ศรีเทพกับภูมิวัฒนธรรมของการสร้างบ้านแปงเมือง
: จากเอกสาร ท่องเที่ยวเพื่อเข้าใจเมืองไทย
“ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้ ศรีเทพ เสมา”
...อาณาบริเวณที่เกิดเมืองศรีเทพเป็นภูมิประเทศที่โดดเด่น แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาของกลุ่มชนที่ทำให้เกิดเมืองศรีเทพขึ้นมา คือเป็นบริเวณเนินดินตอนใหญ่เป็นเกาะอยู่ท่ามกลางที่ราบลุ่มน้ำท่วมถึงของลุ่มน้ำป่าสักตอนกลางที่มีทิวเขาขนาบอยู่สองข้างทางตะวันออกและตะวันตก และมีกลุ่มเขาลูกโดดอยู่ทางใต้คั่นอยู่ระหว่างพื้นที่ในเขตอำเภอศรีเทพ ซึ่งอยู่ทางเหนือและพื้นที่ลาดต่ำในเขตอำเภอลำนารายณ์ อันเป็นบริเวณที่มีการสร้างเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์
ระดับสูงต่ำของภูมิประเทศเป็นที่ลาดจากระดับความสูงทางเหนือลงใต้ทางหนึ่งกับที่ลาดจากภูเขาทางตะวันออกไปทางตะวันตก จากที่ลาดทางเหนือเป็นเส้นทางที่ลำน้ำป่าสักไหลผ่านลงมาที่ลาดลุ่มทางด้านตะวันตกของที่ดอนเกาะเมืองศรีเทพ ณ บริเวณนี้เป็นที่ลุ่มต่ำลำน้ำป่าสัก แตกออกเป็นสองแพรก คือ ลำน้ำป่าสักและลำน้ำสนธิ รับน้ำที่ไหลลงจากที่สูงและภูเขาทางตะวันออกผ่านเกาะเมืองศรีเทพมาลงที่ลุ่มต่ำของลำน้ำใหญ่ทั้งลำป่าสักและลำสนธิทางตะวันตก
ทั้งหมดนี้ได้ทำให้พื้นที่ลาดลุ่มรอบเกาะเมืองศรีเทพกลายเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำและน้ำท่วมถึงในฤดูฝน แต่ที่สำคัญก็คือเกิดน้ำซับใต้พื้นดินลูกรังในที่ดอนเกาะเมืองศรีเทพ บรรดาลำห้วยและทางน้ำที่ไหลลงจากเขาและที่สูงทางตะวันออกผ่านเข้ามาใกล้ดอนเกาะนี้เป็นทางน้ำที่ได้ถูกชักนำมาเข้าคูเมืองศรีเทพที่มีลักษณะเป็นอ่างเก็บน้ำชนิดหนึ่ง [Tank moat] เช่นเดียวกันกับบรรดาคูน้ำรอบชุมชนโบราณสมัยยุคเหล็กในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
บริเวณดอนเกาะที่เมืองศรีเทพตั้งอยู่ก็เป็นที่ดอนลูกรังที่สามารถขุดเป็นสระเป็นหนองเก็บน้ำไว้ใช้ในการอุปโภคบริโภคได้ดี และทั้งอาณาบริเวณก็เป็นป่าโปร่งมีความหลากหลายทางชีวภาพ เป็นแหล่งป่าโคกน้ำท่วมไม่ถึง เหมาะกับการตั้งถิ่นฐานบ้านเมืองทำให้มีการตั้งถิ่นฐานของชุมชนกระจายไปในที่ต่างๆ ของดอนเกาะ รวมทั้งการขุดสระน้ำเล็กและใหญ่เพื่อการกักเก็บน้ำ
เมืองศรีเทพตั้งอยู่ทางตอนใต้ของดอนเกาะเป็นที่รับน้ำจากที่สูงทุกด้านก่อนที่จะปล่อยผ่านลงที่ลุ่มต่ำทางตะวันตกและทางใต้ แต่ที่สำคัญบริเวณตัวเมืองอยู่ในตำแหน่งที่ลำน้ำลำห้วยหลายสายไหลลงจากเขาและที่สูงทางตะวันออกเฉียงเหนือ ผ่านมาเข้าคลองคูเมืองทางด้านตะวันออกและด้านเหนือ
ส่วนพื้นที่ในดอนเกาะทางเหนือของเมืองเป็นพื้นที่กว้างใหญ่สูงต่ำ เป็นพื้นที่อยู่อาศัยของชุมชนและการทำไร่นาในรัศมีราวสามกิโลเมตรจากตัวเมือง นับเนื่องเป็นปริมณฑลของนครศรีเทพ บริเวณนี้มีทั้งร่องรอยของชุมชน สระน้ำ อ่างเก็บน้ำ และการจัดการน้ำเพื่อการอยู่อาศัยและการเพาะปลูก แต่ที่สำคัญเป็นที่ตั้งของศาสนสถานสำคัญที่มีทั้งศาสนาพุทธมหายานและศาสนาฮินดู
และศาสนสถานที่สำคัญก็คือ ศาสนสถานคลังนอก ที่เป็นพุทธมหายานซึ่งมีความโดดเด่นกว่าบรรดาศาสนาพุทธมหายานอื่นใดในประเทศไทยทั้งทางรูปแบบสถาปัตยกรรมและขนาด..
#สยามเทศะโดยมูลนิธิเล็กประไพวิริยะพันธุ์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
