แผ่นดินไหวถูกบันทึกเมื่อ 4,000 ปีก่อน ไทยพบบันทึกเก่าสุดที่ นครโยนก และตำนานปลาอานนท์ขยับตัว
บันทึกเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่เก่าแก่ที่สุดในโลกเกิดขึ้นเมื่อ 2,000 ปีก่อนคริสตศักราช หรือราว 4,000 ปีก่อน โดยแผ่นดินไหวเก่าแก่ที่สุดที่ถูกบันทึกในประวัติศาสตร์ของมนุษย์เกิดขึ้นที่ดินแดนเติร์กเมเนีย ที่ตั้งของประเทศเติร์กเมนิสถานในภูมิภาคเอเชียกลางในปัจจุบัน
ส่วนในไทยเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งเก่าแก่ที่สุดที่มีหลักฐานการกล่าวถึงเกิดขึ้นที่ “นครโยนก” หรือ “เมืองโยนกนาคพันธุ์” นครในตำนานแห่งล้านนาที่มีหลักฐานการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 12 และอยู่อาศัยเรื่อยมาถึงราวพุทธศตวรรษที่ 17 ตำนานล้านนาเล่าว่าได้เกิดเหตุอาเพศ มีชาวเมืองได้จับปลาไหลเผือกมากิน ทำให้เกิดแผ่นดินไหว และบ้านเมืองล่มสลายหายไปในที่สุด
พงศาวดารโยนก บรรยายว่าแผ่นดินไหวเกิดขึ้นเมื่อแรม 7 ค่ำ เดือน 7 พ.ศ. 1558 หรือราว 1,000 ปีล่วงมาแล้ว จากเหตุนี้ทำให้เชื่อกันว่า อาณาจักรโยนกที่เคยรุ่งเรืองมาแต่สมัยต้นพุทธกาลได้ถึงวาระล่มสลายชั่วนิรันดร์กลายเป็นหนองน้ำขนาดใหญ่เพราะแผ่นดินไหว ปัจจุบันเรียกหนองน้ำแห่งนี้ว่า “เวียงหนองล่ม” ตั้งอยู่ในเขตอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
ซึ่งถ้าลองแกะรอยจากพงศาวดารโยนกร่วมกับการสังเกตรูปรอยทางธรณีวิทยาจะพบว่าเวียงหนองล่ม ซึ่งเป็นที่ตั้งนครโยนกโบราณวางตัวอยู่บนรอยเลื่อนแม่จัน แถมถูกขนาบด้วยรอยเลื่อนอีก 2 แนว จึงมีโอกาสขยับไหวแยกออกจากกันและยุบตัวจมลงได้ทุกเมื่อ
ต่อจาก พงศาวดารโยนก ประเทศไทยก็เริ่มมีบันทึกเหตุแผ่นดินไหวอีกมากกว่า 20 ครั้ง กระทั่งใน พ.ศ.2506 กรมอุตุนิยมวิทยาไทยเริ่มติดตั้งเครื่องมือตรวจวัดแผ่นดินไหวแห่งแรกในไทยที่จังหวัดเชียงใหม่ ทำให้ประเทศไทยมีการเก็บข้อมูล สถิติการเกิดแผ่นดินไหวอย่างเป็นทางการเกิดขึ้นครั้งแรก
ทั้งนี้ก่อนที่จะมีบันทึกทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับแผ่นดินไหว ในแต่ละประเทศก็มีความเชื่อโบราณเกี่ยวกับตำนานกำเนิดแผ่นดินไหวที่ถูกเล่าขานต่อกันมา เช่น ชาวกรีกโบราณเชื่อว่าแผ่นดินไหวเกิดจากเทพโพไซดอนผู้ยิ่งใหญ่แห่งท้องทะเลโกรธและกระทืบพระบาท
ส่วนชาวจีนโบราณเชื่อว่าแผ่นดินไหวเป็นการขยับไหวของพญามังกร ด้านญี่ปุ่นโบราณเชื่อว่าปลาดุกยักษ์ “นะมะซุ” สะบัดหางทำให้เกิดแผ่นดินไหว และภาพปลาดุกยักษ์ก็ถูกใช้สื่อถึงแผ่นดินไหวมาจนถึงปัจจุบัน ชาวมองโกเลียเชื่อว่ามีกบยักษ์หลับใหลอยู่ใต้โลก ส่วนไทยนั้นมีความเชื่อว่าแผ่นดินไหวเกิดจาก “ปลาอานนท์” ที่หนุนตัวอยู่ใต้โลกพลิกตัวจนทำให้แผ่นดินไหว เชื่อมโยงไปสู่ความเชื่อในพุทธศาสนาและการก่อเกิดโลกฉบับไตรภูมินั่นเอง
ภาพ: สมุดภาพไตรภูมิ ฉบับกรุงศรีอยุธยา - ฉบับกรุงธนบุรี
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
