ภาววิเวก: ปราชญ์ผู้วางรากฐานแนวคิดสวาตันตริก-มาธยมิก
ภาววิเวก (Bhāvaviveka) หรือที่รู้จักในชื่อภาวิเวกะ (Bhavya) เป็นหนึ่งใน 17 นักปราชญ์แห่งนาลันทามหาวิหาร และคณาจารย์แห่งสำนักมาธยมิก (Madhyamaka) แห่งอินเดีย ท่านมีบทบาทสำคัญในการพัฒนากระบวนการตรรกะของมาธยมิกโดยเฉพาะในแนวทางที่เรียกว่า สวาตันตริก มาธยมิก (Svātantrika Madhyamaka) ซึ่งเป็นแขนงหนึ่งของปรัชญามาธยมิกที่เน้นการใช้ตรรกะอิสระในการโต้แย้งทางปรัชญา
แนวคิดของท่านมีอิทธิพลอย่างมากต่อการถ่ายทอดปรัชญาพุทธไปยังทิเบต ซึ่งในเวลาต่อมาได้แตกแขนงออกไปเป็น สาอุตรานติกะ-สวาตันตริก มาธยมิก (Sautrāntika-Svātantrika-Madhyamaka) โดยมีจุดยืนที่ต่างจาก ปราสังคิกะมาธยมิก (Prāsaṅgika Madhyamaka) ในเรื่องของวิธีการโต้แย้งและอรรถาธิบายเกี่ยวกับ สุญญตา (śūnyatā)
🔸สองผลงานสำคัญของภาววิเวก
🕯️ 1. ปัญญาประทีป (Prajñāpradīpa)
ผลงานชิ้นสำคัญชิ้นแรกของภาววิเวกคือ ปัญญาประทีป (Prajñāpradīpa) ซึ่งเป็นคำอธิบายเกี่ยวกับ มูลมัธยมกการิกา (Mūlamadhyamakakārikā) ของพระนาคารชุน (Nāgārjuna)
🔸 จุดเด่นของงานนี้ คือ การที่ภาววิเวกแสดงข้อโต้แย้งเกี่ยวกับแนวทางของ พุทธปาละ (Buddhapālita) ซึ่งใช้วิธี ปราสังคะ (prasaṅga) หรือการโต้แย้งผ่านการลดทอนแนวคิดของฝ่ายตรงข้ามให้เกิดความไร้เหตุผล แต่ภาววิเวกเห็นว่าการใช้วิธีนี้เพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ ท่านจึงเสนอให้ใช้ ตรรกะอิสระ (svatantra-anumāna) ในการโต้แย้งควบคู่กันไปด้วย เพื่อให้มีความหนักแน่นและเป็นที่ยอมรับในวงวิชาการของอินเดียในยุคนั้น
📜 2. มาธยมกะหฤยะ (Madhyamakahṛdaya)
ผลงานชิ้นที่สองคือ มาธยมกะหฤยะ (Madhyamakahṛdaya) ซึ่งเป็นบทกวีที่อธิบายหลักปรัชญาของมาธยมิกะ พร้อมกับคำอธิบายที่ละเอียดขึ้นในรูปของร้อยแก้วที่เรียกว่า ตรรกชวาลา (Tarkajvālā)
🔹 มาธยมกะหฤยะ มีบทสำคัญเกี่ยวกับธรรมชาติของความจริง เช่น โพธิจิต (Bodhicitta), การตรัสรู้ (tattvajñāna) และ ความรู้รอบด้าน (sarvajñātā) ซึ่งเป็นแก่นแท้ของแนวคิดมาธยมิกะ
🔹 ที่น่าสนใจคือ งานนี้ไม่ได้จำกัดเพียงการอธิบายปรัชญามาธยมิกะ แต่ยังวิพากษ์วิจารณ์แนวคิดของสำนักปรัชญาอื่น ๆ ในอินเดีย ไม่ว่าจะเป็น:
Śrāvaka, Yogācāra, Sāṃkhya, Vaiśeṣika
,Vedānta, Mīmāṃsā
ดังนั้น งานของภาววิเวกจึงเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญที่ช่วยให้เราเข้าใจวิวัฒนาการของปรัชญาพุทธศาสนาในบริบทของระบบปรัชญาอินเดียโบราณ
🌏 มรดกทางปรัชญาและอิทธิพลต่อพุทธศาสนา
ผลงานของภาววิเวกมีอิทธิพลต่อพัฒนาการของแนวคิดมาธยมิกะในทิเบต โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นที่เกี่ยวกับ วิธีการใช้ตรรกะ และ แนวทางการอธิบายสุญญตา ในขณะที่สายปราสังคิกะของ ชาวันกีรติ (Chandrakīrti) ได้รับความนิยมมากกว่าในช่วงหลัง แต่แนวคิดสวาตันตริกะของภาววิเวกก็ยังคงได้รับการศึกษาและมีบทบาทสำคัญในการอภิปรายปรัชญาพุทธมาจนถึงปัจจุบัน
📖 แหล่งที่มา:
📌 "Bhāvaviveka." ใน The Princeton Dictionary of Buddhism, หน้า 114. สำนักพิมพ์พรินซ์ตัน, 2014. แหล่งอ้างอิง
📌 Dreyfus, Georges. The Svātantrika-Prāsaṅgika Distinction: What Difference Does a Difference Make? Wisdom Publications, 1997.
📌 Westerhoff, Jan. The Golden Age of Indian Buddhist Philosophy. Oxford University Press, 2018.
📌ภาพ:ท่านภาววิเวก https://pin.it/7nmRKJ49q
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
