Blockdit Logo (Mobile)
A LIBROCUBICULARIST
•
27 มิ.ย. 2023 เวลา 03:31 • ข่าวรอบโลก

การบูชากะโหลกในโบลิเวีย

ที่ลาปาซ (La paz) ซึ่งเป็นเมืองหลวงของประเทศโบลิเวีย คนที่นั่นบูชา “ญาติตา” (ñatita) หรือกะโหลกมนุษย์ไว้ในบ้าน โดยกลุ่มชนพื้นเมืองที่บูชาญาติตา เรียกว่า ชาวไอมารา (Aymara) ที่มีจำนวนมากเป็นอันดับ 2 ของประเทศ
คำว่า ญาติตา นี้แปลว่า จมูกแบน หรือ ไม่มีดั้ง ซึ่งคงจะมาจากลักษณะรูจมูกของหัวกะโหลก โดยการบูชาญาติตานี้มีรากเหง้ามาจากความเชื่อพื้นเมืองดั้งเดิมว่าหากบูชากะโหลกของคนที่ตายไปแล้วจะนำโชคดีมาให้แก่ผู้บูชา ญาติตาจึงเป็นสิ่งที่เชื่อว่านำมาซึ่งความอุดมสมบูรณ์อยู่ดีมีสุข ความมีโชค และการได้รับความคุ้มครอง
มีความเชื่อว่าการบูชาเซ่นไหว้หัวกะโหลกนี้จะทำให้ญาติตาดลบันดาลความช่วยเหลือให้ได้สารพัดเรื่องตามที่ขอ เช่น โรคภัยไข้เจ็บ ปัญหาเรื่องเงินทอง หรือแม้กระทั่งตามหาสัตว์เลี้ยงที่หายไป
ญาติตาพร้อมแว่นกันแดดและใบโคคาในปาก (Atlas Obscura)
ญาติตาแต่ละใบจะถูกตั้งชื่อให้ และแต่ละใบจะมีคุณสมบัติแตกต่างกัน ญาติตาบางชิ้นจะช่วยเหลือเรื่องสุขภาพ บางชิ้นจะช่วยเรื่องการเล่าเรียน บางชิ้นช่วยเรื่องเงินทอง
ไม่ใช่กะโหลกมนุษย์ทุกใบจะเป็นญาติตาได้ และผู้ที่ครอบครองญาติตานั้นไม่จำเป็นจะต้องเป็นกะโหลกของญาติผู้ล่วงลับของตัวเองเสมอไป
ผู้หญิงหลายคนจะทำหน้าที่เป็นสื่อกลางระหว่างคนที่มาขอพรกับญาติตา และญาติตาที่ผู้หญิงเหล่านี้ครอบครองมักจะมาจากการไปเสาะแสวงหาตามความฝันที่นิมิตมาบอกว่าจะไปตามหาญาติตาได้ที่ไหน
ญาติตาประดับด้วยหมวกไหมพรมพร้อมดอกไม้ อุดช่องตาและจมูกด้วยสำลี มีกระดาษฟอยส์ครอบฟัน (Atlas Obscura)
ญาติตาจึงเป็นกะโหลกที่ได้มาจากหลายที่ ไม่ว่าจะเป็นสุสาน แหล่งโบราณคดี โรงเรียนแพทย์ หรือเป็นมรดกตกทอดมา บางทีก็ได้มาจากการส่งต่อ เพราะญาติตาอาจจะไม่เข้ากันกับผู้ครอบครอง จึงมีการส่งต่อให้คนอื่นที่พบว่าเข้ากับญาติตาชิ้นนั้นได้มากกว่า
ในบ้านที่มีญาติตา ญาติตาจะถูกเก็บไว้ในกล่องกระจก และถูกวางไว้บนหมอนปักเลื่อม ญาติตาจะมีใบโคคาไว้ในปาก และคนที่บูชาญาติตาจะนำของต่าง ๆ มาเซ่นไหว้ ไม่ว่าจะเป็นดอกไม้ เทียนเพื่อจุดบูชา น้ำอัดลม ผลไม้ทั้งลูก เป็นต้น
ญาติตาบางชิ้นจะมีผม และถูกประดับประดาด้วยหมวกบ้าง แว่นตาบ้าง หมวกที่ประดับด้วยดอกไม้บ้าง มงกุฎก็มี มีสำลีอุดช่องดวงตาไว้บ้าง หรือแม้กระทั่งมีบุหรี่ไว้ในปาก ซึ่งฟันของญาติตาจะมีกระดาษฟอยส์ห่อฟันไว้โดยเชื่อว่าเพื่อรักษาฟันเวลาญาติตาสูบบุหรี่
ญาติตาที่มีทั้งสำลีอุดเบ้าตา สวมแว่น สูบบุหรี่ ประดับประดาด้วยดอกไม้ รวมถึงมีใบโคคา (Atlas Obscura)
ที่เมืองลาปาซ ในวันที่ 8 พฤศจิกายนจะมีงานเทศกาลเฉลิมฉลองญาติตาเป็นประจำทุกปี ซึ่งจัดเป็นงานรื่นเริง โดยผู้ที่ครอบครองญาติตาจะนำหัวกะโหลกที่แต่ละคนมีมาประดับประดาและแห่แหนไปยังสุสาน และที่สุสานจะมีการนำหัวกะโหลกออกมาจัดแสดง
พิธีเฉลิมฉลองนี้นัยเพื่อเป็นการแสดงความนับถือและขอบคุณต่อญาติตาที่ดลบันดาลสิ่งต่าง ๆ ให้แก่ผู้ครอบครอง
เชื่อกันว่าการเฉลิมฉลองนี้มีรากเหง้ามาจากธรรมเนียมอูรู ชิปาญา (Uru Chipaya) เพื่อแสดงความรักต่อผู้ที่ล่วงลับอันเป็นที่รักด้วยการขุดร่างของคนเหล่านี้ขึ้นมาหลังจากที่เสียชีวิตได้ครบปี
ญาติตาที่ถูกนำมาจัดเรียงเป็นแถวในการเฉลิมฉลอง (Wix.com)
คนที่บูชาญาติตานับถือศาสนาคริสต์คาทอลิก ซึ่งเป็นการอยู่ร่วมกันระหว่างความเชื่อพื้นเมืองเก่ากับความเชื่อใหม่ที่เข้ามาโดยชาวสเปนที่เข้ามาในศตวรรษที่ 16
ซึ่งพอชาวสเปนเข้ามาก็บังคับให้ชนพื้นเมืองเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสต์ และพยายามปราบปรามความเชื่อที่เห็นว่าเป็นสิ่งนอกรีตนี้ ผู้ที่บูชากะโหลกจะถูกนำไปไต่สวนในข้อหาเป็นแม่มดหมอผีหรือใช้เวทมนต์คาถา จึงทำให้การบูชากะโหลกกระทำกันอย่างลับ ๆ
ผู้คนที่แออัดเข้าโบสถ์ (Szymon Kochański/CVLT Nation)
จนกระทั่งในทศวรรษที่ 1970 เมื่อชาวนาพื้นเมืองอพยพเข้ามาสู่เมืองหลวงเพื่อหางานทำ การบูชากะโหลกก็กลับขึ้นมาปรากฏทั่วไป และเกิดพิธีเฉลิมฉลองที่มีคนมาเข้าร่วมตั้งแต่หลักพันและขยายเป็นหลักหมื่น
ในอดีต นักบวชคาทอลิกไม่สนับสนุนการบูชาหัวกะโหลก และจะปิดประตูโบสถ์มิให้ผู้คนนำญาติตาเข้าไป จนเกิดการประท้วง ซึ่งต่อมานักบวชคาทอลิกต้องปรับตัวโดยการประนีประนอมยินยอมให้นำญาติตาเข้ามาในโบสถ์ได้
ในเทศกาลนี้ผู้คนจำนวนมากจะแห่แหนนำญาติตาของตนเข้าโบสถ์เพื่อไปไว้ที่แท่นบูชาใกล้กับรูปปั้นพระเยซู และจะเดินออกทางประตูข้างเพื่อรับการประพรมน้ำมนต์
การนำญาติตาเข้าโบสถ์และประพรมน้ำมนต์ (JEFF HEIMSATH/National Geographic)
ส่วนงานเฉลิมฉลองจะจัดขึ้นที่สุสาน โดยฝูงชนจะนำญาติตาของตนมาเรียงเป็นแถวตามแนวหลุมศพ จากนั้นก็จะนำเครื่องบูชามาถวาย คือใบโคคาและกลีบดอกไม้ ลูกกวาด และนำบุหรี่มาใส่ปากหัวกะโหลกจะจุดบุหรี่ให้ญาติตาสูบ อีกทั้งยังมีการเต้นรำไปกับเสียงดนตรีกับญาติตาของตนเองอีกด้วย
คนที่มาร่วมงานไม่จำเป็นจะต้องบูชาเฉพาะญาติตาของตัวเอง แต่ยังสามารถบูชาญาติตาของผู้อื่นได้อีกด้วย โดยเชื่อว่าจะมีโชคดี
ภายนอกงานเฉลิมฉลองนี้ คนจำนวนไม่น้อยมักจะไม่ค่อยยอมรับว่าตนบูชาญาติตาไว้ในบ้าน ซึ่งผู้ที่บูชาญาติตานี้มีหลากหลายอาชีพและชนชั้น แม้กระทั่งนายธนาคารบางคนก็บูชาญาติตา
นี่คือทั้งหมดของเรื่องราวการบูชากะโหลกที่โบลิเวีย
ญาติตาที่ถูกประดับประดาพร้อมกับมีชื่อใส่ไว้ด้วย (REUTERS/Sara Aliaga)
อ้างอิง:
1. หนังสือ “จากดับสูญสู่นิรันดร์: ส่องวิถีหลังความตายจากหลากหลายวัฒนธรรม”

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา