ทำไมต่อมอดีนอยด์และต่อมทอนซิลต้องโต?
มาเข้าใจกลไกภูมิคุ้มกันในเด็กและบทบาทที่อาจเปลี่ยนไปเมื่อโตขึ้นกันครับ
พ่อแม่หลายคนอาจเคยได้ยินว่า “ลูกมีต่อมทอนซิลโต” หรือ “ต่อมอดีนอยด์โต” และสงสัยว่าทำไมถึงโต โตแล้วอันตรายไหม ควรผ่าตัดหรือปล่อยไว้ดี ? คำถามเหล่านี้เป็นเรื่องปกติ เพราะต่อมทั้งสองนี้มีบทบาทสำคัญในระบบภูมิคุ้มกันของเด็ก แต่เมื่อมันโตเกินขนาด อาจกลายเป็นปัญหาที่ส่งผลต่อการนอน การหายใจ และพัฒนาการได้
---
ต่อมทอนซิลและอดีนอยด์คืออะไร?
- ต่อมทอนซิล (Tonsils) คือเนื้อเยื่อรูปวงรีอยู่ด้านข้างของคอหลังช่องปาก ทำหน้าที่ดักจับเชื้อโรคที่ผ่านเข้าทางปาก
- ต่อมอดีนอยด์ (Adenoids) คือเนื้อเยื่อที่อยู่หลังโพรงจมูก เหนือเพดานปาก มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ทำหน้าที่กรองเชื้อโรคจากอากาศที่หายใจเข้า
ทั้งสองเป็นส่วนหนึ่งของระบบภูมิคุ้มกันที่เรียกว่า Waldeyer’s ring ทำหน้าที่เป็น “ด่านหน้า” ของภูมิคุ้มกันในเด็ก โดยเฉพาะในช่วงวัยก่อนเข้าโรงเรียน
---
ทำไมต่อมเหล่านี้ถึงโต?
การที่ต่อมทอนซิลและอดีนอยด์โตในเด็กถือเป็น กระบวนการทางสรีรวิทยาปกติ (physiologic hypertrophy) ที่ตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นจากภายนอก เช่น:
- การติดเชื้อทางเดินหายใจซ้ำ ๆ โดยเฉพาะไวรัสและแบคทีเรีย
- การสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ เช่น ฝุ่น ควัน
- การกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันอย่างต่อเนื่อง
เมื่อร่างกายได้รับเชื้อหรือตัวกระตุ้นเหล่านี้ ต่อมทอนซิลและอดีนอยด์จะขยายตัวเพื่อเพิ่มพื้นที่ทำงานของระบบภูมิคุ้มกันในการกรองและตอบสนองต่อเชื้อโรค
การศึกษาทางพยาธิวิทยาพบว่าในช่วงวัย 3–7 ปี ต่อมเหล่านี้จะโตที่สุด และจะค่อย ๆ หดเล็กลงเมื่อเข้าสู่วัยรุ่น เนื่องจากภูมิคุ้มกันของร่างกายเปลี่ยนรูปแบบจากการตอบสนองเฉพาะที่ (mucosal) เป็นแบบระบบ (systemic immunity) ซึ่งสอดคล้องกับอีกผลการศึกษาที่ระบุว่าขนาดของต่อมอดีนอยด์และทอนซิลมีแนวโน้มลดลงหลังอายุ 8–10 ปี ตามกลไกการเปลี่ยนผ่านของระบบภูมิคุ้มกันในวัยเด็ก
---
เมื่อไร “ความโต” กลายเป็นปัญหา?
แม้การโตของต่อมเหล่านี้จะถือเป็นเรื่องปกติ แต่ถ้าโตมากเกินไปหรือต่อเนื่อง อาจทำให้เกิดอาการ เช่น:
- หายใจทางจมูกลำบาก ปากอ้าอยู่ตลอดเวลา
- กรนเสียงดัง หยุดหายใจขณะหลับ (Obstructive Sleep Apnea)
- โพรงจมูกอักเสบเรื้อรัง หรือหูชั้นกลางอักเสบบ่อยจากการอุดกั้นท่อยูสเตเชียน
- การกลืนอาหารลำบาก เจ็บคอเรื้อรัง
- พัฒนาการล่าช้า สมาธิสั้น ง่วงกลางวันจากการนอนไม่สนิท
แพทย์จะประเมินร่วมกับผลการตรวจร่างกาย การส่องกล้อง หรือ sleep test เพื่อวินิจฉัยภาวะที่จำเป็นต้องรักษา
---
ต้องรักษาอย่างไร?
- สังเกตอาการ: ถ้ายังไม่มีผลต่อการหายใจ การนอน หรือพฤติกรรม อาจเฝ้าระวังและติดตามอาการ
- การรักษาด้วยยา: เช่น ยาลดอักเสบเฉพาะที่หรือยาแก้ภูมิแพ้ เพื่อช่วยลดขนาดและการอักเสบ
- การผ่าตัด (Adenoidectomy / Tonsillectomy): แนะนำในกรณีที่ต่อมโตจนมีภาวะแทรกซ้อน เช่น หยุดหายใจขณะหลับ หรือหูอักเสบซ้ำ ๆ
---
สรุป
ต่อมทอนซิลและต่อมอดีนอยด์ที่โตในเด็กไม่ใช่สิ่งผิดปกติ หากอยู่ในขนาดที่ไม่รบกวนการใช้ชีวิต แต่เมื่อมีอาการแทรกซ้อน เช่น กรน เสียงหายใจดัง หูอักเสบบ่อย ควรได้รับการประเมินโดยแพทย์หูคอจมูก เพื่อวางแผนการดูแลหรือผ่าตัดหากจำเป็น เพราะการหายใจที่ดี = การนอนหลับที่ดี = พัฒนาการที่ดีของเด็กในอนาคต
#ต่อมอดีนอยด์ต่อมทอนซิล #คลินิกแมนดาวิน #คลินิกหูคอจมูกนายแพทย์วีระชัย
ติดตามสาระดีๆ เรื่องสุขภาพหู คอ จมูก และความงาม ได้ที่นี่ เพื่อสุขภาพที่ดีของคุณและคนที่คุณรัก
แมนดาวินคลินิก Be The Best Of You เป็นคุณในแบบที่ดีขึ้น
📅 คลินิกเปิดให้บริการทุกวัน
วัน จันทร์-ศุกร์ เวลา 16.30-20.00 น.
วัน เสาร์-อาทิตย์ และวันหยุด 13.00-20.00 น.
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่...
📞 โทร 098-6955888
📱 Add LINE : https://lin.ee/Qa35Bpt
หรือ mandarwinclinic
📱 Messenger fb: Mandarwin Clinic
📍 คลินิกตั้งอยู่เยื้องกับรร.ยุวพัฒน์ YES เส้น NSC
Google Map : https://maps.app.goo.gl/K2CLd4kMyQZAhQq58?g_st=ic
บทความน่ารู้หูคอจมูก : https://www.blockdit.com/pages/67c522d564043ade0cae7d3a
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
