23 ธ.ค. เวลา 14:00 • สุขภาพ
ไทย

O139 กับ “กินร้อน ช้อนกลาง ล้างมือ”

“อหิวาตกโรค” เข้ามาระบาดฝั่งไทย อาจมีผู้ป่วยข้ามมาฝั่งไทย หลังเมืองฉ่วยโก๊โก่ "เมียนมา" มีผู้ป่วยรวมกว่า 300 ราย เสียชีวิต 2 ราย
ทางด้าน รพ.แม่ระมาด ส่งยาและเวชภัณฑ์ช่วยเหลือแล้ว คาดจะระบาดไปอีกระยะนึง
1
เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม ที่ผ่านมา ว่าโรงพยาบาลฉ่วย โกโก่ ประเทศเมียนมา
พบมีผู้ป่วยอุจจาระร่วง(อย่างแรง)จำนวนมาก กำลังรักษาตัวในหอผู้ป่วยใน 56 ราย และมีผู้เสียชีวิต 2 ราย
ต่อมาวันที่ 21 ธันวาคม นพ.สุภโชค เวชภัณฑ์เภสัช รักษาการในตำแหน่งผู้ตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุขเขตสุขภาพที่ 2 กล่าวถึงข่าวมีผู้ป่วยและเสียชีวิตจากอหิวาตกโรค ในเมืองฉ่วยโก๊โก่ จังหวัดเมียวดี ประเทศเมียนมาว่า
ผลการตรวจเบื้องต้นโดยใช้ชุดตรวจ (Rapid Test) พบเชื้ออหิวาตกโรค (แต่ยังไม่ทราบผลการตรวจเซรุ่มวิทยาว่าให้ผลบวกต่อ O1/O139 (ที่รุนแรง)หรือไม่ ความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน) โดยมีรายงานข้อมูลเพิ่มเติมว่า
1
ตลอดช่วงเดือนธันวาคม 2567 พบผู้ป่วยที่มีอาการอุจจาระร่วงอย่างรุนแรงรวมแล้ว 300 ราย
โรงพยาบาลฉ่วยโก๊โก่ ได้ขอคำปรึกษาจากโรงพยาบาลแม่ระมาด ซึ่งได้สนับสนุนยาและเวชภัณฑ์บางส่วนเพื่อรักษาป้องกันและควบคุมโรคในพื้นที่แล้ว
ได้รับรายงานจากโรงพยาบาลว่ามีกรณีเกิดอาการท้องเสียจากการติดเชื้อในเมืองฉ่วยโก๊โก่ จังหวัดเมียวดี ประเทศเมียนมา
โดยผู้ป่วยจะมีอาการอาเจียนและท้องร่วง พร้อมด้วยไข้ต่ำเป็นส่วนใหญ่
 
ผลการตรวจเซรุ่มวิทยาให้ผลบวกต่ออหิวาตกโรค แต่ผมเองยังไม่ทราบผลการตรวจเซรุ่มวิทยาว่าให้ผลบวกต่อ O139 และยีนของความรุนแรง ว่าได้มีการส่งตรวจต่อหรือไม่
แต่โดยส่วนใหญ่แล้ว หลังจากการวินิจฉัยและการรักษาที่มีประสิทธิภาพ อาการของผู้ป่วยก็ได้รับการควบคุมและอาการจะหายและทุเลาลงไปเอง
1
เพื่อดำเนินการอย่างครอบคลุม รวมถึง สุ่มตัวอย่าง ทดสอบ และติดตามการจัดการของบุคลากรที่เกี่ยวข้อง
และต้องดำเนินการจัดการการปิดชั่วคราวและการฆ่าเชื้อในสถานที่ที่เกี่ยวข้อง จนกว่าจะไม่พบผู้ป่วยรายใหม่
ทำไมคุณถึงต้องคิดว่ามัน.....น่ากลัวไหม อหิวาตกโรค น่ากลัวขนาดไหน?
เอาล่ะๆๆๆ มันไม่น่ากลัวขนาดนั้น แต่.... นี่คือโรคห่า หรือ อหิวาตกโรค!
2
แล้ว..... อหิวาตกโรคคืออะไร?
อหิวาตกโรคเป็นโรคติดเชื้อในลำไส้เฉียบพลันที่เกิดจากเชื้อ Vibrio cholerae กลุ่ม O1 หรือ O139 โดยมีลักษณะแบบเฉียบพลัน มีการแพร่กระจายอย่างรวดเร็ว
และมีการแพร่กระจายในวงกว้าง
โรคติดเชื้อประเภทนี้ยังเป็นหนึ่งในบรรดาโรคติดเชื้อที่ต้องถูกกักกันระหว่างประเทศ(State Quarantine)ภายใต้กฎระเบียบด้านสุขภาพและการกักกันระหว่างประเทศ
1
แล้ว ...O1 หรือ O139 ต่างกันอย่างไร ตามปกติแล้วเราสามารถแยกมันตามแอนติเจน(Antigen)ของแบคทีเรีย (โอ (O) )ที่แตกต่างกัน
กล่าวก็คือ Vibrio cholerae มันสามารถแบ่งออกเป็นซีโรกรุ๊ป(serogroups) มากกว่า 200 serogroups
แต่(ปัจจุบัน)พบว่ามีเพียงกลุ่ม O1 และ O139 ของ Vibrio cholerae เท่านั้นที่ทำให้เกิดอหิวาตกโรค
ทางด้าน Vibrio cholerae group O1 ก็ประกอบไปด้วยไบโอไทป์(biotypes) อีกสองชนิด คือ ไบโอไทป์คลาสสิก(classical)และไบโอไทป์เอลทอร์( Elto )
ทั้งสองไบโอไทป์ก็แบ่งออกเป็นสามซีโรไทป์ คือ Inaba, Ogawa และ Hikoshima (ที่หายาก)
โดยส่วนตัว Vibrio cholerae กลุ่ม O1 และ O139 สามารถแบ่งออกเป็นสายพันธุ์ที่เป็นพิษและที่ไม่เป็นพิษอีกด้วย(แบคทีเรียและสารพิษของอหิวาตกโรค)
แล้วสาเหตุของการติดเชื้ออหิวาตกโรคคืออะไร? อาจเป็นผู้ป่วยเอง หรือพาหะของอหิวาตกโรคเป็นแหล่งที่มาของการติดเชื้ออหิวาตกโรคต่างๆ เช่น แมลงวัน
อาการหลังติดเชื้ออหิวาต์เป็นอย่างไร?
ในกรณีส่วนใหญ่ การติดเชื้อจะทำให้เกิดอาการท้องเสียเพียงเล็กน้อยหรือไม่แสดงอาการใดๆเลย
แต่อาการทั่วไปที่โดดเด่น คือ ท้องร่วงเป็นน้ำ(ซาวข้าว)อย่างรุนแรงโดยไม่เจ็บปวด และอาจเกิดอาการท้องร่วงรุนแรงได้มากกว่าหนึ่งสิบครั้งต่อวัน
หลังจากติดเชื้ออหิวาตกโรคหากรักษาไม่ทันเวลาหรือไม่เหมาะสมก็อาจทำให้ขาดน้ำอย่างรุนแรงและเสียชีวิตได้ในที่สุด
แล้ว....ใครบ้างที่เสี่ยงต่ออหิวาตกโรคได้บ้าง ?
เป็นได้ทุกคนครับ โดยทั่วไปผู้คนจะอ่อนแอได้ และในผู้ที่มีภาวะไร้กรดเกลือ(Achlorhydria) (คือ โรค/ภาวะที่กระเพาะอาหารไม่สามารถสร้างกรดน้ำย่อย/กรดเกลือ(Hydrochloric acid ย่อว่า HCl)ได้)จะอ่อนแอเป็นพิเศษ
มาที่ระยะฟักตัวกันบ้าง ....อหิวาตกโรคมีระยะฟักตัวและระยะติดเชื้อคือเท่าใด?
ระยะฟักตัวมีตั้งแต่หลายชั่วโมงถึง 5 วัน โดยปกติจะใช้เวลา 2 ถึง 3 วัน คน(ติดเชื่อ)สามารถแพร่เชื้อได้ในช่วงที่อุจจาระมีผลการตรวจเป็นบวก
โดยปกติที่สำคัญจะแพร่เชื้อไปได้อีกหลายวันหลังหายดี
บางครั้งระยะแพร่เชื้อของพาหะจะคงอยู่นานหลายเดือน แต่ด้วยการทานยาต้านแบคทีเรียที่ออกฤทธิ์ต้านเชื้อ Vibrio cholerae จะสามารถลดระยะเวลาการติดเชื้อให้สั้นลงได้เช่นกัน
แล้วเราจะทราบได้อย่างไรว่า...ติดเชื้ออหิวาตกโรค?
หากคุณมีอาการท้องเสีย โดยเฉพาะอย่างยิ่งท้องร่วงเป็นน้ำซาวข้าว(และพุ่งอย่างรุนแรง)โดยไม่เจ็บปวด คุณควรไปโรงพยาบาลทันทีและตรวจเชื้อ Vibrio cholerae ดู
ส่วนคนที่รับประทานอาหารร่วมกับหรือสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่ติดเชื้ออหิวาตกโรคควรได้รับการตรวจอุจจาระหรือไม้พันสำลี(ฆ่าเชื้อ)สอดทวารหนัก(ใส่อาหารเลี้ยงเชื้อ)เพื่อนำไปตรวจสอบว่าติดเชื้อหรือไม่
และหากคุณมีอาการท้องร่วงในบริเวณที่ได้รับผลกระทบจากอหิวาตกโรคหรือเพิ่งไปเยี่ยมชมบริเวณที่ได้รับผลกระทบจากอหิวาตกโรค
คุณควรไปโรงพยาบาลทันทีและเก็บอุจจาระเพื่อตรวจทางแบคทีเรียสำหรับตรวจ(เพาะเชื้อ)อหิวาตกโรค
อหิวาตกโรคติดต่อได้ง่ายมาก หากติดเชื้ออหิวาตกโรคแล้วควรทำอย่างไร?
หลังจากติดเชื้ออหิวาตกโรค เฉพาะผู้ที่มีอาการของอหิวาตกโรคเท่านั้นที่หายไปเอง/หรือรับยาปฏิชีวนะ
อย่างที่ผมบอก...อหิวาตกโรคติดต่อได้ง่ายมาก เมื่อติดเชื้ออหิวาตกโรค ไม่ว่าจะเป็นตัวที่ไม่รุนแรงหรือคนที่เป็นพาหะ ควรแยกและรับการรักษาอย่างเร็ว
โรคจะหายเมื่อรับประทานยาปฏิชีวนะครบจำนวน/วัน (ย้ำนะครับว่าต้องกินให้ครบ)
และต้องตรวจไม่พบเชื้อ Vibrio cholerae ในอุจจาระเป็นเวลาสองวันติดต่อกันเท่านั้นจึงจะสามารถออกจากการแยกได้
นอกจากนี้ ผู้ป่วยและผู้ที่เป็นพาหะจะต้องให้ความร่วมมือกับเจ้าหน้าที่ของกรมควบคุมโรค
และการป้องกันในการสอบสวนทางระบาดวิทยา การสุ่มตัวอย่างผู้สัมผัสใกล้ชิด และการตรวจบ้าน การฆ่าเชื้อในจุดระบาด และงานอื่นๆ
จากการประเมินสถานการณ์ ถ้าในพื้นที่ระบาดไม่มีการป้องกันควบคุมโรคที่ดีพอ คาดว่าน่าจะมีการระบาดต่อเนื่องอีกสักระยะ
ซึ่งระยะนี้อาจจะมีผู้ป่วยข้ามมาฝั่งไทยได้ ทางการจึงกำชับให้ทุกพื้นที่เฝ้าระวังโรคอุจจาระร่วงอย่างเข้มข้นตลอดแนวชายแดน
รวมถึงผู้ป่วยที่ข้ามมารักษาในฝั่งไทย และให้เครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ผู้นำชุมชน อสม. โรงเรียนที่มีเด็กฝั่งเมียนมาข้ามมาเรียน ย้ำเรื่อง กินร้อน ช้อนกลาง ล้างมือ
ดังนั้น..หากมีอาการอุจจาระร่วงให้รีบพบแพทย์
รวมทั้งให้ตรวจสุขาภิบาลน้ำและอาหาร แหล่งน้ำประปา โดยให้ใส่คลอรีนระดับมาตรฐานอย่างน้อย 0.2 มิลลิกรัมต่อลิตร รวมถึงตรวจโรงน้ำแข็งและแหล่งผลิตน้ำดื่มท้องถิ่นเป็นระยะๆ
โฆษณา