“Fordlândia” โครงการสร้างดินแดนสวรรค์ที่ล้มเหลวของ “เฮนรี ฟอร์ด (Henry Ford)”
“เฮนรี ฟอร์ด (Henry Ford)” หลายคนน่าจะรู้จักนามนี้เป็นอย่างดี
เขาคืออีลอน มัสก์แห่งศตวรรษที่ 20 โดยฟอร์ดนั้นเป็นนักธุรกิจและนักอุตสาหกรรมชั้นนำชาวอเมริกัน เป็นผู้ที่ทรงอิทธิพลที่สุดคนหนึ่งในยุคหนึ่งของสหรัฐอเมริกา
ครั้งหนึ่ง ฟอร์ดคิดจะสร้าง “เมืองสวรรค์” ขึ้นกลางป่าอเมซอน โดยหวังว่าที่นี่จะเป็นเมืองสวรรค์ที่สมบูรณ์แบบและส่งวัตถุดิบสำคัญให้แก่บริษัทตน
เฮนรี ฟอร์ด (Henry Ford)
หากแต่โครงการนี้กลับจบลงด้วยความล้มเหลวอย่างพังพินาศ
เรื่องราวนี้เป็นอย่างไร ผมจะเล่าให้ฟังครับ
ก่อนอื่น เรามารู้จัก “เฮนรี ฟอร์ด (Henry Ford)” กันอย่างคร่าวๆ ก่อน
ฟอร์ด คือนักธุรกิจและนักอุตสาหกรรมชาวอเมริกัน ผู้ปฏิวัติวงการรถยนต์ด้วยระบบการผลิตรถยนต์ในปริมาณมาก และทำให้ราคารถยนต์นั้นถูกซะจนรถยนต์ไม่ใช่แค่ของเล่นคนรวย หากแต่ชนชั้นกลางที่มีรายได้ปานกลางก็สามารถเป็นเจ้าของรถยนต์ซักคันได้
รถ “ฟอร์ด โมเดลที (Ford Model T)” ซึ่งผลิตโดยบริษัทฟอร์ดมอเตอร์ของฟอร์ดนั้น สามารถทำยอดขายได้เป็นประวัติการณ์กว่า 15 ล้านคัน ทำให้ฟอร์ดนั้นร่ำรวยมหาศาล มีการประเมินว่าทรัพย์สินของฟอร์ดนั้น หากคิดตามค่าเงินปัจจุบันจะอยู่ที่ประมาณ 200,000 ล้านดอลลาร์ (ประมาณ 6.7 ล้านล้านบาท) เลยทีเดียว
สำหรับที่มาของการสร้างเมืองสวรรค์ของฟอร์ดนั้น ต้องเล่าว่ามาจากความจำเป็นในการต้องมีวัตถุดิบอย่างหนึ่ง
นั่นคือ “ยาง”
ฟอร์ด โมเดลที (Ford Model T)
รถทุกคันต้องมียางรถยนต์ และยางก็คือสิ่งที่ใช้ทำยางรถยนต์ โดยในสมัยของฟอร์ด ยางธรรมชาติคือสิ่งสำคัญในการผลิตยางรถยนต์
โดยปกติแล้ว อเมริกากลางและอเมริกาใต้จะมีการปลูกยางอย่างแพร่หลาย แต่เมื่ออังกฤษเข้ายึดครองและก่อตั้งสวนยางของตนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้สำเร็จ ก็ทำให้อังกฤษผูกขาดการผลิตยาง
ผลที่ตามมาก็คือ ราคายางนั้นพุ่งทะลุเพดาน ทำให้ราคารถยนต์ของฟอร์ดต้องมีการปรับราคาให้สูงขึ้นตามไปด้วย
แน่นอนว่าฟอร์ดย่อมไม่อยู่เฉย เขาต้องการจะทำลายการผูกขาดของอังกฤษ และต้องการจะปรับราคารถยนต์ของตนให้ถูกลงเพื่อให้คนทั่วไปเข้าถึงได้ ดังนั้นในปีค.ศ.1928 (พ.ศ.2471) ฟอร์ดจึงตัดสินใจจะตั้งสวนยางของตนในป่าอเมซอนที่บราซิล
สวนยางหรือก็คือเมืองของฟอร์ดนั้น มีชื่อว่า “Fordlândia“
Fordlândia มีขนาดใหญ่กว่า 10,000 ตารางกิโลเมตร และตั้งเป้าว่าจะผลิตยางให้ได้ปีละ 38,000 ตัน
และ Fordlândia นี้ไม่ใช่แค่สวนยางทั่วๆ ไป หากแต่จะเป็นเมือง เป็นสังคมในอุดมคติตามแนวทางของฟอร์ด
Fordlândia จะเป็นเมืองกลางป่าอเมซอน มีบ้านทรงอเมริกัน มีโรงพยาบาลที่มีเตียงรองรับผู้ป่วยกว่า 100 เตียง และยังมีทั้งโรงเรียน สนามบิน รวมถึงระบบขนส่งมวลชน
คนงานใน Fordlândia จะทำงานเป็นกะ กะละแปดชั่วโมง โดยคนงานจะได้รับค่าแรงสูงและมีสวัสดิการการรักษาพยาบาลอย่างครบครัน
เมื่อแผนการทุกอย่างพร้อม ที่ดินพร้อม จึงมีการปลูกยางพาราในปริมาณมาก และก็คาดหวังว่ายางที่ปลูกจะต้องงอกงาม ให้ผลผลิตได้ในปริมาณมหาศาล
แต่ตัวของฟอร์ดซึ่งเป็นเจ้าของโครงการนั้นไม่เคยเดินทางมาเหยียบ Fordlândia เลยแม้แต่ครั้งเดียว เขาควบคุมและสั่งการทุกอย่างจากสหรัฐอเมริกา
และผลที่ได้นั้นก็ทำให้ทุกคนประหลาดใจ นั่นก็คือยางที่ได้จาก Fordlândia ไม่เคยได้นำไปใช้กับยางรถยนต์ของฟอร์ดเลย และผลผลิตยางที่ได้จาก Fordlândia ก็มีเพียงแค่ 450 ตันเท่านั้น
เกิดอะไรขึ้น?
ปัญหาแรกเลยก็คือ ต้นยางที่นำมาปลูกนั้นปลูกกันใกล้เกินไป อีกทั้งยังอยู่ห่างจากแหล่งน้ำ ทำให้เกิดเชื้อราระบาด สร้างความเสียหายแก่ต้นยางจำนวนมาก
แต่ปัญหาจริงๆ ไม่ได้มาจากต้นยาง ปัญหาจริงๆ คือตัวฟอร์ดเองนี่แหละ
ฟอร์ดนั้นพยายามจะยัดเยียดวิถีชีวิตตามอุดมคติของตนแก่เหล่าคนงานบราซิลใน Fordlândia
ถึงแม้ว่าฟอร์ดจะไม่เคยเดินทางมาเหยียบ Fordlândia เลย แต่ทุกอย่างต้องเป็นไปตามแนวคิดของฟอร์ด เช่น ฟอร์ดนั้นเป็นมังสวิรัติ ดังนั้นอาหารใน Fordlândia จึงห้ามมีเนื้อสัตว์ อาหารส่วนใหญ่คือผักผลไม้ เช่น ข้าวโอ๊ตต้ม ลูกพีชกระป๋อง ขนมปังโฮลวีท และข้าวกล้อง
ความบันเทิงทุกอย่าง ทั้งแอลกอฮอล์ บุหรี่ รวมทั้งสถานบริการต่างๆ คือสิ่งต้องห้ามใน Fordlândia แม้แต่กีฬาอย่างฟุตบอลก็ห้าม
งานอดิเรกหรือความบันเทิงที่ฟอร์ดอนุญาตใน Fordlândia ก็เช่น ตีกอล์ฟ ทำสวน เต้นรำ (ได้เฉพาะเพลงลูกทุ่งเท่านั้น)
นอกจากนั้น บ้านทรงอเมริกันก็ไม่เข้ากับสภาพของป่าอเมซอน เกิดปลวกและแมลงได้ง่าย ทำให้บ้านหลายหลังมีปัญหา
และนอกจากจะห้ามนู่นห้ามนี่แล้ว กฎในการทำงานก็ยังทำให้เหล่าคนงานชาวบราซิลไม่พอใจ
การทำงานจะทำตั้งแต่ 9:00-17:00 น. ซึ่งไม่เหมาะกับสภาพอากาศที่ร้อนจัด ทำให้คนงานต่างแหกกฎ มาทำงานตอนเช้าตรู่และค่อยมาทำงานอีกทีในช่วงเย็นที่ไม่มีแดดแล้ว
นอกจากนั้น การกรีดยางจะต้องทำตั้งแต่เช้าตรู่เนื่องจากอุณหภูมิที่จะส่งผลต่อตัวยาง และในวันหยุด คนงานก็มักจะขึ้นเรือไปยังเกาะอื่นเพื่อหาความสำราญ เกาะที่มีบาร์และสถานบริการ
และฟางเส้นสุดท้ายก็มาถึงในรูปแบบของ “โรงอาหาร”
ในปีค.ศ.1930 (พ.ศ.2473) ผู้จัดการ Fordlândia ได้ปรับเปลี่ยนระบบในโรงอาหาร โดยเปลี่ยนจากการบริการที่โต๊ะโดยพนักงาน เปลี่ยนเป็นให้คนงานบริการตนเอง สร้างความไม่พอใจแก่เหล่าคนงานจนเกิดการประท้วง และนำไปสู่การจลาจล สร้างความเสียหายแก่โรงงาน
กว่าเรื่องจะสงบได้กองทัพบราซิลก็ต้องเข้ามาเคลียร์สถานการณ์ และในท้ายที่สุด ในปีค.ศ.1934 (พ.ศ.2477) Fordlândia ก็กลายเป็นเมืองร้าง
แต่ฟอร์ดยังไม่ยอมแพ้ โดยในปีค.ศ.1934 (พ.ศ.2477) นี้ ฟอร์ดได้ไปซื้อทีดินอีกแห่ง ตั้งอยู่ทางใต้ของ Fordlândia เป็นระยะทาง 40 กิโลเมตร และทำเป็นสวนยางอีกแห่ง ตั้งชื่อว่า “เบลเทอร์รา (Belterra)”
แต่ก็มีเหตุไม่คาดฝันเกิดขึ้นมาอีก นั่นคือมีการคิดค้น “ยางสังเคราะห์” ทำให้ยางธรรมชาติไม่มีความจำเป็นอีกต่อไป โดยในปีค.ศ.1936 (พ.ศ.2479) “IG Farben” ยักษ์ใหญ่ในธุรกิจเคมีและยาจากเยอรมนี ได้สร้างยางรถยนต์ชิ้นแรกที่ทำจากยางสังเคราะห์ได้สำเร็จ
นอกจากนั้น การมาถึงของ “สงครามโลกครั้งที่ 2 (WWII)” ยังทำให้ยางธรรมชาติขาดแคลน ยิ่งทำให้ความต้องการยางสังเคราะห์เพิ่มสูงขึ้นหลายเท่าตัว
ในไม่ช้า เบลเทอร์ราก็ร้างตาม Fordlândia โดยในปีค.ศ.1945 (พ.ศ.2488) หลังจากลงทุนกับโครงการ Fordlândia และเบลเทอร์ราไปกว่า 20 ล้านดอลลาร์ หรือหากคิดตามค่าเงินปัจจุบัน จะอยู่ที่ประมาณ 351 ล้านดอลลาร์ (ประมาณ 11,900 ล้านบาท) ฟอร์ดก็ต้องยอมขายที่ดินทั้งหมดคืนแก่รัฐบาลบราซิลในราคาเพียง 250,000 ดอลลาร์ หรือหากคิดตามค่าเงินปัจจุบัน จะอยู่ที่ประมาณ 4.4 ล้านดอลลาร์ (ประมาณ 149 ล้านบาท)
เรียกได้ว่าโครงการสวนยางและเมืองในฝันนี้ขาดทุนมหาศาล คือหายนะทางการเงินสำหรับฟอร์ดโดยแท้
ในทุกวันนี้ Fordlândia กลายเป็นที่รกร้าง เต็มไปด้วยตึกเก่าที่อยู่ในสภาพผุพัง แต่ก็ยังมีชาวบ้านอาศัยอยู่ในละแวกใกล้เคียง
เมืองแห่งนี้เป็นข้อเตือนใจว่า ต่อให้มีเงินมากเพียงใด ก็อาจจะไม่สามารถเอาชนะใจคนหรือธรรมชาติได้ โดยเฉพาะการไปยัดเยียดให้ผู้คนต้องดำเนินวิถีชีวิตตามที่ตนต้องการ
โครงการ Fordlândia อาจจะเป็นอุทาหรณ์เตือนใจได้ดีทีเดียว
- 16
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
