเลิกใช้ “สูตร” สำเร็จกับทุกเรื่อง และทำให้เราลดอีโก้ลงและพร้อมที่จะคิดใหม่ทำใหม่ ตัวอย่างของความเบาที่ได้จากความล้มเหลวแล้วพาไปสู่จินตนาการใหม่
ความคิดดีๆ สร้างสรรค์นั้น มีตั้งแต่ในนิยายกำลังภายในที่ตัวเอกต้องสลายวิทยายุทธ์เดิมก่อนเพื่อจะได้เริ่มสุดยอดวิทยายุทธ์ได้ หรือแม้แต่ระดับประเทศที่ไทยเคยแพ้พม่าจนเสียกรุง แล้วจึงยอมรับว่าของเดิม วิธีการปกครองเดิมนั้นใช้ไม่ได้
จึงมาสังคายนาทุกอย่างใหม่หมดในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ (อ้างอิงจากพม่าเสียเมือง โดย ม.ร.ว คึกฤทธิ์ ปราโมช) จนถึงสตีฟ จอบส์ และประสบการณ์ส่วนตัวผมที่ไปล้มเหลวที่แมคยีนส์ การที่ต้อง “เล่นจริงเจ็บจริง” ออกจาก Comfort Zone ของตัวเองจึงเป็นสุดยอดเคล็ดวิชาในการเรียนรู้โชชินในความเห็นของผม
เร็วๆ นี้ผมก็กำลังจะเริ่มโครงการใหม่กับคุณกระทิง พูนผล เป็นโครงการที่ไม่เคยทำกันมาก่อนและยังไม่มีที่ไหนในโลก ในใจก็หวั่นๆว่าจะได้รับผลตอบรับเป็นอย่างไร อาจจะแป้กก็ได้ แต่ด้วยความที่ไม่รู้ ไม่เคยทำ ต่อให้แป้กก็คงจะได้เรียนรู้อะไรมากมายเช่นเดิม
ก็เลยอยากจะจบบทความนี้ด้วยประโยคขึ้นต้นของบทความ ที่เป็นบทสรุปโดยพระอาจารย์เซน shuryu Suzuki ที่สอนไว้ดังนี้ครับ
In the beginner’s mind there are many possibilities, in the expert’s mind there are few.
พระอาจารย์เซน shuryu Suzuki
- 121
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
