จิตวิทยาเบื้องหลังแชร์ลูกโซ่: ทำไมคนถึงเลือกมองข้ามความจริง?
ในยุคที่เราเห็นการเติบโตของธุรกิจหลอกลวงแบบ แชร์ลูกโซ่ (Pyramid Scheme) ข่าวผู้คนที่สูญเสียเงินจากการเข้าร่วมมักจะปรากฏขึ้นมาให้เห็นอยู่เรื่อยๆ หลายคนสงสัยว่าทำไมบางคนที่อยู่ระดับสูงของโครงสร้างนี้ถึงยังยืนยันว่าตนเองไม่ทราบหรือไม่รู้เลยว่าคนที่อยู่ล่างสุดของพีระมิดต้องเผชิญกับความทุกข์
การเลือกที่จะมองข้ามความจริงเหล่านี้สามารถอธิบายได้ด้วยหลักจิตวิทยาอย่าง Cognitive Dissonance (ความไม่สอดคล้องทางความคิด) และ Motivated Reasoning (การใช้เหตุผลตามความต้องการของตนเอง) รวมถึงทฤษฎีอื่น ๆ ที่เข้ามาเกี่ยวข้อง
=================
Cognitive Dissonance: การขัดแย้งในความคิด
ทฤษฎี Cognitive Dissonance ถูกพัฒนาโดยนักจิตวิทยาชื่อดัง Leon Festinger อธิบายว่าบุคคลจะรู้สึกไม่สบายใจเมื่อตนเองมีความคิดหรือพฤติกรรมที่ขัดแย้งกัน ตัวอย่างง่าย ๆ เช่น เมื่อมีคนหนึ่งที่เชื่อว่าตนเองเป็นคนดี แต่กลับพบว่าตนเองมีส่วนร่วมในแชร์ลูกโซ่ที่ทำให้คนอื่นเสียเงิน บุคคลนี้จะเกิดความรู้สึก "ขัดแย้งในตัวเอง" พวกเขารู้สึกว่า "ฉันเป็นคนดี แต่ทำไมฉันถึงทำให้คนอื่นลำบาก?"
วิธีแก้ไขความขัดแย้งนี้มีสองทางหลักคือ:
1. เปลี่ยนพฤติกรรมหรือยอมรับความจริงว่าแชร์ลูกโซ่ที่ตนมีส่วนเกี่ยวข้องนั้นทำให้คนอื่นเดือดร้อน
2. ปรับความเชื่อให้เข้ากับพฤติกรรมที่ทำอยู่ เช่น บอกตัวเองว่า "ฉันไม่ได้ทำอะไรผิด พวกเขาเข้ามาเองโดยสมัครใจ" หรือ "พวกเขาไม่พยายามมากพอที่จะประสบความสำเร็จ"
คนส่วนใหญ่มักจะเลือกทางที่สอง เพราะมันง่ายกว่าและไม่ต้องเผชิญหน้ากับความจริงที่เจ็บปวด การเปลี่ยนความเชื่อให้เข้ากับพฤติกรรมจึงเป็นทางเลือกที่พบได้บ่อยในคนที่อยู่ในแชร์ลูกโซ่ พวกเขาบอกตัวเองว่า "สิ่งที่ฉันทำไปนั้นดีอยู่แล้ว" หรือ "ฉันกำลังให้โอกาสผู้อื่น" การเพิกเฉยต่อผลกระทบที่เกิดขึ้นกับคนอื่นเป็นวิธีหนึ่งในการลดความไม่สบายใจที่เกิดจาก Cognitive Dissonance
=================
Motivated Reasoning: ปรับเหตุผลตามความต้องการของตัวเอง
ทฤษฎี Motivated Reasoning เสริมความเข้าใจในกระบวนการนี้ โดยอธิบายว่าคนเรามักจะเลือกหาข้อมูลหรือเหตุผลที่สนับสนุนความเชื่อหรือผลประโยชน์ของตนเอง และละเลยหรือปฏิเสธข้อมูลที่ขัดแย้งกับสิ่งที่ต้องการเชื่อ ในกรณีของผู้ที่มีส่วนร่วมในแชร์ลูกโซ่ โดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในระดับสูง พวกเขาอาจต้องการรักษาภาพลักษณ์ว่าเป็นผู้นำที่ดีและประสบความสำเร็จ และด้วยเหตุนี้ พวกเขาจึงเลือกที่จะเพิกเฉยต่อข้อมูลที่แสดงให้เห็นว่าคนอื่น ๆ กำลังทุกข์ทรมาน
ตัวอย่างเช่น เมื่อพวกเขาได้รับข้อมูลว่ามีคนที่อยู่ล่างสุดของพีระมิดสูญเสียเงิน พวกเขาอาจเลือกที่จะมองว่า "พวกเขาไม่ขยันพอ" หรือ "ระบบนี้เป็นโอกาส แต่ไม่ใช่ทุกคนที่จะคว้าไว้ได้" การใช้เหตุผลตามความต้องการของตนเองทำให้พวกเขามองข้ามความจริงที่ไม่สอดคล้องกับสิ่งที่พวกเขาอยากให้เป็น
=================
ทฤษฎี Self-Justification: การแก้ตัวให้ตัวเอง
อีกหนึ่งทฤษฎีที่สามารถอธิบายพฤติกรรมนี้ได้คือ Self-Justification (การแก้ตัวให้ตัวเอง) คนเรามักจะแก้ตัวให้พฤติกรรมของตัวเองโดยการบอกตัวเองว่า "สิ่งที่ฉันทำมันมีเหตุผล" หรือ "ฉันทำในสิ่งที่ถูกต้องแล้ว" คนที่อยู่ในแชร์ลูกโซ่อาจจะบอกตัวเองว่า พวกเขาแค่ทำตามระบบ พวกเขาไม่ได้ทำให้ใครเดือดร้อนโดยตรง แต่เป็นเพียงการทำธุรกิจที่ให้โอกาสกับคนอื่น ๆ
นอกจากนี้ คนที่อยู่ในแชร์ลูกโซ่มักจะได้รับรางวัล เช่น เงิน รายได้สูง หรือสถานะทางสังคม สิ่งเหล่านี้ทำให้พวกเขามองว่าตนเองมีความสำเร็จและเป็นคนที่ทำสิ่งที่ถูกต้อง ซึ่งเสริมแรงให้พวกเขามองข้ามผลกระทบเชิงลบที่เกิดขึ้นกับคนอื่น การที่พวกเขาได้รับประโยชน์โดยตรงจากระบบทำให้ยากที่จะยอมรับความจริงว่า ระบบนี้สร้างความทุกข์ให้กับคนอื่น ๆ
=================
ทฤษฎี Confirmation Bias: การเลือกเห็นเฉพาะสิ่งที่ต้องการเห็น
การใช้เหตุผลของคนในแชร์ลูกโซ่ยังสามารถเกี่ยวข้องกับ Confirmation Bias ซึ่งหมายถึงการที่คนเลือกมองหาเฉพาะข้อมูลที่สนับสนุนความเชื่อหรือความคิดของตนเอง และมองข้ามข้อมูลที่ขัดแย้ง คนที่อยู่ในระดับสูงของแชร์ลูกโซ่อาจเลือกมองเห็นแค่ด้านบวก เช่น ความสำเร็จของตนเองหรือคนที่ทำตามแล้วได้ผลตอบแทนดี และเลือกที่จะมองข้ามคนที่ประสบความล้มเหลวหรือเสียเงินจากระบบ
เมื่อพวกเขาได้รับข้อมูลที่แสดงถึงความล้มเหลว พวกเขาอาจปฏิเสธและคิดว่าเป็นกรณีที่ยกเว้น ไม่ใช่สิ่งที่เกิดขึ้นบ่อย นี่เป็นผลจากการที่พวกเขามองหาเฉพาะข้อมูลที่สนับสนุนสิ่งที่พวกเขาต้องการให้เป็นจริง
=================
สรุป: ทำไมคนถึงมองข้ามความจริงในแชร์ลูกโซ่?
จากหลักจิตวิทยาหลายทฤษฎีที่ได้กล่าวถึง ทั้ง Cognitive Dissonance, Motivated Reasoning, Self-Justification และ Confirmation Bias สามารถช่วยอธิบายว่าทำไมคนถึงเลือกที่จะมองข้ามความจริงเมื่อพวกเขาอยู่ในแชร์ลูกโซ่ พวกเขาเลือกที่จะปกป้องภาพลักษณ์ของตนเองและความรู้สึกสบายใจ โดยปรับเปลี่ยนวิธีคิดและการรับรู้ข้อมูลที่เข้ามาอย่างไม่รู้ตัว เพื่อให้ตนเองไม่ต้องเผชิญกับความจริงที่เจ็บปวดว่าพวกเขาอาจมีส่วนทำให้คนอื่นเดือดร้อน
ในท้ายที่สุด ความเข้าใจในจิตวิทยาของพฤติกรรมนี้ช่วยให้เรารับรู้ว่าการทำความเข้าใจตนเองและผู้อื่นเป็นเรื่องที่ซับซ้อน และบ่อยครั้ง การเพิกเฉยต่อความจริงอาจไม่ได้เกิดจากเจตนาที่ไม่ดี แต่เกิดจากกระบวนการทางจิตใจที่ซับซ้อนที่ทำให้เรามองเห็นโลกในแบบที่เราต้องการ
#KnowledgeSpiral #PyramidScheme #PonziScheme #psychology
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
