ศิลปะแห่งความสิริมงคลในงานบุญไทย
พวงมะโหตร เป็นงานศิลปะประดิษฐ์ไทยที่มีความละเอียดอ่อนและสวยงาม ใช้ในงานมงคลและพิธีกรรมสำคัญ โดยทำจากกระดาษฉลุ ใบลาน หรือผ้า นำมาตัดเป็นลวดลายไทย แล้วร้อยต่อกันเป็นพวงแขวนประดับในวัดหรือสถานที่จัดงานประเพณี
พวงมะโหตรไม่ได้เป็นเพียงของตกแต่ง แต่ยังแฝงไปด้วยความหมายเชิงสัญลักษณ์และศรัทธาทางพุทธศาสนา แม้ในปัจจุบันจะพบเห็นได้น้อยลง แต่ยังคงเป็นมรดกวัฒนธรรมที่ทรงคุณค่า
🔹 ลักษณะของพวงมะโหตร
✅ ทำจากวัสดุเบา ๆ เช่น กระดาษสา ใบลาน หรือผ้าโปร่ง
✅ ฉลุเป็นลวดลายไทย มีลักษณะเป็นชั้น ๆ ต่อกันคล้าย พวงหรีดหรือโมบาย
✅ มีการร้อยเชื่อมต่อกัน เป็นพวงยาว แขวนไว้ในงานพิธีต่าง ๆ
✅ ปลายมักเป็นหางหงส์หรือแฉก ๆ
🔹 ลวดลายที่นิยมใช้ในพวงมะโหตร
ลวดลายของพวงมะโหตรมักได้รับแรงบันดาลใจจากธรรมชาติ สัตว์มงคล และลวดลายไทยโบราณ เช่น
1. ลายพฤกษา (ลายดอกไม้) อย่างเช่นลายดอกพุดตาน เป็นดอกไม้ที่พบในศิลปะไทยโบราณ สื่อถึงความบริสุทธิ์ ลายดอกบัว แทนความงามและความรุ่งเรืองในพุทธศาสนา ลายใบเทศ สื่อถึงความเป็นมงคลและการปกป้องจากสิ่งชั่วร้าย
2. ลายสัตว์มงคล มีทั้งลายนกยูง สื่อถึงความสง่างามและโชคลาภ ลายหงส์ แทนความสูงส่งและบริสุทธิ์ ลายพญานาค แสดงถึงอำนาจและการปกปักษ์รักษาพระพุทธศาสนา
3. ลายกนก (ลายไทย) อย่างลายกนกเปลว เป็นลายไทยที่มีเอกลักษณ์ พลิ้วไหวเหมือนเปลวไฟ ลายกนกใบเทศ ผสมผสานความอ่อนช้อยของใบไม้กับเส้นสายแบบไทย ลายก้านต่อดอก เป็นลวดลายที่นิยมใช้ในพวงมะโหตร ทำให้พวงดูมีมิติ
4. ลายเรขาคณิต ที่นิยมคือลายตาราง มักใช้เป็นพื้นหลังของลวดลายอื่น ลายสามเหลี่ยมและลายฟันปลา สร้างความสมดุลและความต่อเนื่องของลวดลาย
🔹 ความหมายและคุณค่าของพวงมะโหตร
✨ เป็นเครื่องสักการะ ใช้ตกแต่งในพิธีทางศาสนา เช่น งานบวช งานกฐิน งานบุญประเพณี
✨ เป็นสัญลักษณ์ของความเป็นสิริมงคล เชื่อว่าเสริมโชคดีให้กับเจ้าภาพและผู้เข้าร่วมพิธี
✨ เป็นงานศิลปะที่สะท้อนภูมิปัญญาไทย ต้องใช้ความละเอียดและฝีมือในการตัดฉลุให้เกิดลวดลายที่สวยงาม
✨ เป็นส่วนหนึ่งของศิลปะฉลุกระดาษไทย คล้ายกับ “ธงตะขาบ” หรือ “เครื่องแขวนกระดาษ” ในภาคเหนือ
🔹 การอนุรักษ์และพวงมะโหตรในปัจจุบัน
ในปัจจุบัน พวงมะโหตรพบเห็นได้น้อยลงในวิถีชีวิตประจำวัน แต่ยังคงมีการใช้ในงานบุญใหญ่ เช่น งานบวช งานกฐิน และงานประเพณีสงกรานต์ นอกจากนี้ มีการนำศิลปะพวงมะโหตรไปประยุกต์ใช้ในงานออกแบบ เช่น ของตกแต่งบ้าน สื่อการสอนในโรงเรียน และนิทรรศการศิลปะไทย เพื่อให้คนรุ่นใหม่ได้เห็นคุณค่าและเรียนรู้การทำพวงมะโหตร
พวงมะโหตรเป็นมากกว่างานฝีมือ แต่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่แสดงถึงศิลปะความเชื่อและภูมิปัญญาไทย หากได้รับการอนุรักษ์และต่อยอด ศิลปะนี้จะไม่สูญหายไปจากสังคมไทย แต่จะกลายเป็นแรงบันดาลใจให้คนรุ่นใหม่ได้นำไปใช้และพัฒนาต่อไป
🔹 อ้างอิง
• กรมศิลปากร. (2563). ศิลปวัฒนธรรมไทยในพิธีกรรมทางศาสนา. กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์.
• บุญยืน ศิริธรรม. (2561). “พวงมะโหตร: ศิลปะไทยในงานบุญ.” วารสารศิลปกรรมศาสตร์, 12(2), 85-102.
• วัฒนธรรมไทย. (2565). ศิลปะการฉลุกระดาษและพวงมะโหตร. สืบค้นจาก www.thaiculture.go.th
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
