'ห้องนิรภัยวันสิ้นโลก' ธนาคารเมล็ดพันธุ์ เพื่ออนาคตของมนุษยชาติ
ในขณะที่การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศและความขัดแย้งที่เกิดขึ้นทั่วโลก ส่งผลให้ระบบอาหารมีความเสี่ยง ยังมีกลุ่มคนที่มีแนวความคิดเพื่ออนาคตของมนุษยชาติ ด้วยการปกป้องและเตรียมความพร้อมด้านอาหารให้แก่ประชากรของโลก แนวคิดในการมีศูนย์จัดเก็บที่ปลอดภัยระดับโลกเพื่อเก็บสำเนาเมล็ดพันธุ์ที่อนุรักษ์ไว้ในธนาคารยีนทั่วโลกเริ่มได้รับการหารือในช่วงทศวรรษ 1980
ในปี 2527 ธนาคารยีนนอร์ดิก (ปัจจุบันคือ NordGen) ได้จัดตั้งสถานที่จัดเก็บเมล็ดพันธุ์สำรองในเหมืองถ่านหินร้างนอกเมืองลองเยียร์เบียน และแนวคิดในการจัดตั้งสถานที่จัดเก็บเมล็ดพันธุ์สำรองทั่วโลกก็ค่อยๆ พัฒนาขึ้น
ต่อมาในปี 2544 มีการเจรจาที่นำไปสู่สนธิสัญญาว่าด้วยทรัพยากรพันธุกรรมพืชระหว่างประเทศเพื่ออาหารและการเกษตร (The International Treaty on Plant Genetic Resources for Food and Agriculture : ITPGRFA) ซึ่งจากผลการศึกษาความเป็นไปได้ในปี 2547 และการรับรองโครงการโดยคณะกรรมาธิการ FAO ด้านทรัพยากรพันธุกรรมเพื่ออาหารและเกษตรกรรม รัฐบาลนอร์เวย์จึงสนับสนุนให้ทุนและจัดตั้งศูนย์วิจัยเมล็ดพันธุ์ระดับโลกที่สฟาลบาร์ด Svalbard Global Seed Vault ได้เปิดทำการขึ้นเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2551
Svalbard Global Seed Vault ตั้งอยู่บนหมู่เกาะสฟาลบาร์ด เมืองลองเยียร์เบียน ประเทศนอร์เวย์ พื้นที่เก็บเมล็ดพันธุ์ตั้งอยู่ลึกเข้าไปในภูเขามากกว่า 100 เมตร และอยู่ใต้ชั้นหินที่มีความหนาระหว่าง 40 ถึง 60 เมตร มวลภูเขามีชั้นดินเยือกแข็งถาวร โดยมีอุณหภูมิคงที่ระหว่าง -3 ถึง 4°C พื้นที่เก็บเมล็ดพันธุ์มีระบบทำความเย็นเพิ่มเติมเพื่อให้อุณหภูมิในการเก็บเมล็ดพันธุ์อยู่ที่ -18°C และยังมีระบบทำความเย็นจากไฟฟ้าสำหรับ Seed Vault และเครื่องกำเนิดไฟฟ้าสำรองที่จ่ายไฟฟ้าในกรณีที่ไฟฟ้าดับเพื่อช่วยให้อุณหภูมิคงที่
ห้องนิรภัย: ธนาคารเมล็ดพันธุ์ในสฟาลบาร์ด เรียกอีกอย่างว่า "ห้องนิรภัยวันสิ้นโลก" ลองเยียร์เบียน ภาพถ่าย: “Øistein Norum Monsen”
เมื่อสนธิสัญญาว่าด้วยทรัพยากรพันธุกรรมพืชเพื่ออาหารและการเกษตรระหว่างประเทศ (ITPGRFA) และกรอบทางกฎหมายสำหรับการมีสถานที่รักษาความปลอดภัยระหว่างประเทศมีผลบังคับใช้ในปี 2547 แล้ว ตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ที่ส่งไปยังสฟาลบาร์ดยังคงเป็นทรัพย์สินของประเทศหรือธนาคารยีนที่ส่งเมล็ดพันธุ์ไป เงื่อนไขสำคัญประการหนึ่งในการฝากเมล็ดพันธุ์ไว้ในคลังเมล็ดพันธุ์ก็คือ ผู้ฝากเมล็ดพันธุ์ทุกคนจะต้องตกลงที่จะให้ตัวอย่างทรัพยากรเมล็ดพันธุ์ที่ฝากไว้จากสต็อกของตนเอง เพื่อการวิจัย การปรับปรุงพันธุ์พืช และการศึกษา
ทีมงานจากห้องปฏิบัติการด้านพันธุศาสตร์ เทคโนโลยีชีวภาพ และวิทยาศาสตร์เมล็ดพันธุ์ (GBioS) ประเทศเบนิน พร้อมกล่องที่จะจัดส่งไปยังสฟาลบาร์ด
เมล็ดพันธุ์ที่เก็บอยู่ใน Seed Vault ได้แก่ พันธุ์พื้นเมืองของเกษตรกร วัสดุเพาะพันธุ์ และพันธุ์พืชป่าที่อาจเป็นปัจจัยที่ก่อให้เกิดยีนสำหรับพันธุ์พืชใหม่ จนถึงปัจจุบัน Seed Vault มีพืชอยู่ในครอบครองมากกว่า 5,000 สายพันธุ์ มีเมล็ดพันธุ์พืชมากกว่า 930,000 เมล็ดจากทั่วโลก จำนวนตัวอย่างที่เก็บไว้ใน Seed Vault มากที่สุดคือพันธุ์ข้าวสาลีมากกว่า 150,000 ตัวอย่าง และข้าวบาร์เลย์เกือบ 80,000 ตัวอย่าง รวมทั้งพืชผลอื่นๆ ได้แก่ ข้าวโอ๊ต ข้าวไรย์ ข้าวฟ่าง ถั่ว ข้าวโพด มันฝรั่ง และหญ้า เป็นต้น
กล่องพลาสติกบรรจุเมล็ดพันธุ์พืชภายในห้องนิรภัยเมล็ดพันธุ์สฟาลบาร์ดระดับโลกบนเกาะสปิตส์เบอร์เกน ประเทศนอร์เวย์ภาพถ่ายโดย: Jens Buttner/dpa/Alamy
Svalbard Global Seed Vault ได้ขยายเครือข่ายผู้ฝากเมล็ดพันธุ์อย่างต่อเนื่อง โดยจะสำรองเมล็ดพันธุ์ไว้ใช้ในกรณีเกิดวิกฤตการณ์ที่ไม่คาดคิด เช่น สงคราม ความขัดแย้งทางการเมือง ความยากลำบากทางการเงิน หรือภัยพิบัติทางธรรมชาติ โดยนอกจากวัตถุประสงค์เพื่อมนุษยธรรมและเป็นส่วนหนึ่งของระบบระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ความหลากหลายทางพันธุกรรมของพืชภายใต้คำแนะนำขององค์กรสหประชาชาติเพื่ออาหารและการเกษตร (FAO) แล้ว บทบาทที่สำคัญของ Seed Vault อีกประการคือ เป็นข้อมูลสำรองให้กับธนาคารยีนทั่วโลก
Svalbard Global Seed Vault มอบความปลอดภัยเพิ่มเติมที่สำคัญยิ่งต่อความหลากหลายทางชีวภาพทางการเกษตรของโลก ซึ่งเป็นบริการที่สำคัญต่อความมั่นคงทางอาหารของโลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่ยากลำบาก เป็นเรื่องน่ายินดีและมีความหวังว่าธนาคารยีนแห่งใหม่จำนวนมากทั่วโลกจะเข้าร่วมในโครงการฝากเมล็ดพันธุ์นี้
Lise Lykke Steffensen กรรมการบริหารของ NordGen กล่าว
และนี่คืออุโมงค์นิรภัยเมล็ดพันธุ์ ซึ่งเป็นความหวังว่าจะเป็นปราการสุดท้ายของความมั่นคงทางอาหารของมนุษยชาติ
สำหรับประเทศไทย ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงมีสายพระเนตรกว้างและยาวไกล ทรงเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช ในปี พ.ศ. 2503 ทรงอนุรักษ์ต้นยางนา ปี พ.ศ. 2504 ทรงให้นำพรรณไม้จากภูมิภาคต่างๆ มาปลูกไว้ในสวนจิตรลดา เพื่อเป็นแหล่งศึกษา และทรงมีโครงการพระราชดำริที่เกี่ยวกับการอนุรักษ์พัฒนาทรัพยากร พัฒนาแหล่งน้ำ การพัฒนาและการอนุรักษ์ดิน อนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ อันเป็นการพัฒนาและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
ต่อมาในปี พ.ศ. 2535 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงสืบทอดพระราชปณิธาน ทรงมีพระราชดำริให้ดำเนินการอนุรักษ์พืชพรรณของประเทศ โดยพระราชทานให้โครงการส่วนพระองค์ฯ สวนจิตรลดา เป็นผู้ดำเนินการจัดตั้งธนาคารพืชพรรณขึ้นในปี พ.ศ. 2536 และโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ปัจจุบันยังคงดำเนินโครงการอยู่
ในช่วงปลายปีพุทธศักราช 2555 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีรับสั่งให้มูลนิธิชัยพัฒนา พิจารณาดำเนินการผลิตพันธุ์ข้าวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เพื่อสำรองไว้เป็นพันธุ์ข้าวพระราชทานแก่ราษฎรที่ประสบภัยพิบัติ และต่อมาในปี 2556 มูลนิธิชัยพัฒนา ตั้งศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ จังหวัดสุรินทร์ ขึ้น บนที่ดินของมูลนิธิชัยพัฒนาที่ หมู่ที่ 2 บ้านกุง ตำบลสำโรงทาบ อำเภอสำโรงทาบ จังหวัดสุรินทร์ เพื่อผลิตข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 เป็นพันธุ์ข้าวพระราชทาน
ทั้งนี้ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงให้ความสำคัญกับเรื่องของเมล็ดพันธุ์ มักจะรับสั่งกับผู้ปฏิบัติงานอยู่เสมอว่า “พันธุ์พืชทุกพันธุ์ เมล็ดพันธุ์ทุกเมล็ด เป็นของพระเจ้าอยู่หัว ทำให้ดีที่สุด”
ในปี พ.ศ. 2556 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (ทรงพระยศในขณะนั้น) ทรงริเริ่มโครงการโดยพระองค์เสด็จฯ เยือนสฟาลบาร์ดเมื่อวันที่ 12 มีนาคม 2556 ทรงเยี่ยมเยียนห้องเก็บเมล็ดพันธุ์พืชสฟาลบาร์ด โกลบอล ซีด (Svalbard Global Seed Vault) และทรงนำเมล็ดพันธุ์ถั่วไทย 2 สายพันธุ์ไปฝากไว้ที่ห้องเก็บเมล็ดพันธุ์พืชสฟาลบาร์ดทั่วโลกด้วยพระองค์เอง
นางสาวสิริพร บุญชู รองอธิบดีกรมวิชาการเกษตร และนางสาวลิเซ่ ลีเค่ สเตฟเฟนเซ่น ประธานเจ้าหน้าที่บริหารบริษัท NordGen ลงนามในข้อตกลงผู้ฝากเมล็ดพันธุ์เพื่ออำนวยความสะดวกในการฝากเมล็ดพันธุ์จากประเทศไทยไปยัง Svalbard Global Seed Vault
ต่อมาเมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2556 คณะผู้แทนกรมการข้าวได้นำเมล็ดพันธุ์ข้าว 81 สายพันธุ์ที่คัดเลือกและจำลองมาจากข้าว 25,000 สายพันธุ์ที่เก็บรักษาไว้ในธนาคารเมล็ดพันธุ์ข้าวของประเทศไทย ไปเก็บรักษาไว้ที่ห้องนิรภัยเมล็ดพันธุ์โลกสฟาลบาร์ด เมล็ดพันธุ์ข้าวทั้ง 81 สายพันธุ์นี้เป็นพันธุ์ข้าวแนะนำของประเทศไทย นอกจากนี้ ยังได้เลือกหมายเลข 81 เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในวโรกาสทรงเจริญพระชนมายุ 81 พรรษา ในวันที่ 12 สิงหาคม 2556 อีกด้วย
อย่างไรก็ตาม ในโลกใบนี้ยังมีห้องนิรภัยที่เรียกว่าธนาคารยีนเป็นเครือข่ายอยู่ทั่วโลกมากกว่า 1,700 แห่ง เช่น
- โครงการ Millennium Seed Bank Project (MSBP) เปิดตัวเมื่อปี พ.ศ. 2543 ตั้งอยู่ใน Royal Botanical Gardens เมืองคิว สหราชอาณาจักร จัดเก็บและปกป้องพันธุ์พืชทั่วโลกมากกว่า 24,000 สายพันธุ์ ถือเป็นแหล่งทรัพยากรพันธุกรรมพืชป่าที่มีความหลากหลายมากที่สุดในโลก
Jo Walmisley นักพฤกษศาสตร์ระดับสูงกำลังตรวจสอบพืชในเรือนกระจกเขตร้อนชื้นที่ Millennium Seed Bank ของ Kew (ภาพถ่ายโดย Oli Scarff/Getty Images)
- สถาบันอุตสาหกรรมพืช Vavilov ก่อตั้งขึ้นในปี 2437 ในเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก ประเทศรัสเซีย และเป็นธนาคารเมล็ดพันธุ์ที่เก่าแก่ที่สุดในโลก Nikolai Vavilov ซึ่งเป็นผู้ตั้งชื่อสถาบันนี้ เป็นนักชีววิทยาและนักปรับปรุงพันธุ์พืชชาวรัสเซีย Vavilov เป็นหนึ่งในนักวิทยาศาสตร์กลุ่มแรกที่เข้าใจถึงความสำคัญของความหลากหลายของพืชผลและมีบทบาทสำคัญในการสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับความสำคัญของการอนุรักษ์พันธุกรรม
พนักงานกำลังคัดแยกเมล็ดหญ้าที่สถาบัน Vavilov Institute of Plant Industry ธนาคารเมล็ดพันธุ์แห่งแรกของโลกรอดพ้นจากสงครามโลกครั้งที่สองมาได้ ต้องขอบคุณนักวิทยาศาสตร์ 12 คนที่เลือกที่จะอดอาหารตายแทนที่จะกินเมล็ดพืชที่เก็บไว้ให้คนรุ่นหลัง ดมิทรี โลเวตสกี้/เอพี
- ศูนย์วิจัยการเกษตรนานาชาติในพื้นที่แห้งแล้ง (ICARDA) พัฒนาระบบเก็บน้ำเพื่อเบี่ยงเบนและกักเก็บน้ำฝน เดิมทีธนาคารยีนของ ICARDA มีสำนักงานใหญ่ในเมืองอาเลปโป แต่ต่อมาธนาคารแห่งนี้ก็ตกเป็นเหยื่อของสงครามซีเรียและถูกบังคับให้ปิดตัวลงในปี 2012 ปัจจุบันศูนย์ได้จัดตั้งสำนักงานใหญ่ชั่วคราวในกรุงเบรุต ประเทศเลบานอน และได้สร้างธนาคารเมล็ดพันธุ์ขึ้นใหม่โดยถอนตัวออกจากสฟาลบาร์ด ซึ่งเป็นสถาบันเดียวที่ถอนตัวออกไป
นายฮัสซัน มัคลาบ ผู้จัดการประจำประเทศของ ICARDA ในเลบานอน (ภาพโดย Marwan Tahtah/Getty Images)
- ธนาคารพันธุกรรมพืชป่าแห่งภาคตะวันตกเฉียงใต้ของจีน (GBOWS) ก่อตั้งขึ้นโดยสถาบันพฤกษศาสตร์คุนหมิง (KIB) ภายใต้สถาบันวิทยาศาสตร์จีน (CAS) ในคุนหมิง มณฑลยูนนานของจีน GBOWS ในภาคตะวันตกเฉียงใต้ของจีนรวบรวมเมล็ดพันธุ์พืชใกล้สูญพันธุ์จากทั้งภายในและภายนอกประเทศจีน จึงได้รับชื่อเสียงว่าเป็น "เรือโนอาห์แห่งเมล็ดพันธุ์"
เทอริโดไฟต์ นักวิจัยชาวจีนกำลังตรวจสอบตัวอย่างเมล็ดพืช (ภาพถ่ายโดย Visual China Group จาก Getty Images)
ในความเป็นจริงแล้ว ภัยคุกคามต่อความมั่นคงทางอาหารและความหลากหลายทางพันธุกรรมเมล็ดพันธุ์พืชเกิดขึ้นอยู่แล้วทั่วโลก โดยเป็นผลมาจากภัยธรรมชาติ สงคราม รวมถึงวิถีการทำเกษตรเชิงเดี่ยว เราไม่ต้องรอให้เกิดหายนะครั้งใหญ่ระดับนั้น เพียงแค่เราตระหนักรู้และลงมือทำ.
ที่มา :
[1] www.seedvault.no
- 6
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
