ทุกอย่างเกิดจากการสะสมข้อมูล ทดลอง วิจัย ถกเถียง เปลี่ยนไปเปลี่ยนมาขึ้นกับหลักฐานที่มีอ้างอิงในมือตอนนั้น ตรวจ วัด ทดลอง เฝ้าสังเกตุปรากฏการต่างๆ บางทีเรื่องเดียวกัน ผ่านไปสิบห้าปี เปลี่ยนสามรอบ
บางครั้งเรื่องเดียว ผ่านไปยี่สิบปีถึงได้คำตอบที่เดิมเว้นเป็นช่องว่าไว้มากมาย เช่นโรคไข้เลือดออก จากที่เคยเรียบแบบแทบไม่รู้เลยว่ากลไกของโรค หรือพยาธิวิทยาของโรคเกิดจากอะไร จนถึงทุกว่านี้มาไกลถึงวัคซีน และแนวทางการดูแลอย่างเข้าใจพยาธสรีวิทยาลึกซื้งมากขึ้น ….