ทั้งกายและใจจึงเป็นของที่ดำเนินไปตามปฏิกิริยา ซึ่งเกิดจากการรับรู้ของวิญญาณอันประกอบไปด้วย ตาหู จมูก ลิ้น กาย ใจ ที่เข้าไปมองเห็นได้ยินได้กลิ่นได้รสและได้จับต้องสัมผัสนั่นเอง ซึ่งการรับรู้ของวิญญาณนี้เองที่ทำให้เกิดอารมณ์ต่างๆทั้งพอใจและไม่พอใจ อันเป็นเหตุให้เกิดทุกข์ ถ้ารู้เท่าทันธรรมชาติระดับละเอียดนี้ได้ ก็ย่อมดับทุกข์ได้ เพราะไม่ไปยึดมั่นกับมันอีกแล้ว