บทความ Blockdit ตอน คุยเล่นเรื่องยาก
หลายคนตีความคำกล่าวของไอน์สไตน์ว่า “จินตนาการสำคัญกว่าความรู้” ว่าเป็นเรื่องให้ความสำคัญของการฝัน แต่บริบทที่เขาพูดประโยคนี้คือ เวลาเขาคิดไอเดียใหม่ๆ ทางฟิสิกส์
เขาจินตนาการก่อนแล้วค่อยหาหลักการทางวิทยาศาสตร์มาอธิบาย ถ้าอธิบายได้ ค่อยเสนอไอเดียเป็นทฤษฎี
เราเรียกการคุยแบบนี้ว่า speculation คือคุยเล่นโดยไม่มีหลักฐานหรือหลักการอะไรมาร
องรับ
จะว่าไปแล้ว มันก็คือการ brainstorm ไอเดีย (ระดมความคิด) อย่างหนึ่งนั่นเอง
ต่อให้เป็นนักวิทยาศาสตร์ ก็ต้องคุยเล่นกัน ไม่เช่นนั้นก็จะไม่มีไอเดียและทฤษฎีใหม่ๆ
นักฟิสิกส์แสนซีเรียสก็ต้องคุยเล่นก่อนหาหลักฐานหรือการคำนวณมารองรับ
จะว่าไปแล้วการคุยเล่นในเรื่องจริงจังมีความสำคัญต่อการค้นพบเรื่องใหญ่ๆ เช่นที่ไอน์สไตน์จินตนาการภาพspace-time ซึ่งคนทั่วไปเห็นว่าเพ้อฝันจนกระทั่งพิสูจน์เป็นหลักฐานได้จริงๆ
ส่วนการจินตนาการหลายเรื่องที่มีสีสันแต่ไร้หลักฐานรองรับ ก็ถูกยิงตกไป เช่น ไอเดียว่ามนุษย์ต่างดาวสร้างพีระมิด เป็นต้น
ในปี 1975 นักฟิสิกส์ ฟริตจ๊อฟ คาปรา (Fritjof Capra) สร้างความฮือฮาโดยโยงฟิสิกส์กับแนวคิดจีนโบราณ เขียนเป็นหนังสือชื่อ The Tao of Physics แต่นักวิทยาศาสตร์หลายคนยิงความคิดนี้ตกเพราะเขาพยายามทำให้การโยงนี้เป็นงานวิชาการ แต่ในโลกวิทยาศาสตร์ต้องนำเสนอด้วยหลักฐานที่พิสูจน์ได้เสมอ
แต่นี่ไม่ได้แปลว่าการโยงเรื่องแบบนี้ไร้ประโยชน์หรือไร้สาระ ตรงกันข้ามมันมีประโยชน์มากในการเขียนนิยายเพราะมันขยายความคิด แตกหน่อจินตนาการ
บทความนี้เป็นการทดลองหาเรื่องมาคุยเล่น (speculate) โดยไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์รองรับวัตถุประสงค์ของการคุยคือเพื่อกระตุกต่อมคิด
สมัยผมเป็นเด็ก วิชาภาษาไทยสอนเรื่อง กามนิตไม่มีเด็กคนไหนอ่านรู้เรื่องหรอก
สนใจแค่ฉากรักของกามนิตกับวาสิฏฐีเท่านั้น ที่เหลือยากต่อการเข้าใจ เพราะมันคือ ควอนตัมฟิสิกส์ ดีๆ นี่เอง
กามนิต (Der Pilger Kamanita) เป็นนวนิยายภาษาเยอรมัน เขียนเมื่อปี 1906 โดย คาร์ล แอดอล์ฟ เกลเลอโรป ชาวเดนมาร์ก
ผู้ได้รับรางวัลโนเบลสาขาวรรณกรรมในปี 1917 ฉบับภาษาไทยแปลโดยเสฐียรโกเศศ–นาคะประทีป จากฉบับภาษาอังกฤษ (The Pilgrim Kamanita) ซึ่งแปลมาจากต้นฉบับภาษาเยอรมันอีกทอดหนึ่ง
ในเรื่องนี้มีตัวละครที่น่าสนใจคนหนึ่งเป็นโจรชื่อวาชศรพ (วาด-ชะ-สบ)
ในตอนหนึ่งของเรื่อง กามนิตเดินทางข้ามเมืองระหว่างทางถูกโจรกลุ่มองคุลิมาลปล้น
ฆ่าคนของเขาตายหมดไว้ชีวิตแต่กามนิตและคนรับใช้พวกโจรจับกามนิตไว้เรียกค่าไถ่
ส่งคนรับใช้กลับไปเอาเงิน ขณะรอคนใช้กามนิตก็อยู่กับพวกโจร
วาชศรพเป็นบุตรพราหมณ์เกิดในเวลาดาวฤกษ์โจรขึ้น จึงมีอาชีพเป็นโจร แต่เนื่องเรียนมามากและสนใจศาสนาจึงมีหน้าที่เป็นผู้ทำพิธีบูชายัญ เหล่าโจรเชื่อว่าการบูชาเทพทำให้ปล้นง่ายขึ้น นอกจากนี้วาชศรพยังสอนธัมมะให้พวกโจรด้วย
ในหนังสือเขียนว่า
“การแสดงลัทธิมักเป็นไปในเวลากลางคืน ในระยะแปดค่ำข้างขึ้น เพราะเป็นเวลาว่างไม่สู้ได้ทำการปล้นนัก จะมีก็นานๆ เป็นพิเศษ พวกโจรชุมนุมกันในที่ว่างเป็นทุ่งกลางป่า นั่งล้อมกันเป็นวงอัฒจันทร์ซ้อนกันหลายแถว ส่วนตัวครูซึ่งชื่อ วาชศรพนั่งขัดสมาธิ แสงเดือนฉายแลเห็นศีรษะโล้น ดูไม่ผิดอะไรกับครูผู้สอนพระเวทให้แก่ศิษย์ในอาศรมกลางป่าแต่ว่าศิษย์ผู้ฟังในที่นี้ล้วนมีหน้าดุร้ายคล้ายสัตว์ป่ามากกว่าเป็นศิษย์ชนิดอยู่อาศรม”
วาชศรพเป็นผู้รอบรู้พระเวทขึ้นเจนใจ อาจรู้เรื่องควอนตัม ฟิสิกส์ ดีด้วย เพราะวาชศรพสอนพวกโจรเรื่องยากคือความว่างในอะตอม (ศัพท์ในนิยายเรียก อนุปรมาณู) ดังในบทที่ 10 รหัสยลัทธิ ข้อความว่า
“พระสูตรมีความว่าดั่งนี้: ‘สูเจ้าคิดถึงเทวะด้วยฤๅ?
หามิได้! ไม่แน่นัก เพราะความว่างเปล่า
เพราะคัมภีร์ และเพราะตำนาน (อิติหาส*)... (*อิติหาสเป็นคัมภีร์อินเดียโบราณว่าด้วยวีรกรรมของวีรบุรุษในมหาภารตะและรามายณะ)
‘เพราะความว่างเปล่า’ หมายความตามหลักแห่งเหตุผล คือว่าถ้าข้าพเจ้าตัดหัวคนหรือหัวสัตว์ดาบของข้าพเจ้าฟันเข้าไปในระวางอนุปรมาณูอันแยกไม่ได้ เพราะอนุปรมาณูนี้มีลักษณะแยกไม่ได้โดยแท้ ดาบของข้าพเจ้าจึ่งไม่ได้ฟันอนุปรมาณู เพราะฉะนั้น ดาพที่ว่าฟันลงไป จึงเป็นฟันในที่ว่างเปล่าระวางอนุปรมาณูก็ความว่างเปล่าใครเล่าจะเป็นผู้ทำอันตรายได้?
เพราะการทำอันตรายในสิ่งที่ไม่มีก็เท่ากับไม่ได้ทำอันตรายในสิ่งไรๆ ด้วยเหตุนี้ ผู้ที่เอาดาบฟันลงไปในที่ว่างเปล่าจึงไม่ต้องรับผิดและจะรับเทวทัณฑ์ไม่ได้ ถ้าการฆ่ามนุษย์มีความจริงเป็นเช่นนี้แล้วไซร้กรรมอย่างอื่นที่มนุษย์ลงทัณฑ์แก่กันเบากว่าการฆ่าคน จะมีความจริงอีกสักเพียงไร?”
ความหมายของเรื่องท่อนนี้คือ การฆ่าไม่ใช่บาปเพราะเมื่อคมดาบผ่านร่างใคร มันไม่ได้ผ่านร่างคนมันผ่านที่ว่างแห่งอะตอมต่างหาก!
แต่ในที่สุด วาชศรพโจรนักฟิสิกส์ผู้มีปัญญาก็ถูกทางการปราบตัดหัวเสียบประจาน
หรือหากพูดแบบหลักควอนตัมดาบก็เพียงผ่านความว่างของอนุปรมาณูของลำคอเขาเท่านั้น
ความตายเป็นเพียงมายา!
ที่น่าทึ่งก็คือ นวนิยายที่มีคำว่า ‘อนุปรมาณู’ เล่มนี้เขียนขึ้นในปี 1906 ราวสิบปีหลังจากการค้นพบอิเล็กตรอน และราวยี่สิบปีก่อนที่โลกจะคิดค้นวิชา ควอนตัมฟิสิกส์
ด้วยแนวคิดเดียวกัน ในหนังเรื่อง Oppenheimer หญิงสาวคนหนึ่งขอให้ออพเพนไฮเมอร์อธิบายเรื่อง ควอนตัม ฟิสิกส์ ให้ฟัง เขาบอกว่า สิ่งต่างๆ ในโลก ทั้งตัวเรา สิ่งของรอบตัว
ประกอบขึ้นด้วยความว่างเป็นส่วนใหญ่
ออพเพนไฮเมอร์ไม่ได้เล่นลิ้น มันเป็นความจริงทางวิทยาศาสตร์ หากเราชำแหละโครงสร้างอะตอมจะพบว่าตรงกลางคือนิวเคลียสอิเล็กตรอนวิ่งไปรอบๆ
สมมุติว่านิวเคลียสมีขนาดเท่าลูกบาสเกตบอลอิเล็กตรอนก็อยู่ไกลออกไปราวๆ 3 กิโลเมตร
พื้นที่ระหว่างอิเล็กตรอนกับนิวเคลียสก็คือความว่าง
นี่เปรียบเทียบให้เห็นภาพว่าพื้นที่ในอะตอมแทบทั้งหมดคือความว่าง และว่างมากด้วยดังนั้นการบอกว่าร่างกายเราประกอบขึ้นด้วยความว่าง ก็ไม่ผิด
แต่หากใช้เป็นเหตุผลของการเอาดาบฟันคนก็คงเข้าคุกสถานเดียว
อารยธรรมจีนโบราณก็พูดเรื่อง ‘ควอนตัม’ เหมือนกัน (อย่าเพิ่งสั่นหัวเรากำลังโยงหาเรื่องกันอยู่!)
ด้วยความรู้ทางฟิสิกส์ของโลกในเวลานี้ เรารู้ว่าสิ่งใหญ่ที่สุดคือจักรวาลและสิ่งเล็กที่สุดคือ
โลกควอนตัม เช่น อะตอม ทั้งสองอย่างเกิดขึึ้นจาก บิ๊ก แบง
บทที่ 42 ของคัมภีร์เต้าเต๋อจิงเขียนว่า
“เต๋าให้กำเนิดหนึ่ง หนึ่งให้กำเนิดสอง สองให้กำเนิดสาม สามให้กำเนิดสรรพสิ่งมากมายนับไม่ถ้วน สรรพสิ่งนับไม่ถ้วนเหล่านี้แบกหยินบนหลังโอบกอดหยางในวงแขน และผสมผสานพลังทั้งสอง”
ถ้าเราจับเต๋าบทนี้โยงเข้ากับฟิสิกส์ ‘หนึ่งให้กำเนิดสอง สองให้กำเนิดสาม...’ ก็ช่างคล้ายคลึงกับการกำเนิดธาตุต่างๆ
ในจักรวาลทั้งนี้เพราะธาตุในจักรวาลกำเนิดขึ้นหลังจากเกิด บิ๊ก แบง เริ่มที่ธาตุไฮโดรเจนเป็นธาตุแรกสุด โครงสร้างของไฮโดรเจนคือมีโปรตอนหนึ่งตัวเท่านั้นเอง
ธาตุที่สองที่เกิดตามมาคือฮีเลียมมีโปรตอนสองตัวและลิเทียมมีโปรตอนสามตัว จากนั้นก็เกิดธาตุอื่นๆ ที่หนักขึ้นเรื่อยๆ มีจำนวนโปรตอนมากขึ้นเรื่อยๆ อีกร้อยกว่าธาตุ
โลกสมัยเล่าจื๊อย่อมยังไม่มีเครื่องมือและวิทยาการเรื่องอะตอม คนเขียนปรัชญาเต๋าคงไม่ได้หมายความอย่างนี้จริงๆ แต่การโยงเรื่องแบบนี้ทำให้จินตนาการเราไปไกลโลด เขียนนิยายได้
ศาสตร์อี้จิง (易經) ของจีนก็ ‘คุยเล่น’ เรื่องกำเนิดจักรวาลเช่นกัน
อี้จิงชี้ว่า ต้นกำเนิดของสรรพสิ่งคือ ไท่จี๋ (太極 แปลว่าความเป็นหนึ่ง ที่สุดสูงสุด) จีนโบราณเชื่อว่าก่อนกำเนิดจักรวาล
ไม่มีสิ่งใดเลย ฟ้าดินไม่มีรูปร่าง สภาวะนี้คือ ‘ความไร้’ หรือ ‘ความว่างเปล่าอันยิ่งใหญ่’
บางทีก็เรียกว่า ภาชนะแห่งจักรวาล
ทุกอย่างเริ่มจากความว่างเปล่า
เล่าจื๊อเขียนไว้ในคัมภีร์เต้าเต๋อจิงบทที่ 40 ว่า :
“สรรพสิ่งมากมายในโลกถือกำเนิดมาจาก ‘ความมี’ แล ‘ความมี’ ถือกำเนิดมาจาก ‘ความไม่มี’..."
คิดเล่นๆ มันก็คล้ายสภาวะ singularity ก่อนเกิด บิ๊ก แบง!
หลังจากเกิด บิ๊ก แบง ก็เกิดธาตุต่าง ๆ เกิดดวงดาวต่างๆ ดวงอาทิตย์ของเราก็เป็นดาวดวงหนึ่ง โดยโลกเราเป็นดาวเคราะห์ โคจรรอบดวงอาทิตย์ ระบบดาว (solar system) นี้มีมากมาย โคจรภายในดาราจักร (galaxy) ดาราจักรของเราเรียกทางช้างเผือก (Milky Way) ดาราจักรเกาะกลุ่มกันเป็น cluster
ซึ่งอาจมีอยู่ไม่กี่ดาราจักร หรือมากเป็นพันทางช้างเผือกของเรารวมกันอยู่ในกลุ่ม cluster
ที่มีชื่อว่า The Local Group ขนาด 10 ล้านปีแสง
cluster เหล่านี้อาจรวมกันเป็น supercluster ทั้งหมดก็อยู่ในจักรวาล (universe) แต่จักรวาลของเราก็อาจเป็นหนึ่งในจักรวาลนับไม่ถ้วน ที่เรียกว่า multiverse
จักรวาลใหญ่เหลือเกินและอาจมีจำนวนมากมายนับไม่ถ้วน
ทีนี้มาลองอ่านคัมภีร์โบราณเล่มนี้ ในคัมภีร์จูฬนีสูตร เล่าตำนานที่ว่าพระพุทธองค์ตรัสแก่พระอานนท์ว่า เบื้องนอกนั้นมีจักรวาลนับแสนโกฏิจักรวาล แต่ละจักรวาลมีความแตกต่างกัน เช่น โลกธาตุอย่างเล็กมีพันจักรวาล โลกธาตุอย่างกลางมีล้านจักรวาล โลกธาตุอย่างใหญ่ประมาณแสนโกฏิจักรวาล
“ดูกร อานนท์ จักรวาลหนึ่งมีกำหนดเท่ากับโอกาสที่พระจันทร์พระอาทิตย์โคจร ทั่วทิศสว่างไสวรุ่งโรจน์ โลกมีอยู่พันจักรวาลก่อน...
“ในโลกพันจักรวาลนั้น มีพระจันทร์พันดวง
มีอาทิตย์พันดวง มีขุนเขาสิเนรุพันหนึ่ง
มีชมพูทวีปพันหนึ่ง มีอปรโคยานทวีปพันหนึ่ง
มีอุตตรกุรุทวีปพันหนึ่ง มีปุพพวิเทหทวีปพันหนึ่ง
มีมหาสมุทรสี่พัน มีท้าวมหาราชสี่พัน
มีเทวโลกชั้นจาตุมหาราชิกาพันหนึ่ง
มีเทวโลกชั้นดาวดึงส์พันหนึ่ง
มีเทวโลกชั้นยามาพันหนึ่ง
มีเทวโลกชั้นดุสิตพันหนึ่ง
มีเทวโลกชั้นนิมมานรดีพันหนึ่ง
มีเทวโลกชั้นปรนิมมิตวสวัสตีพันหนึ่ง
มีพรหมโลกพันหนึ่ง...
“ดูกร อานนท์ นี้เรียกว่าโลกธาตุอย่างเล็กมีพันจักรวาล โลกคูณโดยส่วนพันแห่งโลกธาตุอย่างเล็ก ซึ่งมีพันจักรวาลนั้น นี้เรียกว่าโลกธาตุอย่างกลาง มีล้านจักรวาล โลกคูณโดยส่วนพันแห่งโลกธาตุ อย่างกลางมีล้านจักรวาลนั้น นี้เรียกว่าโลกธาตุอย่างใหญ่ประมาณแสนโกฏิจักรวาล...”
เรื่องขนาดของจักรวาลนี้การค้นพบทางวิทยาศาสตร์กับคัมภีร์โบราณสอดคล้องกันอย่างประหลาด
นักวิทยาศาสตร์รู้ว่าเมื่อดวงดาวตาย ก็สลายตัวเกิดธาตุใหม่ๆ เพิ่มขึ้นมาอีก เช่น
ธาตุหนักเกิดขึ้นเมื่อเกิดซูเปอร์โนวา ธาตุอื่นๆ ก็ก่อรูปขึ้นมาเป็นดาวใหม่ รีไซเคิลมาตลอด
ไม่สิ้นสุด
จักรวาลไม่มีการเกิด ไม่มีการตายมีแต่การเปลี่ยนรูป ซึ่งตรงกับความจริงทางฟิสิกส์ เพราะอะตอมของธาตุต่างๆ ไม่สลาย มันเปลี่ยนรูปภายนอกไปเรื่อยๆ เท่านั้น ตัวเราทุกคนก็เกิดมาจากซากของดวงดาว จักรวาลคือความเปลี่ยนแปลง เปลี่ยนรูปวนเวียนไปมา
ศาสตร์อี้จิงเห็นว่า จักรวาลนั้นดำเนินไปด้วยกฎบางอย่างมันมีความเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
จากรูปหนึ่งไปอีกรูปหนึ่งจากความซับซ้อนเป็นความเรียบง่ายความยุ่งเหยิงเป็นระเบียบ
แล้วย้อนกลับไปสู่ความไร้ระเบียบอีกจักรวาลที่ดูนิ่งนั้นมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา หากใช้คำของอี้จิงก็คือ “สวรรค์มีความเคลื่อนไหว”
นี่ก็คือเหตุผลว่า คำว่า อี้ (易) แปลว่าการเปลี่ยนแปลง
อักษร อี้ ประกอบด้วยสองอักษรย่อยคืออาทิตย์และจันทร์
อาทิตย์และจันทร์นี้กินความกว้างกว่าแค่ดาราศาสตร์มันเป็นตัวแทนของพลังสองขั้วคือหยางกับหยิน
ในทางฟิสิกส์ก็มีสองขั้วเสมอ เช่น สสาร (matter) -ปฏิสสาร (antimatter) อนุภาค (particle) ก็มีปฏิอนุภาค (antiparticle) ที่มีมวลเท่ากัน แต่กลับขั้ว แม้แต่หลุมดำ นักฟิสิกส์ก็เชื่อว่าน่าจะมีหลุมขาว
ขั้วตรงข้ามแห่งหยินกับหยางปรากฏอยู่ในทุกสิ่งทุกอย่าง ตั้งแต่อนุภาคที่เล็กที่สุด เช่น โปรตอนนิวตรอน อิเล็กตรอน ไปจนถึงสรรพสิ่งในจักรวาลตัวตนของอะตอมอยู่ได้เพราะความต่างนั้นกระทำต่อกัน
แม้แต่หลัก สสาร = พลังงาน (E = mc2) ก็คือการสลับรูปไปมาของสิ่งเดียวกัน
เอาละ หากทวิลักษณ์เป็นคุณลักษณ์ของจักรวาลเราอาจคิดเล่นๆ ต่อไปว่าบางทีจักรวาลก็มีอีกด้านหนึ่ง อาจเรียกว่าปฏิจักรวาล
สมมุติว่า จักรวาลที่เราอยู่นี้เป็นหยางสมมุติว่ามีจักรวาลที่เป็นหยินอยู่อีกด้านหนึ่ง เติบโตขยายตัวไปพร้อมๆ กับจักรวาลที่เราอยู่
ผมก็เคยใช้ไอเดียนี้แต่งนิยายเรื่อง อีกด้านหนึ่งของหลุมดำ โดยสมมุติว่าหลุมดำในจักรวาลเป็นตัวเชื่อมของสองจักรวาล หากเราเข้าไปในหลุมดำและหลุดออกมา อาจพบว่าโลกที่เราอยู่เป็นปฏิจักรวาล และทุกอย่างสลับกัน
ในเรื่องสั้นเรื่องนี้ตัวละคร ‘ผู้พันเรวี’ ตามล่า ‘โกเรียน เรน’ หัวหน้าฝ่ายกบฏ โดยตามขึ้นยานอวกาศลำหนึ่ง โกเรียน เรน ทำสงครามกับสหพันธ์กลุ่มดาวดาโวเนียมานานหลายปี ทางการจึงส่งผู้พันเรวีไปตามล่า โดยขึ้นยานอวกาศพาณิชย์ลำหนึ่ง เพราะสืบทราบมาว่า โกเรียน เรน เป็นหนึ่งในผู้โดยสารของยานลำนั้น
โกเรียน เรน รู้ว่าถูกตามล่า ก็บุกเข้าห้องนักบินและคุมยานโจนยานเข้าไปในหลุมดำที่อยู่ห่างออกไป
เมื่อผ่านหลุมดำผู้พันเรวีรู้สึกว่าตัวเองเปลี่ยนแปลง
เขารู้สึกเหมือนเกิดใหม่ เมื่อออกจากหลุมดำเขาพบว่าตนเองถนัดซ้ายเหมือน โกเรียน เรน
จากเดิมที่ถนัดขวา
ผู้พันเรวีพบว่าเขากลายเป็น โกเรียน เรน ขณะที่โกเรียน เรน กลายเป็นผู้พันเรวี
นี่เป็นการคิดเล่นๆ สนุกๆ โดยโยงภูมิปัญญาโบราณกับวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ แล้วเข้าโหมดฟุ้งซ่านต่อไปจนได้เรื่อง
ยังมีอีกหลายเรื่องที่เราโยงกันได้ เช่นเรื่องสภาวะพรหมันตามความเชื่อของศาสนาฮินดู
ศาสนาฮินดูเชื่อว่ามนุษย์เราทุกคนมีวิญญาณหรือ ที่เรียกว่า อาตมัน อาตมันเป็นวิญญาณย่อย เมื่อเราตายมันจะหาทางกลับไปสู่สถานที่รวมวิญญาณย่อยทั้งหลาย ที่นั่นหรือสภาวะนั้นก็คือปรมาตมันปรมาตมันรวมวิญญาณย่อยเข้าด้วยกัน
อาตมันคือวิญญาณอิสระ ส่วนปรมาตมันเป็นปฐมอาตมันแห่งอาตมันทั้งปวง การเข้าถึงความหลุดพ้นหรือบรรลุโมกษะคือรวมวิญญาณอิสระเข้าด้วยกันกับจิตวิญญาณสูงสุด
นั่นคืออาตมันกลายเป็นปรมาตมัน สมมุติว่าปรมาตมันเป็นกองไฟใหญ่ สะเก็ดเปลวไฟที่กระจายออกมาโดยรอบก็คือวิญญาณย่อยที่ไปสิงตามสัตว์โลกต่างๆ เมื่อวิญญาณคืนสู่ศูนย์กลางรวมก็คือบรรลุจุดสูงสุด
เรื่องนี้ก็โยงได้กับอี้จิง เพราะในมุมมองของอี้จิง มนุษย์ไม่ใช่ตัวตนเอกเทศ แต่เป็น ‘อวัยวะ’
หนึ่งของจักรวาล
ไอเดียเครื่องจักร AC ในเรื่องสั้นของ ไอแซคอสิมอฟ The Last Question ที่สร้างจักรวาล
ก็อาจโยงได้กับปรมาตมันซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของสรรพสิ่ง
ไอน์สไตน์เคยบอกว่า หากมีพระเจ้าก็น่าจะเป็นแบบ ‘พระเจ้าของสปินโนซา’ เราอาจคิดเล่นต่อไปว่า
บางทีปรมาตมันก็คือพระเจ้าของสปินโนซาก็คือธรรมชาติอันยิ่งใหญ่
เราไม่รู้ว่าคนโบราณคิดเรื่องเหล่านี้มาได้อย่างไร เช่น ขนาดจักรวาล ทวิลักษณ์ ฯลฯ
ทำให้อดไม่ได้ต้องคิดเล่นๆ ต่อไปว่าบางทีคนโบราณก็เชื่อในประโยค “จินตนาการสำคัญกว่าความรู้”
- 31
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
