ความลับที่ถูกลืม: ทำไมเราถึงจำความทรงจำวัยเด็กไม่ได้?
เคยสงสัยไหมครับว่าทำไมเราถึงจำเหตุการณ์ตอนเป็นทารกหรือเด็กเล็กมากๆ ไม่ได้เลย? ทั้งๆ ที่ช่วงวัยนั้นเราก็ได้เรียนรู้และสัมผัสสิ่งต่างๆ มากมาย วันนี้ผมจะพาไปไขปริศนานี้จากงานวิจัยล่าสุดที่น่าสนใจ ซึ่งจะช่วยให้เราเข้าใจเรื่องความทรงจำของมนุษย์ได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้นครับ
ปรากฏการณ์ที่เรียกว่า "ภาวะเสียความทรงจำในวัยเด็ก" (Infantile Amnesia) เป็นเรื่องที่นักวิทยาศาสตร์และนักจิตวิทยาให้ความสนใจมานานครับ มันคือภาวะที่เราไม่สามารถจดจำเหตุการณ์เฉพาะเจาะจงในช่วงปีแรกๆ ของชีวิตได้ แม้ว่าเราจะเรียนรู้และพัฒนาทักษะต่างๆ อย่างรวดเร็วในช่วงวัยนั้นก็ตาม เรื่องนี้เป็นปริศนาที่น่าสนใจ เพราะมันท้าทายความเข้าใจของเราเกี่ยวกับความทรงจำและการทำงานของสมอง ทำไมความทรงจำในช่วงวัยเด็กถึงหายไป? หรือว่ามันยังคงอยู่แต่เราไม่สามารถเข้าถึงมันได้?
งานวิจัยใหม่จากมหาวิทยาลัยเยลที่ตีพิมพ์ในวารสาร Science ได้ให้ข้อมูลเชิงลึกที่น่าสนใจเกี่ยวกับเรื่องนี้ครับ งานวิจัยนี้ได้ท้าทายความเชื่อเดิมๆ เกี่ยวกับการพัฒนาสมองและความทรงจำในวัยทารก และเปิดมุมมองใหม่เกี่ยวกับกลไกการทำงานของความทรงจำในวัยเด็ก ผมเชื่อว่าเรื่องนี้มีความสำคัญและน่าสนใจสำหรับทุกคน เพราะมันเกี่ยวข้องกับพัฒนาการของมนุษย์ ความเข้าใจในตัวเอง และอาจนำไปสู่แนวทางการดูแลสุขภาพสมองที่ดีขึ้นในอนาคตครับ
ก่อนหน้านี้ นักวิจัยส่วนใหญ่เชื่อว่าสาเหตุที่เราจำความทรงจำในวัยเด็กไม่ได้ เป็นเพราะส่วนของสมองที่เรียกว่า "ฮิปโปแคมปัส" (Hippocampus) ซึ่งมีหน้าที่สำคัญในการสร้างและจัดเก็บความทรงจำ ยังพัฒนาไม่เต็มที่ในช่วงวัยเด็กครับ พวกเขาเชื่อว่าฮิปโปแคมปัสของทารกและเด็กเล็กยังไม่สามารถ "เข้ารหัส" (encode) ความทรงจำได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ความทรงจำเหล่านั้นไม่ถูกบันทึกไว้อย่างถาวรและเลือนหายไปในที่สุด
แต่ผลการวิจัยใหม่จากมหาวิทยาลัยเยลได้ตั้งคำถามกับความเชื่อนี้ครับ นักวิจัยกลุ่มนี้ได้ทำการศึกษาในทารกและเด็กเล็ก และพบหลักฐานที่บ่งชี้ว่า ฮิปโปแคมปัสของเด็กวัยนี้สามารถเข้ารหัสความทรงจำได้จริง แล้วอะไรคือสิ่งที่เกิดขึ้นกับความทรงจำเหล่านั้นกันแน่?
ทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยเยลได้ใช้วิธีการที่น่าสนใจในการศึกษาความทรงจำของทารกครับ พวกเขาแสดงภาพใหม่ๆ ให้ทารกดู และต่อมาก็ทดสอบว่าทารกยังจำภาพเหล่านั้นได้หรือไม่ สิ่งที่น่าสนใจคือ พวกเขาได้ใช้เทคนิคการสร้างภาพด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าเชิงหน้าที่ (fMRI) เพื่อวัดการทำงานของฮิปโปแคมปัสในขณะที่ทารกดูภาพเหล่านั้น
ผลการศึกษาพบว่า เมื่อฮิปโปแคมปัสของทารกมีการทำงานมากขึ้นในขณะที่ดูภาพใหม่ๆ ทารกก็มีแนวโน้มที่จะจดจำภาพนั้นได้มากขึ้นเมื่อเห็นอีกครั้งในภายหลัง ผลลัพธ์นี้บ่งชี้ว่า ฮิปโปแคมปัสของทารกสามารถเข้ารหัสความทรงจำได้จริง ยิ่งไปกว่านั้น นักวิจัยยังพบว่าส่วนหลังของฮิปโปแคมปัส (ส่วนที่อยู่ใกล้ท้ายทอย) ซึ่งเป็นบริเวณที่มีการทำงานมากที่สุดในการเข้ารหัสความทรงจำในทารก ก็เป็นบริเวณเดียวกันกับที่เกี่ยวข้องกับความทรงจำแบบ "เหตุการณ์" (episodic memory) ในผู้ใหญ่ด้วย
ความทรงจำแบบเหตุการณ์ คือความทรงจำเกี่ยวกับเหตุการณ์เฉพาะเจาะจงที่เราเคยประสบมา เช่น การไปเที่ยวทะเลเมื่อปีที่แล้ว หรือการทานอาหารมื้อพิเศษกับครอบครัว ความทรงจำประเภทนี้มีความพิเศษตรงที่เราสามารถเล่ารายละเอียดของเหตุการณ์นั้นๆ ให้คนอื่นฟังได้ แต่การศึกษาความทรงจำประเภทนี้ในทารกเป็นเรื่องที่ท้าทาย เพราะทารกยังไม่สามารถพูดหรืออธิบายความทรงจำของตัวเองได้
เพื่อแก้ปัญหานี้ นักวิจัยได้ใช้วิธีการสังเกตพฤติกรรมของทารกแทนครับ พวกเขาพบว่าเมื่อทารกเห็นสิ่งที่เคยเห็นมาก่อน พวกเขามักจะมองสิ่งนั้นนานกว่าสิ่งที่ไม่เคยเห็น ดังนั้นหากทารกมองภาพที่เคยเห็นนานกว่าภาพใหม่ ก็สามารถตีความได้ว่าทารกจำภาพนั้นได้
งานวิจัยก่อนหน้านี้ของทีมวิจัยเดียวกันยังพบว่า ฮิปโปแคมปัสของทารกอายุเพียง 3 เดือน สามารถแสดงความทรงจำอีกประเภทหนึ่งได้ นั่นคือ "การเรียนรู้เชิงสถิติ" (statistical learning) การเรียนรู้เชิงสถิติ คือการเรียนรู้รูปแบบและความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นซ้ำๆ ในสิ่งแวดล้อม เช่น การเรียนรู้ว่าร้านอาหารมักจะมีลักษณะอย่างไร อาหารประเภทไหนมักจะอยู่ในย่านไหน หรือลำดับขั้นตอนในการรับประทานอาหารในร้านอาหาร
ความทรงจำแบบเหตุการณ์และการเรียนรู้เชิงสถิติใช้เส้นทางประสาทที่แตกต่างกันในฮิปโปแคมปัส การเรียนรู้เชิงสถิติจะเกี่ยวข้องกับส่วนหน้าของฮิปโปแคมปัส (ส่วนที่อยู่ใกล้หน้าผาก) ซึ่งพัฒนาเร็วกว่าส่วนหลังที่เกี่ยวข้องกับความทรงจำแบบเหตุการณ์ นักวิจัยเชื่อว่าการเรียนรู้เชิงสถิติมีความสำคัญต่อพัฒนาการในวัยเด็ก เพราะมันช่วยให้ทารกเข้าใจโครงสร้างของโลก เรียนรู้ภาษา การมองเห็น แนวคิดต่างๆ และอื่นๆ อีกมากมาย
ถึงแม้ว่างานวิจัยใหม่นี้จะแสดงให้เห็นว่า ฮิปโปแคมปัสของทารกสามารถเข้ารหัสความทรงจำแบบเหตุการณ์ได้ตั้งแต่เนิ่นๆ แต่ปริศนาที่ว่าทำไมเราถึงจำความทรงจำในวัยเด็กไม่ได้ก็ยังคงอยู่ครับ นักวิจัยเสนอความเป็นไปได้หลายประการ เช่น
1. ความทรงจำอาจไม่ถูกเปลี่ยนเป็นความทรงจำระยะยาว ความทรงจำที่ถูกเข้ารหัสในวัยเด็กอาจไม่ถูกจัดเก็บในระยะยาว ทำให้มันเลือนหายไปเมื่อเวลาผ่านไป
2. ความทรงจำยังคงอยู่ แต่เราเข้าถึงไม่ได้ ความทรงจำในวัยเด็กอาจยังคงอยู่ในสมองของเรา แต่กลไกการ "เรียกคืน" (retrieval) ความทรงจำเหล่านั้นอาจยังไม่พัฒนาเต็มที่ ทำให้เราไม่สามารถเข้าถึงความทรงจำเหล่านั้นได้ในวัยผู้ใหญ่
นักวิจัยกำลังทำการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อตรวจสอบความเป็นไปได้เหล่านี้ พวกเขากำลังศึกษาว่าทารก เด็กเล็ก และเด็กโต สามารถจดจำวิดีโอที่ถ่ายจากมุมมองของตัวเองในวัยเด็กได้หรือไม่ ผลการทดลองเบื้องต้นชี้ให้เห็นว่าความทรงจำเหล่านี้อาจคงอยู่ไปจนถึงวัยก่อนเข้าเรียน ก่อนที่จะค่อยๆ เลือนหายไป
งานวิจัยใหม่นี้เป็นก้าวสำคัญในการทำความเข้าใจปรากฏการณ์ภาวะเสียความทรงจำในวัยเด็กครับ มันท้าทายความเชื่อเดิมๆ และชี้ให้เห็นว่าฮิปโปแคมปัสของทารกมีความสามารถในการเข้ารหัสความทรงจำมากกว่าที่เราเคยคิด สิ่งที่น่าสนใจต่อไปคือการค้นหาว่าเกิดอะไรขึ้นกับความทรงจำเหล่านั้นเมื่อเวลาผ่านไป ความทรงจำเหล่านั้นหายไปจริงหรือ? หรือว่ามันยังคงอยู่ในส่วนลึกของจิตใจเรา รอวันที่เราจะค้นพบมันอีกครั้ง?
ผมหวังว่าบทความนี้จะช่วยให้ท่านผู้อ่านได้เข้าใจเรื่องความทรงจำในวัยเด็กมากขึ้นนะครับ เรื่องราวของสมองและความทรงจำยังคงมีปริศนาอีกมากมายให้เราค้นหา
**แหล่งอ้างอิง**
Yates, T. S., et al. (2025). Hippocampal encoding of memories in human infants. Science, 387(6760), 1377-1380. DOI: 10.1126/science.adt7570
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
