แนวคิด "เป็นธัม" ของเจเรมี เบนแธม อธิบายให้น้องๆ เข้าใจง่าย
เจเรมี เบนแธม นักปราชญ์ชาวอังกฤษ เคยกล่าวไว้ว่า มนุษย์เราถูกควบคุมด้วยสิ่งสำคัญ 2 อย่าง คือ "ความสุขสบาย" กับ "ความเจ็บปวด" สองอย่างนี้แหละที่เป็นตัวกำหนดว่าเราจะทำอะไร หรือไม่ทำอะไร เบนแธมเชื่อว่าสิ่งที่ทำให้การกระทำนั้นดีหรือไม่ดี ขึ้นอยู่กับผลของการกระทำนั้น เหมือนกับเวลาที่เรารู้สึกหิว (เจ็บปวด) เราก็จะกินข้าว (เพื่อให้สบาย) หรือเวลาที่เรารู้สึกง่วง (เจ็บปวด) เราก็จะนอนหลับ (เพื่อให้สบาย) ความรู้สึกเจ็บปวดและสบายใจแบบนี้มีอิทธิพลต่อทุกการกระทำและความคิดของเราเลยล่ะ
ความสุขและความเจ็บปวดมีอิทธิพลต่อการตัดสินใจอย่างไร?
ลองนึกภาพตามนะ สมมติว่าวันนี้มีการบ้านเยอะมาก (ความเจ็บปวด) น้องๆ อาจจะเลือกที่จะรีบทำการบ้านให้เสร็จ (เพื่อให้สบายใจ) หรืออาจจะเลือกไปเล่นเกมก่อน (เพื่อให้สบายใจ) แต่สุดท้ายแล้ว การเลือกทำอย่างใดอย่างหนึ่ง ก็เกิดจากความต้องการที่จะหลีกเลี่ยงความเจ็บปวด หรือแสวงหาความสุขสบายใจนั่นเอง
ยกตัวอย่างเช่น
อยากกินขนมหวาน: น้องๆ รู้ว่าถ้ากินขนมหวานเยอะๆ จะปวดฟัน (ความเจ็บปวด) แต่น้องๆ ก็อยากกินขนมหวาน เพราะมันอร่อย (ความสุขสบาย) สุดท้ายน้องๆ อาจจะเลือกกินขนมหวานแค่ชิ้นเดียว เพื่อให้ได้ทั้งความอร่อยและไม่ปวดฟันมากเกินไป
อยากเล่นเกม: น้องๆ อยากเล่นเกมมากๆ (ความสุขสบาย) แต่ถ้าเล่นเกมนานเกินไป จะโดนคุณพ่อคุณแม่ดุ (ความเจ็บปวด) น้องๆ ก็เลยต้องแบ่งเวลาเล่นเกมให้พอเหมาะ เพื่อที่จะได้เล่นเกมอย่างสนุกโดยไม่โดนดุ
ไม่อยากอาบน้ำ: บางวันน้องๆ อาจจะรู้สึกไม่อยากอาบน้ำ (ความเจ็บปวด) แต่ถ้าไม่อาบน้ำ ตัวก็จะสกปรก มีกลิ่นเหม็น (ความเจ็บปวด) สุดท้ายน้องๆ ก็ต้องยอมอาบน้ำ เพื่อให้ร่างกายสะอาด (ความสุขสบาย)
ไม่ใช่แค่เรื่องของตัวเองเท่านั้นนะ แนวคิด "เป็นธัม" ยังบอกให้เราคำนึงถึงความสุขของคนอื่นด้วย เหมือนกับเวลาที่น้องๆ เลือกร้านอาหารไปฉลองวันเกิด ถึงแม้ว่าน้องๆ จะอยากกินอาหารไทยมากแค่ไหน (ความสุขสบาย) แต่ถ้าน้องๆ รู้ว่าคนอื่นในครอบครัวชอบอาหารจีนมากกว่า น้องๆ ก็อาจจะยอมเลือกไปกินอาหารจีน เพื่อให้ทุกคนมีความสุขมากกว่า
ความสุขที่สุดของคนมากที่สุด
แนวคิด "เป็นธัม" ไม่ได้มองแค่ความสุขของเราคนเดียวเท่านั้น แต่ยังมองถึงความสุขของทุกๆ คน และพยายามทำให้คนส่วนใหญ่มีความสุขมากที่สุดด้วย เหมือนกับเวลาน้องๆ มีขนมอยู่หนึ่งถุง น้องๆ จะเลือกกินคนเดียวจนหมด หรือจะแบ่งให้เพื่อนๆ กินด้วย เพื่อให้ทุกคนได้อร่อยไปพร้อมๆ กัน? ถ้าเลือกแบ่งให้เพื่อนๆ นั่นก็แสดงว่าน้องๆ กำลังคิดแบบ "เป็นธัม" อยู่นะ
หนีความสุข ความเจ็บปวดได้จริงหรือ?
เบนแธมบอกว่า ต่อให้เราพยายามแค่ไหน เราก็หนีอิทธิพลของความสุขและความเจ็บปวดไม่พ้นหรอก เหมือนกับเวลาที่เรารู้สึกคัน (ความเจ็บปวด) ถึงแม้ว่าเราจะพยายามไม่เกา (พยายามหนีความเจ็บปวด) แต่สุดท้ายเราก็อดใจไม่ไหว ต้องเกาอยู่ดี (เพื่อให้หายคัน = ความสุขสบาย) นั่นเป็นเพราะว่า การกระทำของเรา ล้วนถูกขับเคลื่อนด้วยความต้องการที่จะหลีกเลี่ยงความเจ็บปวด และแสวงหาความสุขสบายใจนั่นเอง
สรุปแนวคิด "เป็นธัม"
แนวคิด "เป็นธัม" ของเบนแธม บอกว่า ความสุขสบายและความเจ็บปวด เป็นเหมือนนายใหญ่ที่คอยควบคุมการกระทำและความคิดของมนุษย์เรา ทุกการตัดสินใจของเรา ล้วนมีจุดมุ่งหมายเพื่อแสวงหาความสุขสบาย และหลีกเลี่ยงความเจ็บปวด ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิตประจำวัน หรือเรื่องใหญ่ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อคนหมู่มาก ก็ล้วนแล้วแต่เป็นไปตามหลักการนี้ทั้งนั้น
หลักการสำคัญของแนวคิด "เป็นธัม" มีอยู่ 3 ข้อ คือ
ความสุขและความเจ็บปวด เป็นตัวกำหนดว่าเราจะทำอะไร หรือไม่ทำอะไร
เราควรทำสิ่งที่ทำให้คนส่วนใหญ่มีความสุขมากที่สุด
ต่อให้เราพยายามแค่ไหน เราก็หนีอิทธิพลของความสุขและความเจ็บปวดไม่พ้น
ตัวอย่างเช่น การที่รัฐบาลออกกฎหมายต่างๆ ก็เพื่อให้ประชาชนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข โดยมีบทลงโทษสำหรับคนที่ทำผิดกฎหมาย เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความเจ็บปวดจากการถูกละเมิดสิทธิ หรือการที่คุณครูสอนหนังสือ ก็เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ ซึ่งจะนำไปสู่ความสุขสบายในอนาคต
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
