Invisible Hand: มือที่มองไม่เห็น หรือ มือที่ไม่มีอยู่จริง?
หากตลาดเสรีเป็นระบบที่สมบูรณ์แบบ ทำไมค่าครองชีพจึงพุ่งสูงขึ้น ขณะที่รายได้ของคนส่วนใหญ่แทบไม่ขยับ?
📈 Invisible Hand: กลไกตลาดหรือภาพลวงตา?
เวลาเราซื้อกาแฟแก้วละ 80 บาท เราเชื่อว่านี่คือ "ราคาที่เหมาะสม" ตามกลไกตลาด แต่แท้จริงแล้วเป็นเช่นนั้นหรือไม่?
👤 Adam Smith เคยกล่าวถึง "มือที่มองไม่เห็น" ว่าเป็นกลไกที่ปรับสมดุลตลาดโดยอัตโนมัติ—สินค้าแพงขึ้นเมื่อขาดแคลน ราคาลดลงเมื่อมีมากเกินไป วนเวียนอยู่เช่นนี้
Invisible Hand จะใช้ได้ก็ต่อเมื่อ…
✅ มีการแข่งขันเสรี ไม่ถูกผูกขาด
✅ ทุกฝ่ายมีข้อมูลที่เท่าเทียมกัน
✅ ราคาสะท้อนต้นทุนที่แท้จริง
✅ มนุษย์ตัดสินใจอย่างมีเหตุผลเสมอ
ทว่า…ลองถามตัวเองดู:
• น้ำมัน ค่าไฟ ค่าเช่าบ้าน เคยลดลงอย่างมีนัยสำคัญหรือไม่?
• ตลาดสามารถแข่งขันได้อย่างเสรีจริงๆ หรือมีบริษัทยักษ์ใหญ่ไม่กี่รายครองตลาด?
Invisible Hand อาจไม่มีอยู่จริง
👤 Joseph Stiglitz นักเศรษฐศาสตร์รางวัลโนเบลกล่าวไว้ว่า: "เหตุผลที่มือที่มองไม่เห็นมองไม่เห็น ก็เพราะมันไม่มีอยู่จริง"
🧠 มนุษย์ไม่มีเหตุผลอย่างที่คิด: ความจริงที่ Adam Smith มองข้าม
ทฤษฎีของ Adam Smith ตั้งอยู่บนสมมติฐานว่า มนุษย์เป็น "Homo Economicus" หรือสิ่งมีชีวิตที่ตัดสินใจอย่างมีเหตุผลเพื่อประโยชน์สูงสุดของตนเองเสมอ แต่ความจริงแล้ว เราเต็มไปด้วยอคติและความไร้เหตุผลอย่างเป็นระบบ:
• ความโน้มเอียงสู่ปัจจุบัน (Present Bias) - เราให้ความสำคัญกับความพึงพอใจในปัจจุบันมากกว่าอนาคต เช่น เลือกซื้อของฟุ่มเฟือยวันนี้แทนที่จะออมเงินเพื่ออนาคต
• การหลีกเลี่ยงความสูญเสีย (Loss Aversion) - เรารู้สึกเจ็บปวดกับการสูญเสียมากกว่าความสุขจากการได้รับในจำนวนเท่ากัน
• การยึดติดกับจุดอ้างอิง (Anchoring Effect) - ราคาแรกที่เราเห็นจะกลายเป็นจุดอ้างอิงในการตัดสินว่าราคาต่อมาแพงหรือถูก
"ตลาดไม่ได้ล้มเหลวเพราะมนุษย์ไร้เหตุผล แต่ล้มเหลวเพราะมนุษย์ไร้เหตุผลอย่างคาดเดาได้" — กล่าวโดย Dan Ariely, นักเศรษฐศาสตร์เชิงพฤติกรรม
📍 ตัวอย่างในชีวิตจริง:
ทำไมเราถึงซื้อประกันสำหรับโทรศัพท์มือถือในราคาสูงเกินมูลค่าความเสี่ยงที่แท้จริง?
ทำไมเราถูกล่อลวงด้วยโปรโมชั่น "ซื้อ 1 แถม 1 ฟรี" ทั้งที่เราไม่ต้องการสินค้าชิ้นที่ 2?
ในโลกที่ผู้คนไม่ได้ตัดสินใจอย่างมีเหตุผลเสมอไป "มือที่มองไม่เห็น" อาจนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ห่างไกลจากความเหมาะสมที่สุดสำหรับสังคม
เมื่อ "มือที่มองไม่เห็น" เอื้อมไม่ถึง
🏥 ระบบสาธารณสุข: ชีวิตไม่ใช่สินค้ารอลดราคา
ลองนึกภาพ ถ้าคุณป่วยหนักและต้องได้รับการรักษา คุณจะ "รอ" ให้ราคาค่ารักษาถูกลงได้หรือไม่? แน่นอนว่าไม่
คุณเคยสงสัยไหมว่าทำไมยารักษาโรคบางชนิดในสหรัฐฯ มีราคาสูงกว่าในประเทศอื่นถึง 10 เท่า ทั้งที่เป็นยาตัวเดียวกัน? นี่คือตัวอย่างที่ชัดเจนว่า "มือที่มองไม่เห็น" ไม่ได้ทำงานเสมอไป
🏭 มลพิษทางอากาศ: ต้นทุนที่สังคมแบกรับ
เมื่อโรงงานปล่อยควันพิษ ราคาสินค้าที่ผลิตไม่ได้รวมค่าใช้จ่ายที่ประชาชนต้องเสียไปกับค่ารักษาโรคทางเดินหายใจ หรือสิ่งแวดล้อมที่เสื่อมโทรม
ถ้าคุณเป็นคนที่อาศัยอยู่ใกล้โรงงานและคุณเป็นโรคหอบหืดเพราะมลพิษ คุณได้รับส่วนลดจากสินค้าของโรงงานนั้นหรือไม่?
💰 วิกฤตการเงิน 2008: เมื่อทุกคนต้องจ่ายค่าความโลภ
ธนาคารและสถาบันการเงินสร้างผลิตภัณฑ์ทางการเงินที่ซับซ้อนและเสี่ยง เมื่อระบบล่มสลาย คนทั้งโลกต้องแบกรับผลกระทบ ทั้งที่พวกเขาไม่เคยได้รับผลกำไรมหาศาลในช่วงที่ธุรกิจเฟื่องฟู
"ความเสี่ยงถูกทำให้เป็นเรื่องส่วนตัว แต่เมื่อเกิดวิกฤต ค่าใช้จ่ายกลับถูกทำให้เป็นเรื่องของส่วนรวม"
เราไม่จำเป็นต้องปฏิเสธตลาดเสรีทั้งหมด แต่เราต้องยอมรับว่า "มือที่มองไม่เห็น" อาจต้องการความช่วยเหลือจาก "มือที่มองเห็น" บ้าง
ลองนึกถึงกฎหมายที่:
• ป้องกันการผูกขาด
• คุ้มครองสิ่งแวดล้อม
• กำหนดมาตรฐานความปลอดภัยของสินค้า
• ควบคุมราคายาและบริการทางการแพทย์
สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่การแทรกแซงตลาดโดยไม่จำเป็น แต่เป็นการช่วยให้ตลาดทำงานได้อย่างเป็นธรรมและมีประสิทธิภาพมากขึ้น
หรือควรมี มือที่สาม: "มือที่มองเห็น"
การเข้าใจข้อจำกัดของ "มือที่มองไม่เห็น" ไม่ได้หมายความว่าเราต้องปฏิเสธพลังของตลาด แต่เป็นการเตือนให้เราตระหนักว่า ระบบเศรษฐกิจที่สมดุลต้องการทั้ง:
• พลังของตลาดเสรีที่สร้างนวัตกรรมและประสิทธิภาพ
• การกำกับดูแลที่ชาญฉลาดเพื่อป้องกันความล้มเหลวของตลาด
• การมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคมในการตรวจสอบทั้งรัฐและเอกชน
🌟 คำถามสำคัญไม่ใช่ว่า "ควรมีการแทรกแซงตลาดหรือไม่" แต่เป็น "ควรแทรกแซงอย่างไรและเมื่อไร จึงจะเกิดประโยชน์สูงสุดต่อสังคมโดยรวม"
เปรียบเหมือนการถามว่า "ควรมีกฎจราจรหรือไม่?" แต่ควรที่จะถามว่า "ควรออกแบบกฎจราจรอย่างไรให้ทุกคนเดินทางได้อย่างปลอดภัยและรวดเร็ว?"
"มือที่มองไม่เห็น" อาจมีอยู่จริง แต่บางครั้งก็ต้องการ "มือที่มองเห็น" มาช่วยนำทาง เหมือนที่ Stiglitz กล่าวว่า "ถ้าเราปล่อยให้ตลาดเสรีแก้ปัญหาทุกอย่าง เราอาจต้องเตรียมรับมือกับวิกฤตการณ์ครั้งแล้วครั้งเล่า"
💫 สุดท้าย Invisible Hand อาจมีอยู่… แต่ไม่ได้ทำงานเสมอไป และบางครั้งก็ต้องมี "มือที่มองเห็น" คอยกำกับอยู่เบื้องหลัง
.
เรื่องและภาพ: ทักษิณ แซ่เตียว Economist, Bnomics
════════════════
Bnomics - Bangkok Bank Economics
'Be an Economist for Everyone'
วิเคราะห์ เจาะทุกประเด็นเศรษฐกิจ ให้เป็นเรื่องง่ายสำหรับคุณ
════════════════
- 43
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
