พ่อค้าคนกลาง คือต้นเหตุทำให้ราคาสินค้าเกษตรตกต่ำ จริงหรือ?
ตั้งแต่นานมาแล้วจนถึงปัจจุบัน ผมมักได้ยินคำบ่นเสมอว่า สินค้าเกษตรที่ขายจากชาวไร่ชาวนา ชาวสวน ที่ไทย เมื่อไปอยู่ต่างประเทศราคาต่างกันลิบลับ แล้วก็มีคำบ่นทั้งจากภาครัฐและเกษตรกรว่า ถูกพ่อค้าคนกลางเอาเปรียบ ผมจึงลองนั่งลงรายละเอียดดูว่า ความต่างระหว่างราคาหน้าสวนกับราคาที่ผู้บริโภคซื้อ มาจากอะไรบ้าง โดยยกตัวอย่างกรณีลำไย ซึ่งประสบปัญหาราคาตกต่ำอย่างต่อเนื่อง
ราคาปลายทางลำไยอบแห้ง = (ราคาหน้าสวน x 3) + (ค่ารับจ้างเก็บ x 3) + ค่าทำลำไยอบแแห้ง + ค่าขนส่งและ logistic จากไทยไปจีน + ค่าธรรมเนียมศุลกากรจากของไทยและของจีน + ค่าขนส่งและ logistic จากด่านจีนไปยังผู้ค้าส่งในแต่ละเมือง + ค่าดำเนินการผู้ค้าส่ง + ค่าขนส่งและ logistic จากผู้ค้าส่งไปยังผู้ค้าปลีก + ค่าดำเนินการผู้ค้าปลีก
หมายเหตุ: x 3 เนื่องจาก ลำไยอบแห้ง 1 กก. ต้องใช้ลำไยสดประมาณ 3 กก.
ค่ารับจ้างเก็บ = ค่าจ้างแรงงานเก็บลำไย + ค่าเสื่อมอุปกรณ์และรถ + ค่าน้ำมันเชื้อเพลิง + ค่าจ้างพนักงานสำนักงาน + ค่าน้ำ ค่าไฟ + ค่าวัสดุสิ้นเปลืองทั้งสำหรับการเก็บและสำนักงาน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อหมุนเวียนประจำวัน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อลงทุนทำโรงคัด ซื้อเครื่องจักรและยานพาหนะ + ชดเชยความเสี่ยงจากการขาดทุน (เช่น ไม่มีสัญญาล่วงหน้ากับโรงงาน และความเสี่ยงอื่นๆ) + ผลตอบแทนผู้ประกอบการ
ค่าทำลำไยอบแห้ง = ค่าจ้างแรงงานในโรงงาน + ค่าเสื่อมเครื่องจักร โรงงาน ยานพาหนะ + ค่าพลังงาน + ต้นทุนลำไยที่ต้องคัดออก + ค่าวัตถุดิบอื่นๆ เพื่อการทำลำไยแห้ง + ค่าจ้างพนักงานสำนักงาน + ค่าน้ำ ค่าไฟ สำนักงาน + ค่าวัสดุสิ้นเปลืองสำนักงาน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อหมุนเวียนประจำวัน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อลงทุนทำโรงงาน ซื้อเครื่องจักรและยานพาหนะ + ดอกเบี้ยกู้ยืมเพื่อเก็บสต็อกสินค้า + ชดเชยความเสี่ยงจากการขาดทุน + ค่าประกันความเสียหายจากการขนส่งสินค้า + ผลตอบแทนผู้ประกอบการ
ค่าขนส่งและโลจิสติกส์ = ค่าจ้างแรงงาน + ค่าเสื่อมยานพาหนะและคลังสินค้า + ค่าพลังงาน + ค่าจ้างพนักงานสำนักงาน + ค่าน้ำ ค่าไฟ สำนักงาน + ค่าวัสดุสิ้นเปลืองสำนักงาน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อหมุนเวียนประจำวัน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อลงทุนทำคลังสินค้า ซื้อเครื่องจักรและยานพาหนะ + ผลตอบแทนผู้ประกอบการ
ค่าดำเนินการผู้ค้าส่ง = ค่าจ้างแรงงาน + ค่าเสื่อมยานพาหนะและคลังสินค้า + ค่าพลังงาน + ค่าจ้างพนักงานสำนักงาน + ค่าน้ำ ค่าไฟ สำนักงาน + ค่าวัสดุสิ้นเปลืองสำนักงาน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อหมุนเวียนประจำวัน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อลงทุนทำคลังสินค้า ซื้อเครื่องจักรสำหรับคัดแยก packaging และยานพาหนะ + ดอกเบี้ยกู้ยืมเพื่อเก็บสต็อกสินค้า + ค่าประกันความเสียหายจากการเก็บและขนส่งสินค้า + ผลตอบแทนผู้ประกอบการ
ค่าดำเนินการผู้ค้าปลีก = ค่าจ้างแรงงาน + ค่าเสื่อมร้าน/ห้าง + ค่าพลังงาน + ค่าจ้างพนักงานสำนักงาน + ค่าน้ำ ค่าไฟ สำนักงาน + ค่าวัสดุสิ้นเปลืองสำนักงาน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อหมุนเวียนประจำวัน + ดอกเบี้ยสำหรับเงินกู้ยืมเพื่อลงทุนทำคลังสินค้าและสต็อกสินค้า + ค่าประกันความเสียหายจากการเก็บและขนส่งสินค้า + ผลตอบแทนผู้ประกอบการ
สุดท้าย
ราคาหน้าสวน = ต้นทุนวัตถุดิบ เช่น ปุ๋ย สารเคมี + ค่าพลังงาน + ค่าจ้างแรงงานดูแล (ถ้าไม่จ้างก็เป็นค่าแรงตัวเอง) + ค่าวัสดุสิ้นเปลืองอื่นๆ + ดอกเบี้ยเงินกู้ยืมเพื่อการผลิต + ผลตอบแทนชาวสวน
และ ผลจากการเปลี่ยนแปลงของอัตราแลกเปลี่ยนค่าเงินบาทต่อเงินหยวน
ถ้าพ่อค้าคนกลาง หรือ ผู้ประกอบการเอาเปรียบชาวสวน ผลตอบแทนของผู้ประกอบการจะสูงมาก ซึ่งถ้าให้ผมกะตัวเลขที่เป็น rule of thumb คือค่าเฉลี่ย 5 ปีต้องเกิน 20% ถ้าต่ำกว่านี้ ผมถือว่าไม่มาก
และถ้าต้องการให้น้อยลงอีกจนรับประกันได้ว่าพ่อค้าคนกลางจะเอาเปรียบไม่ได้แน่นอน ก็คือ ต้องสร้างพ่อค้าคนกลางให้มีจำนวนมากๆ มาแข่งกันซื้อพืชผลจากเกษตรกร ซึ่งผมเคยขอให้หน่วยงานของกระทรวงพาณิชย์ซึ่งมีหน้าที่พัฒนาผู้ประกอบการเอกชนทำ แต่คำตอบที่ได้รับคือ ยิ่งพัฒนาพ่อค้าคนกลาง ก็ยิ่งมีคนมาเอาเปรียบเกษตรกรมากขึ้น
ถ้ากระทรวงพาณิชย์ไม่ใช่กระทรวงเศรษฐกิจ ผมจะไม่แปลกใจเลยที่พูดแบบคนไม่รู้เศรษฐกิจ แต่ขนาดคนของกระทรวงพาณิชย์ยังพูดแบบนี้ ทำให้ฟังแล้วหมดแรงไปมากเหมือนกัน แต่ก็อาจเป็นเพราะคนของภาครัฐส่วนใหญ่ถูกปลูกฝังมาว่า คนทำธุรกิจคือคนที่เอาเปรียบ ทั้งๆ ที่ในความเป็นจริง เศรษฐกิจขับเคลื่อนด้วยคนทำธุรกิจ และคนทำธุรกิจส่วนใหญ่เป็นคนที่ไม่ได้ต้องการเอาเปรียบใคร แต่แน่นอนว่า การทำธุรกิจต้องมีกำไร เพราะถ้าไม่มีกำไร ก็ไม่มีแรงจูงใจที่จะทำ
ข้าราชการเองเสียอีกที่เอาเปรียบประชาชนโดยไม่รู้ตัว เพราะเป็นผู้ใช้ภาษีของประชาชน และข้าราชการจำนวนมากก็ทำงานเพื่อหวังเลื่อนตำแหน่งเพื่อให้ได้เงินเดือนสูงขึ้นมากกว่าประโยชน์ที่ประชาชนจะได้รับ หลายคนเข้าร่วมในกระบวนการทุจริต ซึ่งสมควรถูกตำหนิมากกว่าคนทำธุรกิจซึ่งเค้าต้องแข่งขันกัน เว้นแต่ภาครัฐเอื้อให้เค้าไม่ต้องแข่งกับคนอื่น ซึ่งก็ต้องโทษคนของภาครัฐมากกว่า
นอกจากนี้ยังมีปัญหาเฉพาะทางอีกเช่น
ที่จันทบุรี เริ่มมีปัญหาเรื่องแรงงานกัมพูชาหาได้ยากขึ้น เพราะเศรษฐกิจเค้าโตเร็ว ทำให้บางปี แรงงานเก็บไม่มี ชาวสวนต้องยอมขายราคาต่ำ เพื่อเอาลำไยลงจากต้น อันนี้ก็เป็นสาเหตุหนึ่งของการที่ราคาลำไยของทั้งประเทศถูกกดลงมา
ในบางปี มีปัญหา logistic เช่น เรือเกยตื้นในคลองซูเอด ทำให้ logistic ทั้งโลกมีปัญหา อันนี้ก็กระทบราคาสินค้าเกษตร
หรือแม้แต่อาจเจอปัญหาทางบัญชีในอนาคต เช่น เทคโนโลยีเปลี่ยนจากน้ำมันเชื้อเพลิงเป็น EV ทำให้ต้องหักค่าเสื่อมยานพาหนะลงมากกว่าเดิม ผู้ประกอบการก็อาจมีปัญหาทางบัญชี แม้จะไม่มีปัญหาเรื่องเงินสด
ปัจจัยที่หลากหลายนำมาซึ่งความเสี่ยง ซึ่งโดยปกติผู้ประกอบการที่มีประสบการณ์ทุกรายจะหาทางป้องกันความเสี่ยงไว้ทางใดทางหนึ่ง
ยกเว้นรายเดียว ที่แม้จะผ่านมาไม่รู้กี่ปีแล้ว แต่ก็ยังไม่ป้องกันความเสี่ยง และผู้ประกอบการรายนั้นคือ เกษตรกร
แต่โทษเกษตรกรอย่างเดียวก็ไม่ได้ เพราะผู้ที่ทำให้เกษตรกรไม่ค่อยคำนึงถืงความเสี่ยง คือ รัฐบาล ที่คอยแต่จะเลี้ยงลูกไม่ให้โต ไม่ว่าจะรัฐบาลไหน จากพรรคใด
สุดท้าย ที่สำคัญมากคือ การมีผลผลิตมากกว่าความต้องการ (over supply) ซึ่งเป็นพฤติกรรมโดยทั่วไปของผลผลิตเกษตร เพราะเป็นผลผลิตที่ทำตามกันได้ไม่ยาก ทำให้เมื่อราคาสินค้าเกษตรตัวใดดี ก็จะปลูกตามกันมากขึ้น ซึ่งหากผลผลิตเป็นพืชที่อายุสั้น การปรับตัวจะทำได้เร็ว เมื่อราคาตกปีนี้ ปีถัดไปเกษตรกรจะลดการปลูกเอง แต่ถ้าผลผลิตเป็นพืชยืนต้น การปรับตัวทำได้ยากมาก และจะทำให้เกษตรกรบาดเจ็บในระยะยาว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หากรัฐบาลเข้ามาอุ้มไม่ว่าทางใดทางหนึ่ง ก็จะยิ่งทำให้ปัญหาถูกหมักหมมนานยิ่งขึ้น
จนในที่สุด เมื่อรัฐไม่สามารถเข้ามาอุ้มได้ด้วยข้อจำกัดด้านงบประมาณ ปัญหาก็จะแตกออกมาและการบาดเจ็บจะมากกว่าการปล่อยให้เกษตรกรปรับตัวเองแต่เนิ่นๆ แล้วรัฐหาทางช่วยเกษตรกรให้มีรายได้จากทางอื่นแทน
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
