บทความ Blockdit ตอน เจ็บปวดแต่ไม่ทุกข์
เย็นวันหนึ่งผมติดอยู่ในรถใจกลางเมือง กลางสายฝนที่เทลงมาต่อเนื่อง รถติดแน่นิ่งอยู่กับที่ เห็นชัดว่าอีกนานกว่าจะถึงบ้าน
มองไปข้างหน้ารถ เห็นกระบะคันหนึ่งไร้หลังคา ชายสองคนนั่งตากฝนอยู่ ทั้งสองไม่คิดจะคลุมหัวกันฝน นั่งสูบบุหรี่คุยกัน หัวเราะกันราวกับกำลังนั่งปิกนิกกลางสวนสวย ในสภาพอากาศดี แสงแดดอ่อนๆ
มันเป็นภาพที่ทำให้ต้องขบคิด
ทุกครั้งที่รถติด จะมีคนบ่นด่า สาปแช่งฟ้าดินเสมอ
“ฝนตกอีกแล้ว”
“รถจะติดอีกนานเท่าไร”
ฯลฯ
ไม่ค่อยมีใครใช้เวลานั้นมองดูสายฝนเงียบๆ หรือใช้เวลานั้นอยู่กับหัวใจของตัวเอง
สุขทุกข์จึงขึ้นอยู่ที่มุมมอง ทัศนคติ
โลกใบเดิม แต่มองได้สองด้านเสมอ
หากเราชำแหละโครงสร้างดีเอนเอของความทุกข์ จะพบว่ามันแบ่งออกได้สองสายพันธุ์ คือ pain กับ suffering
ความทุกข์ที่เรียกว่า pain กับ suffering นั้นแตกต่างกัน
pain คือความรู้สึกเจ็บปวด อาจเป็นความเจ็บทางกายภาพ เช่น ตะปูตำเท้า หรือเจ็บภายใน เช่น เศร้าสลดเมื่อได้ยินข่าวเพื่อนรักตาย หรือผิดหวังในรัก
suffering คือความทุกข์ทรมาน
เวลาดูหนังเศร้า เราเศร้า เราร้องไห้ (pain) แต่ไม่ทุกข์ทรมาน (suffering) เพราะเรารู้ว่ามันเป็นหนัง
ทุกคนที่ผ่านสภาวะอกหักรู้สึกเจ็บปวด (pain) แต่ไม่ทุกคนทุกข์ทรมาน (suffering)
พูดง่ายๆ คือไม่ทุกคนทุกข์ในระดับเท่ากัน
เมื่อถูกไล่ออกจากงาน เราอาจเจ็บปวด (pain) แต่อาจไม่ทุกข์ (suffering) ก็ได้
ถ้ามองว่าโลกไม่ยุติธรรมเลย เราทำงานแทบตาย อยู่ดึกดื่น ชีวิตส่วนตัวแทบไม่มี สร้างกำไรให้บริษัท แต่กลับถูกไล่ออก อย่างนี้ก็จะเจ็บปวดและทุกข์ เป็นสองเด้ง
แต่ถ้ามองว่าการถูกให้ออกจากงานเป็นความเปลี่ยนแปลงอีกบทหนึ่งของชีวิต ก็อาจไม่เจ็บปวดเท่าใด และไม่ทุกข์
เพราะรู้ว่าเมื่อประตูบานหนึ่งปิด อีกบานหนึ่งจะเปิด
มองหาประตูบานใหม่ให้พบ แล้วเดินต่อไป
เราทุกคนอาจหนีความเจ็บปวดไม่ได้ทุกเรื่องทุกเหตุการณ์ แต่เลือกไม่ suffering ได้
เจ็บปวดเป็นสิ่งที่เราเลือกไม่ได้
ทุกข์เป็นสิ่งที่เราเลือกได้
ตัวอย่างที่ดีที่สุดของคนที่จัดการกับเรื่องเลวร้ายให้เป็นแค่ pain แต่ไม่ถึงขั้น suffering อย่างชัดเจน น่าจะได้แก่พระสองรูป
เรื่องนี้พระไพศาล วิสาโล เล่าไว้ในหนังสือ ลำธารริมลานธรรม
คนแรกคือหลวงปู่บุดดา ถาวโร ครั้งหนึ่งท่านและพระหลายรูปได้รับนิมนต์ไปฉันที่บ้านของโยมผู้หนึ่ง อาหารนั้นเป็นพิษ พระทุกรูปฉันแล้วก็อาเจียนอย่างหนัก พระทุกรูปยกเว้นหลวงปู่บุดดาล้มนอนเพราะพิษ
แต่หลวงปู่บุดดายังคงพูดคุยกับเจ้าของบ้านและญาติโยมเสมือนเป็นคนปกติไม่เจ็บ ทั้งที่ก็ต้องพิษเหมือนกับพระรูปอื่น คุยๆ ไปถ้าเกิดอาการต้องอาเจียน ก็ลากกระโถนจากใต้ที่นั่งออกมา อาเจียนแล้วก็คุยต่อ
มีคนถามหลวงปู่ว่า อาการไม่หนักหรือ จึงสามารถทำเช่นนั้นได้
หลวงปู่บุดดาบอกว่าอาการก็หนักเท่ากับพระรูปอื่น แต่ร่างกายอยู่ส่วนร่างกาย จิตอยู่ส่วนจิต ร่างกายถูกยาเบื่อยาเมาไม่ได้แปลว่าต้องให้จิตแสดงอาการไปด้วย
“กายกับใจมันคนละเรื่อง รวมกันไม่ได้”
อีกประการ เจ้าภาพมีความทุกข์ใจที่ถวายอาหารเป็นพิษ จึงคุยด้วยให้เขาไม่เป็นทุกข์ใจ
ครั้งหนึ่งหลวงปู่บุดดาเข้าโรงพยาบาลเพื่อผ่าตัดนิ่วออก ท่านไม่แสดงอาการเจ็บเหมือนคนไข้อื่นๆ ที่รับการผ่าตัดนิ่ว เพราะโรคนี้สร้างความเจ็บปวดมากมายนัก
หลวงปู่บอกว่า ร่างกายมันเจ็บ แต่ไม่ทำให้จิตใจพลอยเจ็บไปกับร่างกายด้วย
คนส่วนใหญ่ในโลกป่วยแล้วทุกข์ เพราะเชื่อมกายกับใจ เมื่อเจ็บป่วยก็ร้องว่า “แย่แล้ว เราป่วย” “เราจะตายไหม?” ฯลฯ
ความป่วยไข้ก็ออกฤทธิ์ถึงจิตด้วย
หากตามทันความเจ็บ และมองว่าสิ่งที่เกิดขึ้นทางกายภาพไม่เกี่ยวกับใจ ก็ไม่เป็นทุกข์ หรือเจ็บปวดแต่ไม่ทุกข์
พระอีกรูปหนึ่งที่ผ่านสถานการณ์เจ็บป่วยขั้นร้ายแรงคือหลวงพ่อคำเขียน สุวณฺโณ ใช้ชีวิตโดยตามจิตเสมอ รู้กายรู้ใจ หรือที่ว่า “เห็น อย่าเข้าไปเป็น”
บทพิสูจน์เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2549 หมอตรวจพบว่าหลวงพ่อคำเขียนเป็นโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลือง ก้อนมะเร็งทำให้คอบวมใหญ่ บีบหลอดลมจนหายใจไม่สะดวก แต่ท่านก็ไม่บ่นว่าเจ็บ เจริญสติรับรู้
ต่อมาหมอตรวจพบก้อนเนื้อในตับอ่อน หมอกดท้องของท่าน ถามว่าเจ็บกี่เปอร์เซ็นต์ ท่านตอบว่าเกินร้อย
ทุกคนงง เพราะเจ็บเกินร้อยแต่ไม่ร้องสักแอะ
เช่นเดิม ท่านใช้หลัก ‘เห็น อย่าเข้าไปเป็น’
ท่านว่า “มันเป็นเพียงอาการเอาไว้ดู ไม่ได้เอาไว้เป็น”
ผ่านการรักษาโดยการฉายแสงนานแปดเดือน ผ่านความเจ็บปวดทางกายต่อเนื่อง ท่านก็ไม่แสดงให้เห็นว่าเป็นคนมีความทุกข์
ท่านบอกว่า “ตัวคิดต่างหากที่ทำให้เราเป็นภพ เป็นชาติต้องอยู่กับความเกิด ความแก่ ความเจ็บ ความตาย ถ้าเราไม่ไปอยู่กับมันก็ไม่มีอะไร ทำอะไรไม่ได้”
เราอาจฝึกจิตไม่ได้ถึงระดับนั้น แต่บทเรียนจากพระทั้งสองรูปนี้บอกเราว่า “เจ็บปวดแต่ไม่ทุกข์” นั้นทำได้จริง
และหากเราเปลี่ยนมุมมอง มาใช้ทัศนคติแบบนี้ บางทีความทุกข์ในชีวิตเราอาจหายไปกว่าครึ่ง
ผมเคยผ่านประสบการณ์ไส้ติ่งแตก มันเริ่มที่เจ็บตรงท้องน้อยด้านขวา ความเจ็บทวีขึ้นเรื่อยๆ มันเจ็บจนทนแทบไม่ได้ จนถึงจุดจุดหนึ่งก็ต้องไปหาหมอ
ระหว่างที่รอหมอเตรียมการผ่าตัด ก็ทนเจ็บนานราวนิรันดร์
แต่ต่อมาได้ยินคนที่เคยเป็นทั้งไส้ติ่งแตกและถุงน้ำดีอักเสบ เธอบอกว่าถุงน้ำดีอักเสบเจ็บกว่ามาก
ต่อมาได้ยินเพื่อนเล่าว่า คนเป็นมะเร็งกระดูกเจ็บกว่านั้นอีก
ดูเหมือนว่าสิ่งที่เราคิดว่าเจ็บที่สุด ยังมีความเจ็บเหนือชั้นกว่านั้น
บางคนสอบตก เกิดความทุกข์หนักเหมือนแบกโลกทั้งใบ แต่เมื่อถึงวันที่พ่อแม่จากโลก หรือแฟนทิ้ง ก็เห็นว่าเมื่อเทียบกันแล้ว ทุกข์สอบตกนั้นเล็กน้อยเหลือเกิน เพราะสอบใหม่ได้
จะเห็นว่าความทุกข์เดียวกัน เปลี่ยนมุมมอง ก็เห็นระดับของความทรมานต่างกัน
ความทุกข์จึงเป็นเรื่อง subjective คือแต่ละคนเห็นต่างกัน คนหนึ่งรู้สึกว่าหนักเหลือทน อีกคนอาจเห็นว่าไม่เท่าไร
หรือแม้แต่คนคนเดียวกัน สิบปีก่อนมองว่าเรื่องเรื่องหนึ่งทุกข์มาก ผ่านประสบการณ์ชีวิตมามาก ก็เห็นว่ามันธรรมดา
เมื่อเห็นอย่างนี้ เราก็อาจใช้วิธีมองแบบนี้ในการมองดู ‘ทุกข์’ ใหม่ๆ ที่เกิดขึ้น
ผมมีญาติคนหนึ่งที่ถูกโกง ก็บอกว่า “ในเมื่อมันเกิดขึ้นมาแล้ว แก้อะไรไมไ่ด้ ก็จบตรงนี้ ทำงานต่อไป เดี๋ยวก็ได้เงินมาแทน”
เพราะคำนวณดูแล้ว ปล่อยวางค่าเสียหายต่ำกว่า
ทัศนคติแบบรู้จักปล่อยอย่างนี้ ทำให้ไม่เจ็บหรือไม่เจ็บนาน
ในช่วงวิกฤต ‘ต้มยำกุ้ง’ในปี 2540 เศรษฐกิจประเทศไทยล้มทั้งยืน คนไทยหลายคนฆ่าตัวตาย เพราะเจ็บและเป็นทุกข์ใหญ่หลวง เกินจะรับได้ มองไปทางไหนก็มืดแปดด้าน
คนมีตำแหน่งถูกลด ก็รับไม่ได้ จมไม่ลง ทุกข์ไปทุกหย่อมหญ้า
คนบางคนฆ่าตัวตาย บางคนกัดฟันสู้จนผ่านพ้นวิกฤต
เหมือนต้นไม้ที่ถูกตัดเหลือแต่ตอ บางต้นผลิใบใหม่ อาจใช้เวลายาวนาน แต่เมื่ออดทนสู้ชีวิต มันก็ผลิใบใหม่ออกมา
ทางพุทธสอนเรื่องทุกข์มาตลอด และบอกทางแก้ด้วย
1 ปล่อยวาง
2 เข้าใจความไม่แน่นอนของชีวิต
สองอย่างนี้เรารู้แล้ว แต่ไม่ทำ หรือทำไม่ได้
จิตก็เหมือนร่างกาย ต้องฝึกฝนให้ทนกับความเปลี่ยนแปลงภูมิศาสตร์แห่งชีวิต
- 60
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
