บทความ Blockdit ตอน ยิ่งหาสาระให้ชีวิต ยิ่งหลงทาง
คนจำนวนมาก แม้แต่นักบวช พยายามแสวงหาทางหลุดพ้น แต่ในการแสวงหาหนทางนั้น กลับเพิ่มข้อแม้ใหม่ให้ตัวเอง คือความยึดมั่นว่าจะหาทางหลุดพ้นให้ได้ กลายเป็นเรื่องย้อนแย้งในตัวเอง
ในเรื่องสาระและการแสวงหาสาระของชีวิต เซนอาจมีวิธีมองที่แทงทะลุและบ่อยครั้งน่าขำ
สาระหรือไร้สาระก็อาจคือการปรุงแต่งอย่างหนึ่ง
ในทางเซน การพยายามหาความหมายของทุกอย่างก็คือการหลงทาง
ครั้งหนึ่งพระสังฆปริณายกเซนรุ่นที่ 3 ของจีน เสิ้งฉาน พบสามเณรน้อยรูปหนึ่งอายุสิบสี่ นาม เต้าซิ่น
เต้าซิ่นกล่าวกับอาจารย์ว่า “ได้โปรดสอนวิธีปลดปล่อยตนให้เป็นอิสระแก่ข้าพเจ้าด้วยเถิด”
อาจารย์เสิ้งฉานถาม “มีใครที่ผูกเจ้าอยู่หรือ?”
“หามีไม่”
“เช่นนั้นไยเจ้าต้องแสวงหาทางปลดปล่อยด้วยเล่า?”
ด้วยคำพูดประโยคนี้ เต้าซิ่นก็บรรลุธรรม
เมื่อไม่มี ‘การผูก’ ก็ไม่มี ‘การปลดปล่อย’ เป็นอิสระจากกรอบคิด
บางครั้งเราเป็นคนผูกเอง
ในเมื่อเป็นอิสระอยู่แล้ว จะแสวงหาทางปลดปล่อยอันใดเล่า?
ในมุมมองของเซน แค่คิดจะเป็นอิสระก็ไม่เป็นอิสระแล้ว เพราะอิสรภาพที่แท้จริงคือ มีอิสระก็ได้ ไม่มีอิสระก็ได้ เราจะเป็นอิสระก็เมื่อภาวะอิสระหรือไม่เป็นอิสระไม่สามารถกระทบใจเราได้
มันก็คือความว่างจากการปรุงแต่ง
อาจารย์เซน เต๋อซานซ่วนเจี้ยน กล่าวกับศิษย์ว่า “ไม่ต้องกลัววงจรการเกิดการตาย ไม่ต้องกลัวการกลับชาติไปเกิดใหม่ ไม่มีนิพพานที่ต้องไปให้ถึง ไม่มีธรรมที่ต้องบรรลุ แค่ทำตัวเป็นคนธรรมดาที่ไม่ต้องทำอะไร”
ยิ่งหายิ่งไม่เจอ ยิ่งค้นยิ่งไม่พบ ยิ่งรีบยิ่งช้า
คนจำนวนมากดิ้นรนทั้งชีวิตเพื่อหาสิ่งที่มีอยู่แล้ว แต่มองไม่เห็น
หลายคนแสวงหาตำราคู่มือการใช้ชีวิต ทั้งที่บางทีคำตอบอยู่ที่การหยุดแสวงหา
หลายคนแสวงหาความสำเร็จจนติดในบ่วงของมัน เช่น คนประสบความสำเร็จมีอะไร ฉันต้องมีด้วย จึงจะเรียกว่าสำเร็จ
ผลคือเหนื่อย และยังไม่รู้ว่าตนเหนื่อยเพราะอะไร
หม่าจู่เต้าอี้ ศิษย์ของปรมาจารย์ฮุ่ยเหนิง ก็มีวิธีมองโลกแบบง่ายๆ
เมื่อศิษย์ถามท่านว่า “อาจารย์กลมกลืนกับเต๋า (วิถีทางที่แท้) ได้อย่างไร?”
ท่านตอบว่า “อาตมาเลิกกลมกลืนกับเต๋ามานานแล้ว”
การบรรลุธรรมเกิดขึ้นเมื่อเลิกคิดจะบรรลุธรรม
อาจารย์หลินฉีอี้ซวน ศิษย์ของอาจารย์ฮวงโป มีวิธีมองโลกแบบหนึ่ง วิธีคิดของท่านเกี่ยวกับสาระของชีวิตก็คือใช้ชีวิตไปตามธรรมดา
“เมื่อถึงเวลาแต่งตัว จงสวมเสื้อผ้า เมื่อต้องเดิน จงเดิน เมื่อต้องนั่ง จงนั่น จงเป็นตัวตนธรรมดาในชีวิตธรรมดา จงอย่าได้มีความคิดแสวงหาพุทธภาวะ เมื่อเจ้าเหนื่อย จงนอนพัก คนโง่จะหัวเราะเจ้า แต่คนฉลาดจะเข้าใจเจ้า”
วิถีเซนก็คือวิถีชีวิตสามัญธรรมดา ไม่มีอะไรพิเศษ ชีวิตก็คือการใช้ชีวิต ไม่ใช่การค้นหาความหมายของชีวิต เมื่อหิวก็กิน เมื่อง่วงก็นอน
ครั้งหนึ่งศิษย์บอกท่านว่า “ศิษย์กำลังหาทางเป็นอิสระจากโลกนี้”
ท่านตอบว่า “ถ้าเจ้าเป็นอิสระจากโลกนี้แล้ว จะไปที่ไหนต่อหรือ?”
ในเรื่องนี้ อัลแบร์ กามูส์ เขียนว่า “ทางเดียวเท่านั้นที่จะจัดการกับโลกไร้อิสรภาพคือกลายเป็นคนที่เป็นอิสระมากเสียจนการดำรงอยู่ของคุณเป็นขบถอย่างหนึ่ง”
อิสรภาพอาจไม่ใช่สิ่งที่ต้องดิ้นรนแสวงหา เพราะบางทีมันอยู่กับเราอยู่แล้ว เราสร้างภาพฝันมาครอบตัวเอง แล้วหลงคิดว่าหนทางคือเป้าหมาย
คนจำนวนมากแสวงหาสิ่งที่พวกเขามีอยู่แล้ว แต่มองไม่เห็น
นักการเมืองชอบบอกเราว่า เราขาดสิ่งนั้นสิ่งนี้ เราต้องแก้กฎนั้นกฎนี้ ทั้งที่มันอาจไม่มีปัญหาอะไร แต่เราสร้างวาทกรรมมาบิดความจริง
เราพยายามแหกกฎ เปลี่ยนกฎ โดยค้นหาทางสายใหม่ แล้วสร้างมันเป็นกฎใหม่มาครอบตัวเอง
บางทียิ่งหาสูตร ก็ยิ่งหลงทาง
ปัญญาก็เหมือนดวงตะวัน เราทุกคนมีดวงตะวันแห่งปัญญาอยู่ภายในแล้ว (หรือที่ทางเซนว่า เรามีพุทธภาวะในตัวเราอยู่แล้ว) แต่มีเมฆบัง มากหรือน้อย เมื่อเอาเมฆออก ก็เห็น
บางคนมีเมฆบังตลอดชีวิต บางคนไม่รู้ด้วยซ้ำว่ามีเมฆบังอยู่
และเราเป็นผู้สร้างเมฆดำมาปกคลุมตะวันเอง
คนจำนวนมากแสวงหาความสุข โดยทำให้ความสุขเป็นเป้าหมายที่ต้องไปถึง แต่ความสุขไม่ได้อยู่ในอนาคต ความสุขอยู่ในภาวะปัจจุบันเสมอ
ถ้าเช่นนั้นชีวิตเราจำเป็นต้องมีสาระไหม?
สาระในชีวิตในความหมายของคนส่วนใหญ่คือ ชีวิตที่มีหลักการ มีการทำความดีงาม ทำประโยชน์ให้สังคม ช่วยเหลือสังคม
แต่นี่อาจไม่ใช่คำจำกัดความของ ‘สาระ’
ชีวิตที่มีหลักการ มีการทำความดีงาม ทำประโยชน์ให้สังคม ช่วยเหลือสังคม ย่อมทำให้สังคมมนุษย์อยู่รอดได้ดีกว่าสังคมแบบตัวใครตัวมัน แต่มันควรเรียกว่าสิ่งพึงปฏิบัติพื้นฐานมากกว่าสาระของชีวิต
ถ้าเช่นนั้นอะไรคือสาระหรือความหมายของชีวิต?
คำตอบไม่ง่าย หรืออาจไม่มีคำตอบ
ในเรื่องนี้ ปรัชญาเต๋าอาจตอบได้เข้าท่าที่สุด
เต๋าชี้ว่า ก็แค่ใช้ชีวิตเหมือนสายน้ำ ไหลไปเรื่อยๆ ถ้าเจอหินขวางก็เลี่ยง ไปสบายๆ
เพราะชีวิตคือการเลื่อนไหลของเหตุการณ์ ร้อยต่อด้วยเหตุและปัจจัย หรือ cause-effect ธรรมชาติไม่เคยมีการกำหนดความดี-ความชั่ว ธรรมชาติไม่มีสาระ มันเลื่อนไหลของมันไปอย่างนั้นเอง
ถ้ามองอย่างนี้ เราก็อาจเห็นว่า บางทีมนุษย์เรานั่นเองที่กำหนด ‘สาระ’ ขึ้นมาให้ยุ่งเข้าไว้
หรืออย่างที่ อัลแบร์ กามูส์ เขียนว่า “คุณจะไม่มีวันมีความสุขถ้าคุณยังค้นหาอย่างต่อเนื่องว่าความสุขประกอบด้วยอะไร คุณจะไม่มีวันได้ใช้ชีวิตถ้าคุณยังมัวหาความหมายของชีวิต”
- 92
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
