‘ศรีเทพ’ เมืองโบราณอายุหลายพันปี ทำไมถึงถูกเสนอชื่อขึ้นทะเบียน UNESCO
หากกล่าวถึงแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์เราคงนึกถึงอยุธยา สุโขทัยเป็นอันดับแรก ๆ ในขณะที่เพชรบูรณ์ก็มีรากเหง้าทางประวัติศาสตร์มายาวนานไม่แพ้กัน ในฐานะแว่นแคว้นของเมืองสุโขทัย และในสมัยจอมพล ป. พิบูลย์สงครามก็เคยจะยกให้เพชรบูรณ์เป็นเมืองหลวงของไทยอีกด้วย
เพชรบูรณ์ยังมีแหล่งที่ตั้งสำคัญเมืองโบราณอย่าง ‘ศรีเทพ’ อันเป็นชุมชนยุคก่อนประวัติศาสตร์บริเวณแม่น้ำป่าสัก-ลพบุรี อายุราว 1,700 - 1,500 ปี ถือเป็นเมืองที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ที่ยังหลงเหลืออยู่ให้เราได้ชมกันในปัจจุบัน
แต่เดิมชาวบ้านท้องถิ่นเรียก ‘เมืองอภัยสาลี’ จนกระทั่งปี 2447 กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้กล่าวว่าเมืองโบราณนี้อยู่ใกล้กับเมืองวิเชียรบุรีอันมีชื่อเดิมว่า เมืองท่าโรงและเมืองศรีเทพ จึงวินิจฉัยว่าเมืองโบราณนี้น่าจะเป็นเค้าชื่อเดิมของเมือง จึงให้ชื่อว่า ‘ศรีเทพ’ จนกว่าจะพบหลักฐานยืนยันชื่อที่แท้จริง
ถัดมาราว 40 ปี เมืองศรีเทพได้ถูกประกาศให้เป็น ‘โบราณสถานแห่งชาติ’
แล้วเหตุใดศรีเทพถึงถูกเสนอชื่อขึ้นทะเบียนมรดกโลก?
📌 ศูนย์กลางการค้าและการแลกเปลี่ยนสำคัญสมัยโบราณ
เมืองศรีเทพ ถูกยกย่องในฐานะเมืองศูนย์กลางการแลกเปลี่ยนสินค้าที่สำคัญ อันเนื่องมาจากที่ตั้งอยู่บริเวณที่ราบใกล้แม่น้ำป่าสัก-ลพบุรี อันเป็นแหล่งธรรมชาติอุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยสัตว์น้ำและแร่ธาตุ และอยู่ใกล้กับภูเขาลูกใหญ่ตั้งตระหง่านทางฝั่งตะวันตกของเมือง
ซึ่งได้กลายเป็นศูนย์กลางระบบขนส่งระหว่างเมือง รวมถึงที่ตั้งอยู่ระหว่างที่ราบสูงโคราชและที่ราบภาคกลาง ทำให้เป็นจุดเชื่อมต่อเส้นทางการค้าการเดินเรือสำคัญอีกแห่งหนึ่ง
แม้จะได้เปรียบในเรื่องภูมิศาสตร์ หากแต่ความเฉลียวฉลาดของผู้คนในนั้นก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้ศรีเทพกลายเป็นเมืองที่เจริญรุ่งโรจน์ มีขนาดใหญ่และซับซ้อน
เห็นได้จากผังเมืองที่ถูกออกแบบอย่างประณีตเพื่อให้สะดวกต่อการควบคุมดูแล และแบ่งออกเป็นหลายโซนสำหรับวัตถุประสงค์ที่แตกต่างกัน เช่น เมืองชั้นในจะเป็นที่สำหรับอยู่อาศัยของชนชั้นสูงและประกอบพิธีกรรมทางศาสนา
สถานที่เหล่านี้ยังปรากฎให้เห็นในปัจจุบัน เช่น เขาคลังใน ปรางค์ศรีเทพ และปรางค์สองพี่น้อง ในขณะที่เมืองชั้นนอก ศาสนสถานจะมีขนาดเล็กและไม่โอ่อ่ามากนัก เป็นนัยยะว่าอาจเป็นพื้นที่อยู่อาศัยสำหรับการทำเกษตรและอยู่อาศัยของชาวบ้านทั่วไป
นอกจากนี้ ยังมีการสร้าง ‘คูเมือง’ เพื่อลำเลียงน้ำจากอ่างเก็บน้ำเข้ามาใช้เพื่อการอุปโภคบริโภคและใช้ทำพิธีทางศาสนา และสร้างกำแพงดินเหนียวเพื่อเป็นขอบเขตและลำเลียงน้ำให้ไหลผ่านสะดวก
📌 เมืองที่เปลี่ยนผ่านวัฒนธรรมโบราณ 3 ยุค: ชุมชนลุ่มน้ำป่าสักลพบุรี - ทวารวดี - เขมรโบราณ
อีกหนึ่งความสำคัญอันทรงคุณค่าของเมืองศรีเทพ คือ ผลผลิตของวัฒนธรรม 3 ยุคสำคัญ แรกเริ่มก่อตัวขึ้นในยุคก่อนประวัติศาสตร์เป็น ‘ชุมชนเกษตรกรรมบริเวณแม่น้ำป่าสัก’ ราว 2,500 1,500 ปี อันเป็นแหล่งธรรมชาติอุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยสัตว์น้ำและแร่ธาตุ
ที่ตั้งอยู่ระหว่างที่ราบสูงโคราชและที่ราบภาคกลางทำให้เป็นจุดเชื่อมต่อเส้นทางการค้าการเดินเรือสำคัญอีกแห่งหนึ่ง สะท้อนให้เห็นถึงความเฉลียวฉลาดของมนุษย์ที่เลือกที่ตั้งถิ่นฐานที่สามารถควบคุมเส้นทางธรรมชาติได้
หลังจากนั้น จึงราวพุทธศตวรรษที่ 11 - 16 จึงรับเอาความเจริญภายนอกเข้ามาเป็นผลพวงจากการเส้นทางแลกเปลี่ยนสินค้าทำให้มีผู้คนเข้ามาแวะเวียน โดยวัฒนธรรมแรกคือ ‘ทวารวดี’ ซึ่งความโดดเด่นคือการนับถือศาสนาพุทธ นอกจากนี้ยังมีมีการรับเอาวัฒนธรรมอินเดียเข้ามาใช้ในมิติต่าง ๆ เช่น ตัวอักษร ระบบการปกครอง พิธีกรรม และมีการผสมผสานศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ร่วมด้วย เห็นได้จาก เทวรูปสักการะบูชา เช่น พระสุริยเทพ พระนารายณ์ พระกฤษณะ
จนเข้าสู่พุทธศตวรรษที่ 16 -18 จึงเริ่มรับเอาวัฒนธรรมเขมรโบราณเข้ามาเห็นได้จากศิลปะที่คล้ายคลึงกับนครวัดของเขมร เช่น ปรางค์ศรีเทพ และปรางค์สองพี่น้อง
จนท้ายที่สุด ต้นพุทธศตวรรษที่ 18 ความเจริญรุ่งเรืองของเมืองศรีเทพค่อย ๆ ล่มสลายลงไปพร้อมกับอาณาจักรเขมร พร้อมกับการเกิดเมืองศูนย์กลางอำนาจใหม่บริเวณแม่น้ำเจ้าพระยา จึงอาจเป็นอีกปัจจัยที่ทำให้เมืองโบราณศรีเทพค่อย ๆ เสื่อมถอยจนถูกทิ้งร้างในที่สุด
และเมื่อไม่กี่วัน ททท. ชวนคนไทยแสดงความยินดีกับ ‘อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ’ จ.เพชรบูรณ์ เตรียมประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลกโดยองค์การ UNESCO World Heritage
ซึ่งอาจต้องมีการพิจารณาและจะมีการประกาศอย่างเป็นทางการในวันที่ 10-25 กันยายนนี้ ณ กรุงริยาด ประเทศซาอุดีอาระเบีย
ผู้เรียบเรียง : ขัตติยาภรณ์ ด้วงแก้ว Political Analyst, Bnomics
Bnomics - Bangkok Bank Economics
'Be an Economist for Everyone'
วิเคราะห์ เจาะทุกประเด็นเศรษฐกิจ ให้เป็นเรื่องง่ายสำหรับคุณ
Sources :
- 13
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
