There is no free lunch: ของฟรีไม่มีจริง
“ไม่มีอาหารกลางวันฟรี” หรือ “There’s no such thing as a free lunch” คือประโยคอมตะทางเศรษฐศาสตร์ที่นักเศรษฐศาสตร์ทั่วโลกนิยมพูดกัน วลีนี้เริ่มต้นในอเมริกาช่วงปลายศตวรรษที่ 19 จากร้านอาหารและบาร์ที่แข่งขันกันดึงลูกค้า ด้วยการโฆษณาว่า "Free Lunch" หรือ “อาหารกลางวันฟรี”
1️⃣ จุดเริ่มต้นของ “อาหารกลางวันฟรี” ที่ไม่มีอยู่จริง
หลายบาร์ในสหรัฐฯ ใช้กลยุทธ์โฆษณาว่า "Free Lunch" เพื่อดึงดูดลูกค้า แต่มีเงื่อนไขว่าต้องสั่งเครื่องดื่ม ซึ่งมักจะแพงกว่าปกติ และอาหารที่แจกฟรีก็มักจะมีรสเค็มจัด เช่น เนื้อเค็ม แฮม หรือชีส เพื่อให้ลูกค้ารู้สึกกระหายน้ำและสั่งเครื่องดื่มมากขึ้นหลายคนเต็มใจ เพราะเชื่อว่าตัวเองได้ประโยชน์ แต่จริงๆ แล้วค่าเครื่องดื่มที่แพงขึ้นนั้น คือการจ่ายค่าอาหารที่เขาคิดว่าได้ฟรีนั่นเอง
2️⃣ Free Lunch คำโกหกหวานๆ ที่แพงที่สุดในประวัติศาสตร์
ย้อนกลับไปในปี 1873 หนังสือพิมพ์ Columbia Daily Phoenix ยังเคยเขียนถึง "Free Lunch" ว่าเป็นหนึ่งในสิ่งที่แพงที่สุด: "One of the most expensive things in this city—Free lunch." สะท้อนความจริงอันเจ็บปวดว่า "ของฟรี" อาจเป็นสิ่งที่มีราคาสูงที่สุด โดยที่เรามองไม่เห็น
กว่า 100 ปีต่อมา มิลตัน ฟรีดแมน นักเศรษฐศาสตร์รางวัลโนเบล หยิบวลีนี้มาตอกย้ำในหนังสือ "There’s No Such Thing as a Free Lunch" (1975) อธิบายว่า สิ่งที่เราได้รับมาโดยที่คิดว่าไม่เสียเงิน มักจะมีคนอื่น หรือแม้แต่ตัวเราเอง ต้องจ่ายในรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งเสมอ
3️⃣ ของฟรียุคใหม่... ที่คุณไม่ได้จ่ายด้วยเงิน
บริการโซเชียลมีเดียที่ดูเหมือน "ฟรี" แท้จริงแล้ว เรากำลังจ่ายด้วยข้อมูลส่วนตัวและเวลาที่ถูกเปลี่ยนไปเป็นโฆษณา
- Facebook, Instagram, TikTok ใช้ได้ฟรี แต่จริงๆ แล้ว คุณจ่ายด้วยข้อมูลส่วนตัว
- แพลตฟอร์มเหล่านี้เก็บพฤติกรรมผู้ใช้ นำไปใช้ทำโฆษณาแบบเจาะกลุ่ม > รายได้ของแพลตฟอร์มมาจากผู้ลงโฆษณา และ คุณคือ "สินค้า" ที่ถูกขาย
4️⃣ “รัฐ” ก็แจกของฟรีไม่ได้
🇸🇪 สวีเดน: รัฐสวัสดิการที่ครอบคลุมดูเหมือนฟรี แต่มาจากการเก็บภาษีในอัตราสูงมาก (≈ 52%)
🇫🇮 ฟินแลนด์: การศึกษาฟรีตั้งแต่อนุบาลถึงมหาวิทยาลัย แต่แลกกับการจ่ายภาษีตลอดชีวิตหลังสำเร็จการศึกษา
🇩🇪 เยอรมนี: การลงทุนในพลังงานสะอาด (Energiewende) จากลมและแสงแดดดูเหมือนได้ไฟฟรี แต่ต้องจ่ายด้วยต้นทุนโครงสร้างพื้นฐาน ทำให้ค่าไฟแพงที่สุดในยุโรป
5️⃣ ไม่มีอะไรได้มาฟรี ทุกอย่างมีราคาที่ต้องจ่าย
ทุกอย่างล้วนมีราคาในตัวของมันเองเสมอ การเข้าใจหลักการนี้ไม่ใช่เพียงเพื่อระวังตัว แต่ยังเพื่อให้เราตระหนักถึงความจริงที่ว่า การตัดสินใจทุกอย่างของเรา มีผลกระทบต่อใครบางคน หรือระบบใดระบบหนึ่งเสมอ
เพราะในโลกนี้ ไม่มีของฟรีจริงๆ ไม่ว่าคนหรือสังคมก็ไม่มีทางได้ "บางสิ่งโดยไม่ต้องแลกอะไรเลย" (in reality, a person or a society cannot get "something for nothing")
ดังนั้น ก่อนจะเชื่อหรือดีใจในของฟรีครั้งต่อไป ลองถามตัวเองดูสักนิดว่า...
“ใครคือคนที่จ่ายให้เรากันแน่?”
ของฟรี... แท้จริงแล้วอาจแพงกว่าที่เราคิด
.
เรื่องและภาพ: พรปวีณ์ ธรรมวิชัย Economist, Bnomics
════════════════
Bnomics - Bangkok Bank Economics
'Be an Economist for Everyone'
วิเคราะห์ เจาะทุกประเด็นเศรษฐกิจ ให้เป็นเรื่องง่ายสำหรับคุณ
════════════════
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
