📚 Slow Productivity วิถีการทำงานแนวใหม่ที่ช่วยให้เราสำเร็จได้แบบไม่ burn out 🔥
Slow Productivity
The Lost Art of Accomplishment without Burnout
โดย Cal Newport
👉🏻 ในโลกปัจจุบันที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว แน่นอนว่าการมี “productivity” เป็นเรื่องที่ค่อนข้างสำคัญทีเดียว ซึ่งในช่วงหนึ่งทุกคนจะให้ความสนใจกับวิธีการที่ทำอย่างไรให้เรามี productivity สูงสุด มีหนังสือมากมายออกมาพูดเรื่องของ “productivity hacks” หรือ how-to ทำอย่างไรให้ productive สุด ๆ ครับ
แต่ในช่วงเวลา 2-3 ปีที่ผ่านมาที่เราเจอวิกฤตการณ์โรคระบาดอย่างโควิด 19 ที่ทำให้สังคมเกิดการทำงานรูปแบบใหม่ขึ้นซึ่งก็คือ การ work from home หรือ ทำงานจากบ้าน หรือ จะจากที่ไหนก็ตามที่ไม่จำเป็นต้องเข้าไปทำงานที่ออฟฟิศตลอดเวลาอีกต่อไป
การทำงานที่บ้าน หรือ “work from home” นี่แหละครับเป็นตัวจุดชนวนให้คนเราเริ่มจะแยกระหว่างเรื่องงานกับเรื่องส่วนตัวไม่ออก
การมีเทคโนโลยีที่ทำให้เราสามารถทำงานได้ตลอดเวลา หรือติดต่อคุยงานได้ตลอดเวลาโดยไร้ข้อจำกัดนั้นดูจะเป็นข้อดี แต่ในทางกลับกันกลับทำให้มนุษย์เรารู้สึกว่าต้องทำงานตลอดและไม่มีเวลาได้พัก เหนื่อยล้าหรือเกิดอาการที่เรียกว่า “burn out” หรือหมดไฟนั่นเองครับ 🔥
ในผลการสำรวจมนุษย์ออฟฟิศในช่วงหลังพบได้ว่า อาการ burnout เป็นปัญหาที่เริ่มลุกลามมากขึ้นเรื่อย ๆ และเริ่มกลายเป็นปัญหาสำคัญครับ 💡
ในช่วงหลัง ๆ เราเลยได้เห็นแนวความคิดใหม่เกิดขึ้นมาเกี่ยวกับการทำงานให้น้อยลงแต่มีประสิทธิภาพมากขึ้น การจัดลำดับความสำคัญของงานและเวลาที่มีอย่างจำกัด การเลือกทำงานที่สำคัญและมีผลกระทบกว้างกว่าแทนที่จะทำทุกอย่างในเวลาเดียวกัน
หนังสือเล่มดังเล่มหนึ่งเลยที่นำแนวคิดนี้ขยายเป็นวงกว้างก็คือหนังสือ “Four Thousands Week” ที่เขียนโดยคุณ Oliver Burkeman ที่ทางเพจสิงห์นักอ่านเราเคยรีวิวไปแล้วครับ 😃
“Slow Productivity” ที่เขียนโดย Cal Newport ก็เป็นอีกเล่มหนึ่งที่ออกมาสนับสนุนแนวคิดนี้เช่นกัน
โดยผู้เขียนได้เสนอแนวทางการทำงานแบบใหม่ที่ไม่ยึดติดกับคำว่า “Productivity” แบบเดิม ๆ ที่เราเข้าใจกันว่า เราต้องทำงานให้ได้เร็วและมากที่สุดเท่าที่จะทำได้
Cal Newport ได้บอกไว้ว่า คนทำงานในปัจจุบันโดยเฉพาะมนุษย์ออฟฟิศ นั้น เรียกว่าเป็น “Knowledge worker” เป็นการทำงานที่เราใช้ความรู้ ใช้สมองทำงานเป็นหลัก ไม่เหมือนกับการทำงานในยุคก่อนที่เป็นยุคของเกษตรกรรม หรือ อุตสาหกรรม ที่เน้นผลผลิตให้ได้ออกมามากที่สุด
……………................................................
“What does Productivity mean?”
คำว่า “productivity” ที่จริงแล้วเกิดมาจากยุคของเกษตรกรรมต่อเนื่องด้วยอุตสาหกรรมที่มนุษย์เราต้องการสร้างผลผลิตให้ได้มากที่สุด
แต่กับงานในยุคปัจจุบันนั้นดูเหมือนว่า คำว่า productivity แบบที่เราเคยเข้าใจมานั้นจะใช้ไม่ได้ เพราะงานในปัจจุบันนั้นมีลักษณะต่างจากยุคก่อนมาก งานที่ต้องใช้ความคิด ใช้การตัดสินใจ การจัดการ ซึ่งแต่ละองค์กรอาจจะมีการใช้เทคโนโลยีต่าง ๆ เข้ามาช่วยวางรูปแบบ วิธีการทำงานให้เกิดความถูกต้อง รวดเร็วในรูปแบบเดียวกัน
แต่อย่างไรก็ตาม มนุษย์แต่ละคนก็ยังเป็นคนที่ต้องตัดสินใจด้วยตัวเอง งานแต่ละอย่างไม่ได้มีรูปแบบลักษณะงานในยุคเกษตรกรรมหรืออุตสาหกรรมการผลิตที่เกิดการทำซ้ำ ๆ อีกต่อไป
Peter Drucker ปรมาจารย์ด้านการจัดการ ผู้เขียนหนังสืออย่าง “Effective Executive” ตั้งแต่ปี 1967 นั้นได้กล่าวไว้ว่า “The knowledge worker cannot be supervised closely or in details” “He can only be helped, but he must direct himself.”
แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น แนวความคิด productivity แบบดั้งเดิมมีอิทธิพลต่อยุคปัจจุบันค่อนข้างมาก ไม่ว่าจะเป็นการกำหนดเวลาทำงานแบบ 8 ชั่วโมงต่อวัน หรือ 5 วันต่อสัปดาห์
การที่ต้องทำตัวให้ดูยุ่งเวลาอยู่ที่ออฟฟิศให้หัวหน้าเห็นว่าเราทำงานเยอะ การที่ต้องตอบกลับอีเมล์อย่างรวดเร็ว เพราะหากตอบช้าก็ดูเหมือนเราจะทำงานไม่มีประสิทธิภาพ
📍 Cal Newport เรียกความเชื่อเหล่านี้ว่ามันคือ “Pseudo-Productivity” ครับ ซึ่งก็คือการที่เราใช้แค่กิจกรรมที่เรามองเห็นได้นั้นวัดความมี productivity ของแต่ละคน ซึ่งในการทำงานแบบยุคปัจจุบันนั้นเค้ามองว่าไม่น่าจะถูกต้อง
……………................................................
“A Slower Alternative”
Cal Newport จึงได้เสนอแนวคิดการทำงานในรูปแบบใหม่ที่ตัวเขาอยากจะผลักดันให้มันเป็นมาตรฐานการทำงานแบบใหม่ในปัจจุบัน โดยแนวคิดที่ว่า ให้เราทำอะไรให้ช้าลง ใช้เวลากับงานที่ทำอย่างเต็มที่ ทำงานให้เหมือนกับที่เราเป็นมนุษย์จริง ๆ ที่มีสมดุลในด้านต่าง ๆ ของการใช้ชีวิต ไม่เพียงทำแต่งาน ซึ่งจะยั่งยืนและอยู่ได้นานกว่า
ผู้เขียนจึงเสนอไอเดีย ที่เค้าเรียกว่า “Slow Productivity” ที่ประกอบไปด้วยหลักการสามข้อดังนี้ครับ
🔵 Do fewer things ทำไม่ต้องเยอะ แต่เลือกสิ่งที่สำคัญ ให้เราพอมีเวลาเหลือทำอย่างอื่นบ้าง
🟢 Work at a natural pace ทำงานแบบไม่เร่งรีบมากจนเกินไป
🟡 Obsess over quality ให้ความสำคัญกับคุณภาพของงาน
……………................................................
“หลักการของการทำน้อย ๆ (Do Fewer Things)”
👉🏻 ในการทำงานในรูปแบบ knowledge work นั้น Cal บอกว่าไม่ว่าเราจะทำงานชิ้นใหญ่หรือชิ้นเล็กก็ตาม เราจะมีเวลาส่วนหนึ่งที่เราต้องใช้จัดการ ประสานงานในเรื่องงานนั้น ๆ ที่เค้าเรียกว่า “Administrative overhead” ซึ่งผู้เขียนเรียกสิ่งนี้ว่า “Overhead tax”
ยิ่งเรารับงานจำนวนเพิ่มมากขึ้น แน่นอนว่า overhead tax จะเพิ่มขึ้นสูงตามเช่นกัน 📈
ยิ่งในปัจจุบันที่การทำงานมีการปรับรูปแบบการทำงานแบบ work from home หรือ remote work เพิ่มมากขึ้น คนที่ทำงานด้วยกันไม่เจอกัน overhead tax ส่วนนี้ก็ยิ่งเพิ่มสูงขึ้นตามครับ เพราะเราต้องใช้เวลามากขึ้นในการพูดคุย ประสานงาน
💡 ยกตัวอย่าง หากเรานั่งทำงานอยู่ด้วยกัน เวลาเรามีคำถาม เราก็แค่ลุกขึ้นถาม หรือเดินไปถาม บางคนอาจจะตระโกนถาม เพียงแปปเดียวเราก็ได้คำตอบแล้ว แต่เมื่อทำงานคนละที่ เราจำเป็นต้องส่งข้อความหา อีเมล์หา หรือโทรหาเลยหากเราต้องการด่วน ซึ่งเราก็ไม่อาจทรายได้ว่าอีกฝั่งจะตอบเราหรือรับสายเราหรือไม่ ทำให้การที่เราจะตัดสินใจอะไรก็จะช้าลง
การที่เราเลือกทำจำนวนงานที่น้อยลง (หากเราเลือกได้) นอกจากจะช่วยให้เรามีเวลาเหลือมากขึ้น มันจะช่วยให้งานของเราน่าจะมีคุณภาพที่ดีขึ้นด้วยครับ
ในยุคสมัยก่อน ๆ การทำงานแบบ multi-tasking หลาย ๆ อย่างพร้อมกันอาจดูเป็นคนมีประสิทธิภาพ แต่จากผลการวิจัยหลาย ๆ อย่างในปัจจุบันนั้นแสดงให้เห็นว่าการที่เราทำงานให้เสร็จทีละอย่างนั้น ทำให้เราทำงานนั้น ๆ ได้ดีกว่าและมีคุณภาพมากกว่าครับ
หากเราลองสังเกตตัวเราเองดู เราจะเห็นได้ว่าระหว่างงานไหนที่ให้เวลาเราทำอย่างเต็ม กับงานที่ด่วนจำเป็นต้องรีบทำส่งนั้น งานที่เราได้ใช้เวลาเต็มที่มักจะออกมาดีกว่า
อย่างไรก็ตาม มันก็มีปัญหาอยู่ว่าในวิธีการทำงานแบบปัจจุบันนั้น การที่เราจะขอทำงานน้อยลง หรือไม่รับงานเพิ่มนั้น ดูจะทำให้เราดูเป็นคนขี้เกียจ หรือไม่ขยันในสายตาคนอื่นเลยครับ แล้วเราจะทำอย่างไรกันดี?
Cal เลยได้ให้เทคนิคในการทำงานไว้ดังนี้ครับ
• ให้จำกัดเป้าหมาย โครงการ หรือสิ่งที่เราจะทำในแต่ละวัน โดยเฉพาะเวลาที่เราจะรับงานหรือโครงการใหม่ ๆ มาทำ ให้เราสำรวจตัวเราเองก่อนว่าเรามีเวลาที่จะทำงานนั้น ๆ หรือไม่ โดยดูตารางงานและทำ time block หรือล็อคเวลาสำหรับทำงานนั้น ๆ ไว้เลย หากเราไม่สามารถหาเวลาที่จะลงได้ ก็แสดงว่าเราไม่ควรที่จะตกลงรับงานชิ้นนั้น ๆ ครับ
• ให้เราพยายามใช้ efforts ให้น้อยที่สุดสำหรับพวกงานเล็ก ๆ น้อย ๆ โดยเราสามารถทำได้หลายวิธี เช่น รวบรวมงานเล็ก ๆ น้อย ๆ หรืองานที่เป็นพวกงานแอดมินมาทำรวมกัน เพื่อเป็นการลด overhead tax ที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น หรือทำการตั้งเวลา time block ที่ทำงานงานเหล่านี้ไว้ให้เป็น routine เป็นประจำเวลาเดิมทุกวัน ทำให้เราคุ้นชินและใช้เวลาน้อยลง
• หลีกเลี่ยงงานลักษณะที่จะสร้างงานเพิ่มขึ้นไปจากงานนั้น ๆ (Task Engines) หากไม่จำเป็น ทำให้ง่ายเข้าไว้ เช่น งานที่ต้องจัด workshop หรือ conference ที่เราต้องมีการเตรียมงานต่าง ๆ มากมาย
• ลิสต์งานทั้งหมดที่เราได้รับมา ไว้เป็นแบบ “public task list” ให้คนอื่นได้เห็นว่าเรามีงานมากน้อยขนาดไหนอยู่ขณะนี้ เมื่อไหร่ก็ตามที่ใครจะให้งานคุณเพิ่ม ก็อาจจะให้เขาเอาข้อมูลไปวางไว้ที่ task list ตรงนั้น การที่เราให้เค้าเขียนและเตรียมข้อมูลอย่างเป็นทางการให้สมบูรณ์ก่อนนั้นนอกจากจะช่วยให้เราได้ข้อมูลที่ครบและทำงานนั้นเสร็จได้เร็ว ก็อาจจะทำให้เขาร้สึกว่าต้องใช้เวลาเตรียมข้อมูลเยอะและอาจจะเปลี่ยนใจไม่ให้งานนั้นคุณทำเพิ่มก็เป็นไปได้ครับ (อันนี้เจ๋งดี)
• นอกจากนี้ยังมีอีกวิธีที่ลดงานได้ก็คือการจ้างคนอื่นทำนั่นเองครับ เช่น พวกงานทำบัญชีในบริษัท การออกแบบเว็บไซต์ ที่เราเองอาจจะไม่ได้เชี่ยวชาญ ก็จ้างมืออาชีพมาทำก็จะประหยัดเวลาเราได้ครับ
• การใช้ Pull strategy แทนที่ Push strategy
👉🏻 หลักการของ Pull strategy คือ การดึงงานใหม่มาทำก็ต่อเมื่อเราพร้อมเท่านั้นครับ ต่างกับ Push Strategy ที่ได้แนวคิดมาจากการทำงานในโรงงานอุตสาหกรรมสมัยก่อนที่แต่ละคนทำงานเสร็จก็ส่งต่อไปเรื่อย ๆ ยัง station ถัดไป ซึ่งก็อาจจะเกิดปัญหางานไปค้างเป็นคอขวดอยู่ที่กระบวนการใดกระบวนการหนึ่งได้ครับ
การนำหลักการของ pull-based assignment มาใช้จะช่วยให้แต่ละคนนั้นรับงานใหม่เพิ่มได้ก็ต่อเมื่อเขามีเวลาว่างเหลือที่จะทำนั่นเองครับ
วิธีการง่าย ๆ ที่เขาแนะนำในการจัดการคือ เราลองทำ list ของงานขึ้นมาสองส่วนคือ “holding tank” กับ “active list” โดย active list ของแต่ละคนนั้นจะถูกจำกัดไว้เสมอและเมื่อไหร่ที่ทำงานเสร็จ active list ลดลง ก็ดึงงานจาก holding tank เข้ามาเพิ่มได้
• นอกจากนี้วิธีการรับงานใหม่เข้ามาเพิ่ม หรือ intake procedure นั้น เราก็ควรจะมีครับ โดย
✅ ขอข้อมูลที่ต้องใช้ในการทำงานนั้น ๆ ให้ครบ
✅ ดูจำนวนงานทั้งหมดที่มีใน active list ของเรา
✅ ประเมินเวลาที่เราจะสามารถทำงานนั้น ๆ เสร็จและบอกคนที่ให้งานมา หากทำงานไปแล้วเราพบว่างานมีแนวโน้มจะล่าช้าก็จำเป็นต้องแจ้งเจ้าของงานเช่นกันครับ เพื่อสร้างความเชื่อใจและความโปร่งใสครับ
……………..
“หลักการของการทำงานแบบไม่เร่งรีบจนเกินไป (Work at A Natural Pace)”
หลักการข้อที่สองก็คือการทำงานแบบที่ไม่ต้องเร่งรีบจนเกินไปและใช้เวลากับงานแต่ละชิ้นให้เต็มที่และเหมาะสม
• เราจำเป็นต้องมีแผนระยะยาวสำหรับตัวเราที่ชัดเจน อย่างเช่น แผนระยะยาว 5 ปี ทำให้เรามองภาพระยะยาวมากกว่าระยะสั้น
• การวางแผนงานอะไรซักอย่างให้เราเผื่อเวลาไว้ซักหน่อย เพราะคนเรามักจะประเมินแผนงานไว้เข้าข้างตนเอง หรือ underestimate เป็นประจำ หนังสือถึงกับบอกว่าให้เรา double your timelines เลยนะครับ (อันนี้ไม่แน่ใจว่าเยอะไปมั้ย และส่วนตัวมองว่า อาจจะทำจริงได้ค่อนข้างยาก 555)
• อีกข้อหนึ่งคือให้เราพยายาม balance งานในแต่วันให้ไม่เยอะจนเกินไป เพราะอย่างแรกงานที่เราระบุไว้ว่าทำเพียง 1 ชั่วโมง อาจใช้เวลาทำจริงถึงสองชั่วโมง หากเราจัดตารางนี่แน่นจนเกินไปโดยไม่มีช่องว่างเลย ก็ทำให้เรารู้สึกว่าแน่นเกินไปได้ครับ
อีกเรื่องคือ ตารางการประชุมก็เช่นกันหากเป็นไปได้ พยายามหลีกเลี่ยงการประชุมทั้งวัน แต่หากหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่เราต้องเข้าประชุมเต็มทั้งวัน ให้เราพยายาม balance โดยให้วันอื่นเป็นวันที่เราใช้เวลาทำงานของเราเองครับ (งดประชุม)
• ในระยะยาวผู้เขียนแนะนำให้เราลองใช้การจัดแผนงานแบบ seasonal คือ ให้เราจัดแผนงานให้มีช่วงหนักเบาสลับกันไปเป็นช่วง ๆ ครับ เราจะได้ไม่รู้สึกว่า burn out จนเกินไป
• อีกข้อที่น่าทดลองดูก็คือ เขาลองให้เราหาสถานที่หรือจัดสถานที่ให้เหมาะกับงานที่เราจะทำ บางทีการนั่งทำงานที่บ้าน ก็ดูจะไม่ค่อยมีประสิทธิภาพเพราะมีสิ่งรบกวนเรามากมาย ลองเปลี่ยนไปหาสถานที่สงบ ๆ ที่ให้เราใช้เวลากับการทำงานได้เต็มที่และสบายใจดูครับ
……………................................................
“เน้นคุณภาพมากกว่าปริมาณ (Obsess over quality)”
การทำงานที่มุ่งเน้นการผลิตงานที่มีคุณภาพนั้นอาจจะจำเป็นต้องใช้เวลาที่มากขึ้น ทำให้ในระยะสั้นนั้นเราอาจสูญเสียโอกาสรับงานเพิ่มหรือทำเยอะขึ้น แต่ในระยะยาวนั้นงานที่มีคุณภาพจะช่วยสร้างคุณค่าให้กับเรามากกว่า (รายได้ที่มากกว่าด้วย) พร้อมทั้งให้อิสระกับเรามากกว่าอีกด้วยครับ ตัวอย่างวิธีการทำงานที่ให้เราเน้นคุณภาพสามารถทำได้ดังต่อไปนี้ครับ
• ให้เราลองไปศึกษาศาสตร์อื่นที่ไม่เกี่ยวกับงานที่เราทำดูบ้าง มันจะช่วยทำให้เราได้มุมมองใหม่ ๆ
• ไปเข้ากลุ่มที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะเรื่องที่เราสนใจหรือทำงานอยู่เพื่อที่จะพูดคุย แลกเปลี่ยนความเห็นกับคนอื่น ๆ
• ลงทุนในอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่ช่วยให้เราทำงานได้ดีขึ้น มีคุณภาพมากขึ้น ยกตัวอย่างเช่น การลงทุนในสมุดจดดี ๆ สักเล่มก็จะช่วยให้เราทำงานได้ดีขึ้นบ้างแล้วครับ
• เอาตัวเราเป็นประกันในการทุ่มเททำงานใด ๆ ไปเลย (Bet on yourself) กดดันให้เราอยู่ในสถานะที่ถอยไม่ได้ วิธีการนี้เป็นการกดดันตัวเองให้เราทำเต็มที่ หนังสือเขายกตัวอย่างกรณีของ Bill Gates ที่ยอมดร็อปเรียนจาก Harvard เพื่อมาก่อตั้ง Microsoft ครับ แต่สำหรับคนทั่วไปอาจจะไม่จำเป็นต้องถึงขนาดนั้นนะครับ
• หาเวลาที่เหมาะ ๆ ที่เราสามารถให้เวลาและมีสมาธิกับงานที่เราทำได้เต็มที่
• ให้เราประกาศต่อสาธารณะไปเลยว่าเราจะทำอะไรให้สำเร็จ เพราะมันจะทำให้เรามุ่งมั่นมากกว่าปกติ เพราะหากเราทำไม่ได้ เราก็ต้องรู้สึกอับอายบ้างไม่มากก็น้อย หรือที่เขาเรียกว่า “social cost”
• ให้หาคนมาลงทุนในสิ่งที่เราทำ เพราะมันจะเป็นตัวกระตุ้น (motivator) ชั้นดีที่จะทำให้เราพยายามสร้างงานที่มีคุณภาพออกมาได้เช่นกันครับ
……………..
📌 บทสรุปของหนังสือ “Slow Productivity” นั้นได้ให้แนวทางการทำงานในรูปแบบใหม่กับคนทำงานสมัยใหม่ที่ใช้ความรู้เป็นหลัก หรือที่เรียกว่า “knowledge worker” สามารถสรุปได้ว่าไม่จำเป็นต้องทำงานหลายอย่าง และไม่ต้องไม่เร่งรีบ ให้ทำงานโดยเน้นที่คุณภาพของงานนั้นเป็นหลัก ก็เป็นแนวคิดที่น่าทดลองครับเพราะอย่างที่เราทราบว่า อาการ burn out ของคนทำงานนั้นเริ่มจะมากขึ้นเรื่อย ๆ และอาจส่งผลกระทบในระยะยาวของ performance ของพนักงานและองค์กรได้
อย่างไรก็ตามการที่เราจะปรับเปลี่ยนรูปแบบการทำงานในรูปแบบใหม่จำเป็นต้องใช้เวลา เนื่องจากลักษณะของ “pseudo-productivity” นั้นอยู่ติดกับสังคมเรามานาน
หนังสือเล่มนี้ก็มีเป้าหมายเพื่อผลักดันให้พวกเราได้ปรับเปลี่ยนวิธีการทำงานใหม่ที่ไม่ได้เน้นปริมาณแต่เน้นคุณภาพเป็นหลัก เพราะมีความเชื่อว่าในระยะยาวการทำงานที่พอเหมาะ แต่มีคุณภาพที่ดีนั้นให้ผลลัพธ์ที่ดีกว่า ทำให้เรามีความสุขมากกว่าด้วยครับ
เราอาจจะไม่สามารถกำหนดรูปแบบการทำงานในองค์กรได้ทั้งหมด แต่เราเองสามารถเลือกที่จะบริหารจัดการงานที่เราต้องทำได้ การทำงานให้ได้มากที่สุดไม่ได้ตอบโจทย์การทำงานในปัจจุบันอีกต่อไป แต่ความสำคัญและคุณภาพของงานต่างหากที่เราจำเป็นต้องเข้าใจว่าจะจัดการกับมันอย่างไร 💡
✅ แน่นอนว่างานที่เราทำเป็นส่วนหนึ่งกับชีวิตเราโดยแทบที่จะแยกขาดออกจากกันได้ยาก เราจะทำอย่างไรให้เราสามารถทำงานได้อย่างมีความสุขและได้ใช้ชีวิตอย่างที่เราต้องการ นี่คือคำถามที่เราแต่ละคนจำเป็นต้องหาคำตอบและหาความสมดุลของของมันให้ได้ และหากเราหาจุดที่เหมาะสมได้เราก็น่าจะมีความสุขมากขึ้นครับ...🌈
#BookReview #รีวิวหนังสือ #สิงห์นักอ่าน
ป.ล. ถ้าไม่อยากพลาดการติดตามการรีวิวหนังสือดี ๆ แบบละเอียดยิบ ฝากกด Like กดติดตามเพจ รวมถึงยังติดตามได้อีกหนึ่งช่องทาง facebook : สิงห์นักอ่าน
- 100
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
