แถบกระดาษยาวที่ถูกตัดและฉลุเป็นลวดลายสวยงามห้อยลงมาจากศาลาวัด สิ่งนี้เรียกว่า “ธงตะขาบ”
ธงตะขาบเป็นส่วนหนึ่งของประเพณีและศิลปะพื้นบ้านที่มีรากลึกในวิถีชีวิตชาวไทยพุทธ ธงตะขาบไม่ได้เป็นเพียงแค่ของตกแต่ง แต่ยังสะท้อนถึงศรัทธา ความเชื่อ และภูมิปัญญาในการสร้างสรรค์งานหัตถศิลป์ที่งดงาม
ธงตะขาบ เป็นแถบกระดาษฉลุยาวที่มักใช้ในงานบุญทางพุทธศาสนา มีลวดลายละเอียดอ่อน ตกแต่งปลายด้วย “หางหงส์” ซึ่งเป็นแฉกกระดาษที่ฉลุให้มีลักษณะคล้ายหางหงส์หรือเกล็ดมังกร ตามคติความเชื่อที่ว่าหงส์เป็นสัญลักษณ์แห่งความสูงส่งและสิริมงคล
คำว่า “ธงตะขาบ” สันนิษฐานว่าได้ชื่อนี้เพราะลักษณะของแถบกระดาษที่มีลวดลายฉลุเป็นช่วง ๆ ต่อเนื่อง คล้ายตัวตะขาบที่มีขาหลายคู่ ธงชนิดนี้นิยมแขวนในวัดในช่วงเทศกาลสำคัญ เช่น สงกรานต์ บุญผะเหวด หรือบุญออกพรรษา โดยถือเป็นเครื่องสักการะพระพุทธเจ้าและอุทิศให้บรรพบุรุษที่ล่วงลับ
ธงตะขาบถือเป็นงานศิลปะที่ใช้เทคนิคคล้ายกับการตัดกระดาษของจีนหรือฉลุกระดาษแบบยุโรป แต่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
🔹 วัสดุที่ใช้ กระดาษสา กระดาษว่าว หรือกระดาษสีบาง ๆ มีดคัตเตอร์หรือกรรไกร ไม้บรรทัดและดินสอสำหรับร่างแบบ
🔹 วิธีทำ
1. ตัดกระดาษให้เป็นแถบยาว ตามขนาดที่ต้องการ (มักกว้าง 15–30 ซม. และยาว 1–2 เมตร)
2. พับกระดาษเป็นทบ ๆ แล้ววาดลวดลายลงไป โดยมักใช้ลายไทย เช่น ลายกนก ลายดอกไม้ หรือลายสัตว์มงคล 3. ฉลุลวดลาย โดยใช้มีดคัตเตอร์ตัดตามแบบ
4. ตัดปลายเป็นหางหงส์ ให้ดูพลิ้วไหว สวยงาม
5. นำไปแขวนในวัด หรือสถานที่ประกอบพิธีกรรม งานฝีมือชิ้นนี้ต้องอาศัยความประณีตและความชำนาญของช่างฝีมือท้องถิ่น ซึ่งมักถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น
คุณค่าของธงตะขาบ เป็นเครื่องสักการะทางศาสนา และเป็นสัญลักษณ์ของความเคารพและศรัทธาต่อพระพุทธเจ้า เชื่อมโยงกับความเชื่อเรื่องชีวิตหลังความตาย ในบางท้องถิ่น เชื่อว่าธงตะขาบเปรียบเสมือน “สะพานบุญ” หรือ “บันไดบุญ” ที่ช่วยให้ดวงวิญญาณของผู้ล่วงลับเดินทางสู่ภพภูมิที่ดีขึ้น เป็นส่วนหนึ่งของงานบุญประเพณีที่ช่วยสร้างบรรยากาศของงานบุญให้มีความขลังและศักดิ์สิทธิ์มากขึ้น
ศิลปะพื้นบ้านชิ้นนี้สะท้อนอัตลักษณ์ท้องถิ่น งานกระดาษฉลุที่ไม่เพียงแต่มีความงดงาม แต่ยังเป็นการถ่ายทอดภูมิปัญญาทางศิลปะและวัฒนธรรมของชุมชน
แม้ว่าธงตะขาบจะพบเห็นได้น้อยลงในเมืองใหญ่ แต่ยังคงมีบทบาทสำคัญในชนบท โดยเฉพาะในภาคเหนือและภาคอีสาน นอกจากนี้ ศิลปินและนักออกแบบบางคนได้นำศิลปะฉลุกระดาษแบบไทยไปต่อยอดเป็น ของตกแต่ง งานศิลปะร่วมสมัย หรือสื่อการสอนในโรงเรียน ทำให้ศิลปะแขนงนี้ยังคงมีชีวิตและสามารถปรับตัวเข้ากับยุคสมัยใหม่ได้
ธงตะขาบจึงเป็นมากกว่างานฝีมือธรรมดา แต่เป็นสัญลักษณ์ของศรัทธาและภูมิปัญญาที่เชื่อมโยงผู้คนเข้ากับศาสนาและวัฒนธรรมของตน การอนุรักษ์และสืบสานการทำธงตะขาบจึงไม่ใช่เพียงแค่การรักษาศิลปะดั้งเดิม แต่เป็นการคงไว้ซึ่งความเชื่อ วิถีชีวิต และมรดกทางจิตวิญญาณของชุมชนไทย
🔹 อ้างอิง
• กรมศิลปากร. (2563). วัฒนธรรมไทยในงานศิลปะพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์.
• จิราพร โพธิ์คำ. (2561). “ศิลปะกระดาษฉลุ: มรดกทางวัฒนธรรมไทย.” วารสารศิลปกรรมศาสตร์, 25(2), 45-59.
• ประเพณีและพิธีกรรมพื้นบ้านไทย. (2564). ธงตะขาบและความหมายในวัฒนธรรมไทย. สืบค้นจาก www.thaiculture.go.th
. รูปภาพจากวิกิชุมชน
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
