ในยุคปัจจุบัน การมีสมาธิจดจ่อกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งกลายเป็นความท้าทายที่สำคัญของคนยุคนี้ Johann Hari นักเขียนชื่อดังได้นำเสนอมุมมองที่น่าสนใจเกี่ยวกับประเด็นนี้ในหนังสือ “Stolen Focus” ของเขา โดยชี้ให้เห็นว่าสมาธิเป็นรากฐานสำคัญของความสำเร็จและความสุขในชีวิต
น่าเสียดายที่ในปัจจุบัน สมาธิทั้งสามรูปแบบนี้กำลังถูกบั่นทอนลงเรื่อย ๆ โดยแนวโน้มที่น่ากังวล 2 ประการ ได้แก่ “The Great Acceleration” และ “The Gradual Deprivation”
Johann Hari เปรียบเทียบความต้องการที่จะดูดซับข้อมูลมหาศาลโดยไม่สูญเสียความสามารถในการโฟกัสว่าเหมือนกับความต้องการที่จะกินอาหารขยะทุกวันแต่ยังอยากผอมเพรียว ซึ่งเป็นความฝันที่เป็นไปไม่ได้ เพราะสมองมนุษย์ไม่ได้เปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญในรอบ 40,000 ปีที่ผ่านมา
2
ส่วน “The Gradual Deprivation” นั้นหมายถึงการที่เราค่อย ๆ สูญเสียทรัพยากรสำคัญที่จำเป็นต่อการมีสมาธิ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการนอนหลับ National Sleep Foundation ประมาณการว่าในช่วง 100 ปีที่ผ่านมา เวลานอนเฉลี่ยต่อคืนลดลงถึง 20% และยังคงลดลงเรื่อย ๆ
บริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่อย่าง Netflix, Facebook และ Google ใช้ทีมวิศวกรจำนวนมากเพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์ที่ดึงดูดความสนใจของเราและทำให้เรานอนดึกขึ้น
ในปัจจุบันบริษัทเหล่านี้ยังใช้ AI ขั้นสูงที่เรียนรู้จากพฤติกรรมมนุษย์นับล้านชั่วโมงเพื่อปรับปรุงเนื้อหาและลดเวลานอนของเราให้มากขึ้นไปอีก TikTok เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนว่าเนื้อหาที่ขับเคลื่อนด้วย AI สามารถสร้างการเสพติดได้มากเพียงใด
แม้ว่าสถิติเหล่านี้จะน่าวิตก แต่มันก็เป็นโอกาสสำหรับเราที่จะสร้างความแตกต่างให้กับชีวิตตัวเองได้ ด้วยการเริ่มต้นอ่านหนังสือเพียงวันละสองสามย่อหน้า เราสามารถฝึกจิตใจให้มีความสามารถในการจดจ่อกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งได้ลึกซึ้งมากขึ้น ซึ่งเป็นทักษะที่จำเป็นอย่างยิ่งในการต่อต้าน “The Great Acceleration” ของโลกยุคดิจิทัล
1
Johann Hari สรุปไว้อย่างชัดเจนว่า “เราต้องตัดสินใจตอนนี้ว่าเราให้คุณค่ากับความสนใจและสมาธิหรือไม่ ความสามารถในการคิดอย่างลึกซึ้งสำคัญสำหรับเราหรือไม่ เราต้องการสิ่งนี้สำหรับลูก ๆ ของเราหรือไม่ ถ้าเราต้องการ เราก็ต้องต่อสู้เพื่อมัน”