การสร้างสรรค์และความบกพร่องบางอย่างของมนุษย์
มนุษย์มีความคิดสร้างสรรค์สูงกว่าสัตว์อื่นใด มีสิ่งประดิษฐ์คือวัฒนธรรมและอารยธรรมได้แก่ภาษาพูด การแต่งกาย การใช้เครื่องมือ การรู้จักใช้พลังงานจากนอกตัว วิธีทำมาหากิน การอยู่รวมกันเป็นสังคม มีประเพณีความเชื่อ สิ่งควรทำและไม่ควรทำ การสร้าง สะสม สืบทอดและต่อยอดความรู้ของสังคม การติดต่อสัมพันธ์ระหว่างชุมชนสังคม สร้างเป็นชุมชนสังคมที่ใหญ่ขึ้น
จนถึงการสร้างเมืองและรัฐขึ้น
วัฒนธรรมและอารยธรรมเหล่านี้ มีด้านดีหลายประการได้แก่ ก) มันได้สร้างโลกแห่งความหมาย รู้ว่าควรทำไม่ควรทำอะไรและอย่างไร รู้คุณค่าและเป้าหมายการดำเนินชีวิต ข) สร้างสิ่งแวดล้อมที่เหมาะแก่การดำเนินชีวิต ให้ความปลอดภัยแก่ชีวิตและทรัพย์สิน ค) ทำให้มนูษย์ก้าวขึ้นมาเป็นใหญ่ในโลก ดูแลจัดระเบียบโลกให้เป็นในทางที่ต้องการหรือเป็นไปได้
ด้วยเหตุของด้านดีที่มีประโยชน์ดังกล่าว มนุษย์จึงได้พัฒนาวัฒนธรรมและอารยธรรมของตนขึ้นโดยลำดับ เมื่ออารธรรมหนึ่งล่มสลาย ก็สร้างอารธรรมใหม่ที่ใหญ่กว่า มีประสิทธิภาพกว่า ใช้แร่ธาตุพลังงานเข้มข้นขึ้น มีการสร้างองค์ความรู้และองค์กรที่ซับซ้อนกว่าขึ้น
แต่ในข้อดีมีประโยชน์ดังกล่าว ได้มีความผิดพลาดบกพร่องบางประการเกิดขึ้น ความผิดพลาดที่เป็นข้ออ่อนนี้ เริ่มแรกก็เป็นสิ่งพอทน เพื่อแลกกับประโยชน์ใหญ่ที่จะได้ ขณะที่ประโยชน์ถูกใช้ไป ความผิดพลาดบกพร่องได้สะสมตัวใหญ่ขึ้น เป็นเหมือนช้างในห้อง ไม่อาจปฏิเสธว่ามันไม่ดำรงอยู่
ความบกพร่องดังกล่าวได้แก่ 1) วัฒนธรรมและอารยธรรมทั้งหลายต้องใช้อำนาจความรุนแรงเพื่อรักษากฎระเบียบและความสงบในสังคม เมื่อสังคมมีความซับซ้อนขึ้น ย่อมมีความเห็นเป็นต่างๆว่า อะไรเหมาะอะไรไม่เหมาะ การใช้อำาจความรุนแรงยิ่งเข้มข้นจนกลายเป็นกลไกอำนาจรัฐเป็นต้นขึ้นมา เกิดเป็นการจลาจลลุกขึ้นสู้ภายในชาติ และสงครามระหว่างประเทศ องค์การสหประชาชาติที่ตั้งขึ้นมาเพื่อสันติภาพของโลก ก็ช่วยอะไรไม่ได้มาก ผู้คนพูดถึงสงครามโลกครั้งที่สามที่อาจล้างโลกได้
2) เกิดช่องว่างทางสังคมระหว่างผู้ปกครองกับผู้ถูกปกครอง ระหว่างคนมั่งมีกับพวกไม่มี ช่องว่างดังกล่าว ขณะนี้ได้ขยายตัวออก แม้ว่าจะมีความพยายามในการแก้ไข สร้างกลไกในการลดช่องว่าง เช่นภาษี สวัสดิการสังคม ปรากฏการณ์ คนรวยรวยขึ้น คนจนจนลง ดูไม่มีทางแก้ในระบบเดิม
3) การต้องเติบโตอย่างไม่หยุด เพื่อแก้ปัญหาการจลาจลและสงคราม การเติบโตทางเศรษฐกิจ ย่อมก่อความมั่งคั่งเพื่อการแบ่งปันกันได้มากขึ้น บรรเทาความขัดแย้งไม่ให้รุนแรงจนเกินไป ช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง เศรษฐกิจโลกได้เติบโตอย่างรวดเร็ว จนเกิดช่วงแห่งความสันติไม่มีสงครามใหญ่ยาวนานกว่า 80 ปี แต่การเติบโตนี้ได้ชะลอตัวลง และมีแนวโน้มว่าจะชะงักงันยาวนาน เกิดปัญหาเชิงโครงสร้างที่ยากจะแก้
4) การสร้างสรรค์ที่ทำลาย การสร้างสรรค์ทั้งหลาย มีด้านของการทำลายการสร้างสรรค์ผลผลิตเช่นการมีประชากรและของกินของใช้เพิ่ม มีด้านของการทำลายทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมให้เสื่อมสูญหมดความสมบูรณ์เมื่อเราใช้รถยนต์ เราก็เลิกใช้รถที่ลากด้วยม้าหรือโคกระบือ ซึ่งทำได้โดยไม่ยาก แต่เมื่อเราจะใช้รถยนตร์ไฟฟ้าแทนรถยนตร์เครื่องสันดาปภายในที่มีนับพันล้านคัน มันก็เป็นเรื่องใหญ่ที่ทำได้ยาก หรือต้องใช้เวลานาน เทคโนโลยีสมัยใหม่ทั้งหลายมีลักษณะทำลายสูงขึ้นทุกที
5) การแยกตัวจากธรรมชาติ เวลาของการพัฒนาทางวัฒนธรรมเร็วกว่าเวลาของวัฒนาการทางธรรมชาติเป็นอันมาก คนเราสามารพัฒนาพันธุ์พืชและสัตว์ได้ในเวลาไม่นาน ด้วยการคัดเลือกพันธุ์เป็นต้น และเวลานี้ยิ่งต่างกันขึ้นอีก เมื่อมนุษย์ได้สร้างเทคโนโลยีใหม่อย่างเทคโนโลยีชีวภาพที่สามารถสร้างพันธุ์ต่างๆได้อย่างอัศจรรย์ ไปจนถึงการสร้างเนื้อสัตว์จากห้องทดลอง
จากการที่ผู้คนใช้เวลาทางสังคมเป็นหลักมากขึ้นทุกที มนุษย์ก็ยิ่งแยกและแปลกแยกกับธรรมชาติ จนถึงขั้นเปลี่ยนฐานะและความสัมพันธ์ จากที่มนุษย์เป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติ เป็นธรรมชาติคือทรัพยากรและเป็นของเรา
แต่ความจริงนั้น เวลาของธรรมชาติยืดหยุ่น แบบสั้นก็มี แบบยาวก็ได้ หากมนุษย์ต้องการใช้เวลาของตนตามลำพัง ก็ต้องรับผิดชอบและภาระทั้งหมดจากการกระทำของตน หวังพึ่งอาศัยธรรมชาติไม่ได้เหมือนเดิม เช่นถ้าโลกจะร้อนขึ้นจากการกระทำของมนุษย์ ก็ต้องรับผิดชอบเอง
ความบกพร่อง 5 ประการดังกล่าว ได้พอกพูนสุมรุมเป็นวิกฤติทั่วด้าน แก้ไขยาก ก่อความคิดที่เอียงไปอีกด้าน นั่นคือเห็นไปว่า วัฒนธรรมและอารยธรรมที่มนุษย์สร้างขึ้นนั้นไม่มีอะไรดีสักอย่าง การปฏิวัติการเกษตรในยุคหินใหม่นั้นเป็นความผิด การปฏิวัติอุตสาหกรรมในภายหลัง ยิ่งแย่เข้าไปใหญ่
ความจริงไม่ใช่เช่นนั้น มนุษย์ได้ก้าวมาไกล มีประสบการณ์และบทเรียนเป็นอันมาก เราได้มาถึงขั้นการเข้าใจธรรมชาติลึกซึ้งขึ้น รู้วิธีจัดระเบียบสังคมที่อารยะ มีความคิดในการกระจายความมั่งคั่งและอำนาจ ต้องการการพัฒนาที่ยั่งยืน และประกาศสิทธิมนุษย์ชน เป็นต้น
เพียงแต่ว่าคนเรายังไม่สามารถปฏิบัติที่พูดไว้ได้ สาเหตุสำคัญส่วนหนึ่ง เกิดจากความสำเร็จของมนุษย์ พวกเขาได้กลบเกลื่อนความบกพร่องทั้ง หลายด้วยความสำเร็จ ทำให้ความบกพร่องดังกล่าวไม่ได้รับการแก้ไขเท่าที่ควร
ในห้วงแห่งวิกฤติรอบด้าน จึงเปิดโอกาสให้มนุษย์ได้ปลดปล่อยตนเเองครั้งใหญ่อีกวาระหนึ่ง
ภาพประกอบบทความโดย กันต์รพี โชคไพบูลย์
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
