โคมล้านนา แสงแห่งศรัทธาและศิลปะของชาวเหนือ
เมื่อถึงเทศกาลสำคัญของภาคเหนือ อย่างวันลอยกระทงหรือที่ชาวล้านนาเรียกว่า “ยี่เป็ง” ภาพที่ตรึงตาและงดงามที่สุดคงหนีไม่พ้นโคมล้านนา หรือที่เรียกว่า “ว่าวควัน” หรือ “โคมลอย” ที่ล่องลอยสู่ท้องฟ้ายามค่ำคืน ส่องแสงสว่างไสวเปรียบเสมือนดวงดาวที่เคลื่อนที่ได้ เป็นภาพสะท้อนถึงความเชื่อ ศิลปะ และจิตวิญญาณของชาวล้านนาที่ส่งต่อกันมาหลายชั่วอายุคน
ชาวล้านนามีความเชื่อว่า การจุดโคมและปล่อยโคมลอยขึ้นสู่ท้องฟ้า เปรียบเสมือนการปล่อยเคราะห์กรรมให้หลุดลอยไป และนำพาโชคดีเข้ามาสู่ชีวิต นอกจากนี้ ยังเป็นการถวายเป็นพุทธบูชาแด่พระพุทธเจ้า แสงไฟจากโคมจึงไม่ได้เป็นเพียงความงามที่มองเห็น แต่เป็นสัญลักษณ์ของแสงแห่งปัญญาที่ขจัดความมืดบอดในจิตใจ
โคมล้านนาไม่ได้มีเพียงแค่โคมลอยที่ปล่อยขึ้นฟ้าเท่านั้น แต่ยังมีโคมแขวน โคมตั้ง และโคมถือ ซึ่งแต่ละแบบล้วนมีความหมายและใช้ในโอกาสที่แตกต่างกัน
🔆โคมแขวน มักใช้ประดับวัด บ้านเรือน หรือซุ้มทางเข้าในงานบุญต่าง ๆ สื่อถึงการนำทางให้ชีวิตพบแสงสว่าง ลักษณะเด่นของโคมแขวนคือมีโครงสร้างเป็นทรงต่าง ๆ เช่น 🏮โคมหกเหลี่ยม (โคมขด) เป็นโคมทรงสูง ยอดแหลม ตกแต่งด้วยกระดาษสาโปร่งแสง มีลวดลายฉลุสวยงาม 🏮โคมแปดเหลี่ยม คล้ายกับโคมหกเหลี่ยม แต่มีโครงสร้างใหญ่กว่า ให้แสงสว่างมากขึ้น 🏮โคมดาว มีลักษณะเป็นดาวห้าแฉกหรือแปดแฉก ใช้ประดับในงานบุญเพื่อสื่อถึงแสงนำทางแห่งปัญญา
🔆โคมตั้ง วางตามศาสนสถานหรือทางเดิน เช่น วางรอบพระอุโบสถ วางหน้าพระพุทธรูป หรือจัดเรียงเป็นแถวในงานบุญใหญ่ เช่น เทศกาลยี่เป็ง (ลอยกระทง) และ วันมาฆบูชา เพื่อเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์
โคมตั้ง เป็นโคมที่มีฐานสำหรับวางบนพื้นหรือแท่น ต่างจากโคมแขวนที่ต้องห้อยและโคมถือที่ต้องใช้มือจับเดินขบวน ลักษณะของโคมตั้งมักเป็น ทรงกระบอก ทรงหกเหลี่ยม หรือทรงแปดเหลี่ยม หุ้มด้วยกระดาษสา ตกแต่งด้วยลวดลายฉลุที่สวยงาม โคมตั้งยังเป็น สัญลักษณ์ของบุญกุศล ที่ช่วยส่งต่อความเจริญรุ่งเรืองให้แก่ผู้ที่ถวายหรือจุดโคมในงานบุญ
🔆ส่วนโคมถือเป็นโคมที่ออกแบบมาให้สามารถถือเดินได้ เป็นสัญลักษณ์ของการอัญเชิญบุญกุศลเข้าสู่ตัว มักใช้ในพิธีแห่ต่าง ๆ โดยเฉพาะพิธีแห่โคมยี่เป็งและงานบุญสำคัญ
ผู้เข้าร่วมมักถือโคมเดินรอบวัดหรือสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เพื่อบูชา เพราะการถือโคมเดินเปรียบเสมือนการนำแสงสว่างแห่งบุญเข้าสู่ชีวิต 🏮ลักษณะของโคมถือจะมีด้ามไม้ยาวสำหรับจับ และโครงโคมอาจเป็นทรงกลม ทรงกระบอก หรือทรงเรขาคณิตต่าง ๆ
วัสดุและวิธีการทำโคมล้านนา
1. โครงโคม ทำจากไม้ไผ่เหลาให้บางเพื่อความแข็งแรงแต่มีน้ำหนักเบา ดัดเป็นฐานของโคม
2. ตัวโคม เป็นกระดาษสาหรือกระดาษแก้ว ซึ่งโปร่งแสงและทนความร้อนได้พอสมควร วัดขนาดและตัดกระดาษสาให้พอดีกับโครงไม้ไผ่
3. กาวข้าวเหนียว ใช้ติดกระดาษเข้ากับโครงไม้ไผ่ให้รอบด้าน
4. วัสดุอื่นที่เหมาะกับแต่ละประเภทโคม เช่น โคมลอย ก็จะมีเชื้อเพลิง โคมตั้งก็จะมีกระดาษฉลุลาย โคมถือจะมีด้ามไม้สำหรับถือ
อ้างอิง
• กรมส่งเสริมวัฒนธรรม. (2562). เทศกาลยี่เป็งและประเพณีโคมล้านนา. กรุงเทพฯ: กระทรวงวัฒนธรรม.
• บุญเสริม สาตราภัย. (2547). ศิลปะล้านนา: ลวดลายและความเชื่อ. เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
• ศูนย์วัฒนธรรมเชียงใหม่. (2565). ประเพณียี่เป็งและโคมล้านนา. สืบค้นจาก www.cm-culture.go.th
• วารสารศิลปวัฒนธรรม. (2563). “โคมล้านนา: ความหมายและการเปลี่ยนแปลงในยุคปัจจุบัน.” วารสารศิลปะและวัฒนธรรมไทย, 18(2), 45-60.
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
