กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๒๒๘ ผู้ใดประกอบด้วย ความเพียร มากแล
ไป่ทราบสิ่งใดเรียน เพื่อรู้
บ่ย่อบ่ยำเวียน ไตรตรวจ
ควรจะนับว่าผู้ นั่นนั้นปรีชา
๒๒๙ ตริใดเห็นว่าแท้ มีผล แล้วแฮ
ค่อยคิดค่อยทำกล ตริไว้
ยากง่ายถ่ายเทขวน ขวายหมั่น ทำแฮ
แท้จะเสร็จสมได้ ดั่งข้อคำนึง
๒๓๐ หมายยศเพียรอย่าร้าง แรมการ ราชแฮ
หมายทรัพย์เพียรผสมผสาน เก็บไว้
หมายชื่อหมั่นประหาร สิ่งชั่ว เสียแฮ
หมายศุขเพียรตัดให้ ขาดสิ้นโมหการ
๒๓๑ เพียรใดจักเท่าด้วย เพียรสอน ใจแฮ
เก่าชั่วเร่งเพียรถอน อย่าช้า
แม้ชอบอย่าเพียรรอน สิ่งชอบ
สองสิ่งใครคิดถ้า ถูกแท้บุญมี
๒๓๒ เพียรนี้ผลเกิดได้ มีสอง อย่างแฮ
ดีและชั่วเลือกตรอง ตริฟั้น
มีจิตรคิดเพียรปอง ผิดผิด ถึงนา
ผลชอบแห่งเพียรนั้น เกิดได้โดยธรรม
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๒๓๓ เพียรหมั่นประพฤติด้วย การดี
เพียรอักษรตามวิธี ท่านแจ้ง
เพียรราชกิจคงมี ความชอบ
เพียรพูดอย่าได้แกล้ง กล่าวถ้อยลวงคน
๒๓๔ เพียร เรียนเพียรอ่านอ้าง อักษร
ดี ยิ่งกว่าจักนอน เปล่าแท้
มี จิตรชอบคำสอน แห่งท่าน ปราชนา
ผล จักมีมากแล้ เหตุด้วยความเพียร
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๒๓๕ ชนใดแคลนทรัพย์แล้ว อย่าทนง
คิดหมั่นเพียรเขียนผจง แบบเบื้อง
หนังสือเลขไทยหลง อีกแพทย์ โหรเฮย
จักช่วยมละปลดเปลื้อง เหตุร้ายคือจน
๒๓๖ เพียรเรียนเพียรคิดค้า สิ่งของ
ดีกว่าเล่นลำพอง หยาบช้า
มีจิตรหมั่นอย่าคนอง กำเริบ เหิมแฮ
ผลที่เพียรไม่ล้า จักได้ฦๅดี
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๒๓๗ คิดพากเพียรจักได้ ความดี
ความชั่วห่อนจักมี เท่าก้อย
จงดูเยี่ยงกระวี เพียรตฤก
ประโยชน์จะมีไป่น้อย อย่าทิ้งความเพียร
๒๓๘ พากเพียรจงเร่งให้ เพียรคิด
จงอย่าทิ้งเพียรนิด หนึ่งน้อย
เช่นปลวกเก็บดินติด เติมต่อ รังแฮ
นานเนิ่นใหญ่ไป่ด้อย เสร็จด้วยเพียรเสมอ
๒๓๙ เพียร ทำมักจักได้ ทรัพย์สิน
ดี กว่านอนแลกิน แต่เข้า
มี ทรัพย์ก็จักยิน ดีมาก
ผล จักเกิดไป่เร้า ร่วงร้างแรมโรย
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช
๒๔๐ เพียรลำบากอยากได้ รู้สา เหตุเฮย
ทุกวี่ทุกวันมา ทอดติ้ว
ถวายของสิ่งบุบผา เทียนธูป ปทัดเฮย
บำบัดพระอย่ากริ้ว ศุขพ้นไภยันต์
๒๔๑ เพียร แล้วเพียรด้วยเรื่อง ราชกิจ
ดี ชั่วคงสมคิด แน่บ้าง
มี ทั้งทรัพย์ออฟฟิศ ประโยชน์ หลายแฮ
ผล ชอบประกอบสร้าง เหนื่อยไว้แต่ปาง
๒๔๒ ความเพียรเพียรอย่าให้ เพียรผิด
ต้องคิดเพียรให้ปิด ปากได้
นั่นละจึ่งค่อยพิด ทูลท่าน
แม้พูดไม่เกรงไท้ จักได้เห็นคุณ
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๒๔๓ เพียร คิดกิจท่านใช้ แก่ตน
ดี เมื่อหมั่นทำจน กิจแล้ว
มี ทุกข์อุส่าห์ทน ทุกข์เถิด นาพ่อ
ผล ชอบบ่ได้แคล้ว คลาศลี้หนีหาย
๒๔๔ เพียร พินิจพิศข้อ ทางธรรม
ดี ที่ชั่วตนบำ บัดได้
มี ชอบใช่เพียงจำ ทำเล่น ดอกพ่อ
ผล ศุขเฉภาะให้ แก่ผู้ประพฤติจริง
ยุติธรรม
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๒๔๕ ยุติธรรมคำออกอ้าง เอาจริง ไฉนฤๅ
ใช่เพราะพล่อยพล่อยพิง พาดอ้าง
ธรรมจริงจะต้องอิง คำอวด ไยเฮย
เห็นทั่วบ่ต้องจ้าง จ่ายให้ใครฤๅ
๒๔๖ ยุติธรรมสำหรับผู้ อิ่มหนำ
อิ่มยศอิ่มทรัพย์สำ เร็จแล้ว
อคติห่อนชักนำ จิตรหนัก นักแฮ
จึ่งอาจรู้แผ้ว ผ่องแท้ยุติธรรม
๒๔๗ ยุติธรรมสำหรับท้อง ธาษตรี
ใครจะว่าไป่มี ไป่ได้
แม้ขาดจะกระลี ลุกใหญ่ หลวงแฮ
คนต่างคนอยากให้ แต่ล้วนตนดี
๒๔๘ ผู้ใหญ่ไร้เริศร้าง ยุติธรรม์
ห่อนใหญ่อยู่นานวัน มักล้ม
ผู้น้อยประพฤติผัน ผิดจาก ธรรมแฮ
มักจะไม่พ้นก้ม เกษเข้าคายาว
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช
๒๔๙ ยุติธรรมสำหรับผู้ มีบุญ
อีกประกอบการุญ เพิ่มแล้ว
จักคิดสิ่งไรคุณ มีชอบ
ประพฤติฉนี้ดั่งแก้ว สุกเรื้องรังษี
๒๕๐ ยุติธรรมบซื่อตั้ง ใจตรง จริงเฮย
คิดแต่โลภงวยงง อยากได้
ศักดิสูงชื่อสูงคง เหลือต่ำ
จงรฦกบ่อยบ่อยไว้ ชักให้ใจรอ
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๒๕๑ ผู้ตรงจงจิตรตั้ง อุเบกขา
ชอบผิดวิจารณา ถ่องแท้
ที่สุดบุตรภรรยา มิตรญาติ ตนฤๅ
ผิดเท่าผิดห่อนแก้ กอบเกื้อยุติธรรม
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๒๕๒ จงประกอบจิตรให้ เที่ยงตรง
จักกล่าวใดจงทรง สัจไว้
ผู้ใดประพฤติดง จักวัฒ นาแฮ
ตั้งอยู่ดังนี้ได้ ชื่อแท้ยุติธรรม
๒๕๓ คนสูงประพฤติล้วน เปนธรรม ดีเฮย
ไป่กล่าวมุสาคำ หลีกลี้
อาจให้ประโยชน์สำ เร็จทุก สิ่งนา
เหตุเพราะยุติธรรมชี้ ช่วยให้มีผล
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๒๕๔ ผู้ใดประกอบด้วย ยุติธรรม
จักเกิดความดีนำ สู่ไซร้
ทั้งยศศักดิทองคำ เงินนาก
ย่อมจะมีผู้ให้ เพราะตั้งยุติธรรม
กรมหมื่นพรหมวรานุรักษ์
๒๕๕ ยุติธรรมจำจะสิ้น ฉันทา คติเฮย
อีกโทษภยา คติหมั้น
โมหาคติปรา รภละ เสียแฮ
สี่คติไป่กั้น จิตรได้จึงดี
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๒๕๖ ยุติธรรมกำหนดด้วย ดังจัด
ผู้ที่ศีลวิรัติ กอบพร้อม
ทรงจิตรดั่งบรรทัด ตรงแน่ว
สุจริตธรรมน้อม เนื่องเข้าใจตน
๒๕๗ ผู้พิจารณากิจถ้อย ความใด ใดเฮย
บมิเอียงข้างไหน สักก้อย
ตัดสินเที่ยงตรงไป ตามกฎ หมายแฮ
จึงจะเสริมเติมสร้อย ว่าผู้ยุติธรรม
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๒๕๘ เปนข้ามีเจ้าครอบ ครองตน อยู่แฮ
พึงตัดอคติจน ผ่องแผ้ว
มั่นจิตรอย่าคิดสกนธ์ กว่ายุติ ธรรมแฮ
จึ่งชอบชื่อจักรแก้ว อยู่ใต้บทมาลย์
๒๕๙ ยุติธรรมนั้นเกิดด้วย น้ำใจ เองแฮ
เหตุหน่วงดวงหฤไทย เที่ยงหมั้น
ไป่พร่องหวาดหวั่นไหว เพื่อเหตุ ใดแฮ
จึ่งนับว่าผู้นั้น กอบพร้อมธรรมควร
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๒๖๐ ยุติธรรมยลเยี่ยงตั้ง แต่ปาง ก่อนเอย
เรื่องสิบสองเหลี่ยมวาง ชื่อไว้
กรุณาประกอบทาง ธรรมทุก สิ่งนา
สามภพจะออกอ้าง โอฐเอื้อนสรรเสริญ
ความโลภ
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๒๖๑ โลภมากพาลาภให้ สูญหาย
โลภนักมักตัวตาย เยี่ยงชี้
สิงคาลคิดมุ่งหมาย ความโลภ ล้นแฮ
ธนูลั่นถูกโครงบี้ ชีพสิ้นสู่กรรม
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๒๖๒ ในจักรวรรดิวัตรถ้วน ทวาทศ ธรรมแฮ
เว้นวิสมโลภปลด ปลอดร้าง
คือการข่มใจกด เก็บทรัพย์ ท่านนา
โดยอาจอำนาจง้าง งดเว้นเปนดี
๒๖๓ ผู้ใดใครโลภแล้ว ห่อนดี
ของเก่าในบาฬี กล่าวไว้
เช่นชูชกทุรชี ชราภาพ
เหลือโลภกินล้นไส้ ชีพม้วยมลายชนม์
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๒๖๔ ชนใดคิดโลกล้น เหลือหลาย
เห็นทรัพย์ท่านมุ่งหมาย ใคร่ได้
โบราณท่านบรรยาย โดยโทษ นี้นา
โลภนักมักจักให้ ลาภนั้นสูญเสีย
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๒๖๕ โลภทรัพย์ทรัพย์มากแล้ว ไป่หาย โลภเลย
จะกละกินห่อนวาย อิ่มบ้าง
โลภยศศักดิฤๅหมาย เสื่อมโลภ ยศฤๅ
โลภเล่ห์นี้แม่นมล้าง สิ่งต้นทุนมลาย
๒๖๖ ผู้หมายเพ่งใคร่ได้ สิ่งของ เขาฤๅ
เปนที่จิตรเศร้าหมอง หม่นไหม้
ใครขืนคิดทำนอง ตามเช่น ว่าแฮ
บมินานคงได้ ทุกข์แท้โดยธรรม
๒๖๗ ความโลภใครตัดได้ ผลมรรค เกิดแฮ
ปุถุชนฤๅจัก ล่วงพ้น
เว้นไว้แต่เบาหนัก สองแบบ
ควรมิควรคิดค้น แต่ข้อควรทำ
๒๖๘ ความโลภมีมากพ้น ประมาณ ไปแฮ
หาทรัพย์โดยกอบการ บิดเบี้ยว
ผิได้บ่เปนสาร อยู่กี่ วันแฮ
กลับจะชักชวนเกี้ยว ทรัพย์ได้ดีไกษย
๒๖๙ โลภฉ้อของราษฎร์ทั้ง สิ่งของ หลวงแฮ
กลอกกลับรับบนปอง แต่ได้
ผูกมัดเร่งรัดจอง จำเร่ง เอานา
อย่าเยี่ยงอย่างนี้ให้ ตัดสิ้นขาดประสงค์
๒๗๐ มิจฉาอาชีพแท้ ทุจริต
อย่าประมาทคาดใจคิด ว่าน้อย
แท้เทียบอย่างยาพิศม์ ซึมทราบ กายนา
ผิสักเท่ากิ่งก้อย อาจล้างมลายชนม์
๒๗๑ การหาทรัพย์เสพย์ด้วย ความตรง ตนฤๅ
แรงแลกแลประสงค์ เปลี่ยนซื้อ
ผิรับราชกิจจง แต่ท่าน อวยนา
ไร้โลภแรงแล้วรื้อ ยากไร้ฉันใด
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช
๒๗๒ คนโลภมีกว่าร้อย เปอเซนต์
ทุกท่านทุกคนเห็น ว่าร้าย
แต่ใจชอบใจเปน คนโลภ นักพ่อ
พูดแต่แก้ยักย้าย ติแล้วตนทำ
๒๗๓ โลภยศมักต้องเสือก ประจบ
หมายคิดหมายเพื่อพบ ยศบ้าง
หาผู้ใหญ่เที่ยวนบ นอบท่าน
บุญพึ่งคงจักสร้าง ส่งให้บริบูรณ์
กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม
๒๗๔ มีโลภจิตรมากแล้ว ตัดมรรค ผลนา
เปรียบประดุจไข้หนัก ยากแก้
วางยาอื่นอื่นสัก ร้อยนับ ขนานนา
บ่เหือดหายได้แล้ รอดด้วยใจเอง
๒๗๕ การที่ฆ่าสัตวนั้น เพราะความ โลภนา
ใช่ขาดอาหารยาม ยากแค้น
มีแล้วอุส่าห์ตาม ไปฆ่า เขาเฮย
ปวงปราชถึงมาทแม้น อดสู้จำตาย
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๒๗๖ หนึ่งจิตรคิดโลภล้น ขวนขวาย
หาทรัพย์สิ้นความอาย เอิกอื้อ
เบียดเบียนท่านทั้งหลาย เลี้ยงชีพ ตนนา
ให้มิให้ใช้ดื้อ แทะไค้โกงแกน
๒๗๗ คนโลภโลภไม่สิ้น เจียวหนอ
ได้เท่าไรไม่พอ โลภล้น
คิดใหญ่ไม่คิดรอ หาร่ำ ไปเอย
หลายอย่างช่างคิดค้น แทะไท้ทำเงิน
๒๗๘ ใจโลภไม่คิดเอื้อ อดสู ใจเฮย
เห็นเพื่อนมีแลดู ไม่ได้
ความโลภเปิดประตู อาฆาฏ
ตนบ่เทียมท่านให้ เคียดแค้นจองเวร
๒๗๙ คนโลภมักเร่าร้อน กระวนกระวาย
เพราะว่าจิตรคิดขวนขวาย หอบหิ้ว
ใจตนี่ย่อมใช้กาย เทียมทาษ ตนนา
สมบัติมัดตัวติ้ว ติดต้องคอยรวัง
๒๘๐ ความโลภเปนเครื่องร้อน เผาจิตร
โลภใหญ่ไม่สมคิด แทบม้วย
โลภเสมออยู่เปนนิจ นอนไม่ หลับนา
โลภประสบสำเร็จด้วย ดับได้คราวเดียว
กรมหมื่นอดิศรอุดมเดช
๒๘๑ โลภนักมักแจ้งทั่ว จบความ
นิ่งนิ่งจึ่งจะงาม หมดแท้
อุส่าห์พยายาม อย่าเลื่อน หลงนา
ดีและชั่วนี้แล้ แม่นแล้วเปนเอง
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๒๘๒ โลโภความโลภล้น แลหลง
ดูแต่พอประสงค์ จักได้
รู้กินก็จักคง มังษะ อยู่นา
แม้บ่รู้กินไซร้ พยัคฆจ้องโจนหนี
ความโทมนัศ
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๒๘๓ โทมนัศนักมักให้ เสียจริต
มักเลอะเทอะทำกิจ พลาดพลั้ง
พูดจาก็เพี้ยนผิด แต่ก่อน มาเฮย
บาปแห่งไม่รอรั้ง คลั่งแล้วเลยตาย
กรมหมื่นทิวากรวงษ์ประวัติ
๒๘๔ โศกนักมักจักไข้ ขุ่นหมอง ใจนา
ทุกข์เปรียบดั่งเวรจอง จิตรไว้
ศุขก็อย่าลำพอง เล่นโลด ไปนา
เปรียบดั่งตราชูใช้ ชั่งน้ำจิตรตน
๒๘๕ โศกสิ่งนี้ชั่วแท้ หลายสถาน
อย่าคิดประพฤติการ เกิดไร้
โศกนักมักจักผลาญ ชนม์ชีพ ตนพ่อ
โศกจักชักจิตรให้ เชือกคั้นพันสอ
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๒๘๖ โทมนัศจัดด้วยเหตุ สองสถาน
ของเกลียดมาพบพาน กอบใกล้
หนึ่งพลัดพรากจากการ ที่รัก ยิ่งแฮ
สองเหตุนี้ทำให้ นึกน้อยใจตน
๒๘๗ เสียใจมักแนะให้ เสียจริต
แม้ว่าชนยิ่งคิด ยิ่งล้น
ชอบแต่จักปลดปลิด ปลงถ่วง เสียฤๅ
จึ่งหลีกจึ่งลี้พ้น เขตรขั้นกันสบาย
๒๘๘ นรชนมีมากล้น อยู่หลาย
ไม่เลือกว่าหญิงชาย ทั่วผู้
มักน้อยจิตรมิวาย โศกสร่าง เศร้าเฮย
เปนเหตุที่ไม่รู้ คู่ข้อโลกธรรม
๒๘๙ เสียลาภเสียยศสิ้น ศุขหา
ทั้งอีกถูกนินทา ป่นปี้
วิบัติทุกข์พเอินมา เกิดแก่ ตนแฮ
โทมนัศอย่างชี้นี้ ดับได้โดยธรรม
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช
๒๙๐ เมื่อจวนชีวาตม์ม้วย สังขาร
โทมนัศไหนห่อนปาน เปรียบได้
ใครเศกฤนั่งฌาน พอรอด
จักสนองคุณให้ สุดสิ้นประดาตัว
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๒๙๑ โทมนัศนั้นเกิดด้วย หลายสถาน
เสียลาภเสียศฤงฆาร หนึ่งนั้น
เสียเมียบุตรบริวาร แลเพื่อน รักเฮย
เสียดั่งนี้สุดกลั้น โศกให้เสื่อมสูญ
๒๙๒ โทมนัศนักมักให้ เสียจริต
นั่งกอดเข่าเฝ้าคิด บ่นบ้า
คิดใดไม่โปร่งจิตร เลยพ่อ
ซ้ำคลั่งทำขายหน้า โศกเศร้าเสียโฉม
กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม
๒๙๓ ความเสียใจจักให้ เสียเพียร
เสียจิตรหากเสียเรียน สิ่งรู้
เสียการกิจแล้วเจียน จะคลั่ง คลุ้มเฮย
เสียรักเสียเมียชู้ เช่นนี้สุดโรม
๒๙๔ โทมนัศเปนเศิกเสี้ยน เบียนสมร
เปรียบดั่งหนึ่งหมู่หนอน บ่อนเนื้อ
ทำจิตรทุกข์ให้ถอน ใจใหญ่ เสมอนา
เสียปอดเมื่อใดเมื้อ ชีพม้วยมรณา
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๒๙๕ การใดใจสัตย์ตั้ง สุจริต
ฤๅกรลับเปนผิด แผกข้อง
โทมนัศอัดอั้นจิตร จักเปรียบ ใดเอย
เจ็บเพราะผิดปิดป้อง ปกข้อดีสูญ
๒๙๖ เมียรักศักดิ์ใหญ่ได้ แต่งงาน
แปรประทุษฐจิตรพาล พ่างชู้
โทมนัศถนัดปาน ปืนปัก อกเอย
สุดรักสุดร้อนรู้ เกี่ยงแก้กลใด
๒๙๗ บุตรสิ้นชนม์ชีพเศร้า เสียใจ จริงนอ
เมียรักร่วมหฤไทย ท่าวซ้ำ
มารดาบิดรไป ปรโลก ลับแฮ
สามโศกไป่ศุขล้ำ เล่ห์แม้นถึงตน
๒๙๘ โทมนัศศักดิอย่าร้อน แรงนัก นาพ่อ
แม้นมากหนักนักมัก ยิ่งร้อน
ฤๅจักยิ่งชวนชัก พาผิด เพิ่มแฮ
นิ่งนิ่งค่อยคิดย้อน ยักย้ายภายหลัง
๒๙๙ โทมนัศจักเทียบข้อ ทางธรรม
เหตุเพราะอวิชานำ เกิดพร้อม
แม้ได้นิโรธลำ ดับดับ ทุกข์แฮ
จึ่งรงับจิตรน้อม แน่วน้าวนฤพาน
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๓๐๐ โทมนัศเมื่อเกิดขึ้น ในจิตร ตนเฮย
โพลงพลุ่งเพียงเพลิงติด ไม่ช้า
การสิ่งชอบฤๅผิด ห่อนคิด เห็นเฮย
โทมนัศเสียใจกล้า กลัดกลุ้มทรวงโซม
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๓๐๑ แสบอกเหลือจักอ้าง อกเรา อกเอย
สู้ซื่อถือสัตย์เขา กลอกกลิ้ง
โป้ปดปอกลอกเอา จนหมด แล้วฤๅ
ยังมิหนำซ้ำทิ้ง ทอดไว้วังเวง
๓๐๒ เสียใจเสียเช่นชั้น เชิงหญิง แล้วฮา
คิดว่าเจรจาจริง จึ่งเอื้อ
มิรู้เล่นรายลิง หลอกราพ
สูบรศหมดสิ้นเนื้อ จึ่งสิ้นอาไลย
๓๐๓ เสียใจนักจักให้ เสียการ สิ้นนา
ถึงมาทถ้ามีญาณ ยิ่งรู้
ความโศกย่อมสังหาร ความศุข
เสียศุขเสียแล้วกู้ จิตรไว้ฉันใด
๓๐๔ โทมนัศขัดเคียดแค้น เคืองใด ก็ดี
ผิตอบแต่โดยใจ เร่าร้อน
คาดตริคิดตรองไฉน จักขาด พลั้งฤๅ
ผิพลาดศุขขาดซ้อน โศกซ้ำแสนทวี
๓๐๕ ประพฤติผิดคิดพลาดพลั้ง เสียใจ ชอบแล
รีบผลัดเร่งพลันไว กอบแก้
สิ่งดีชอบควรไฉน จึ่งตอบ ถือแฮ
อย่าเพ่ออย่ายอมแพ้ พ่ายน้ำใจตัว
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๓๐๖ เสียใจเพราะเหตุด้วย เสียโฉม
ยามที่เคยประโลม ปลอบเจ้า
ทิ้งพี่พี่ไป่โสม นัศสัก วันเฮย
พี่จะตายตามเข้า สู่สู้ไฟฟอน
ความโสมนัศ
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๓๐๗ โสมนัศนั้นชักให้ มีความ ศุขเฮย
ได้ลาภยศอันงาม ยิ่งแท้
คงโสมนัศไปตาม ประโยชน์ ตนนา
ความศุขจักมากแล้ เหตุด้วยยินดี
๓๐๘ จงอย่าโสมนัศให้ เหลือเกิน
ฟังแต่เขายอเพลิน จิตรแท้
ยินดีดั่งจักเหิน เหาะลิ่ว
ซ้ำกล่าวอวดตนแล้ ดุจบ้าฟังยอ
กรมหมื่นพรหมวรานุรักษ์
๓๐๙ ยินดีประกอบด้วย รศธรรม์
ศีลแปดห้านิรันตร์ เล่าไซร้
ความทุกข์ทุกสิ่งสรรพ์ โทษชั่ว
บมิอาจเบียนใกล้ ก่อกั้นศุขเกษม
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๓๑๐ โสมนัศเกิดก่อด้วย เหตุสอง อย่างฮา
สิ่งรักชักมาจอง จวบเข้า
พ้นเขตรเพศพรรค์ของ ตนเกลียด ไกลแฮ
สมประสงค์ลงเค้า ส่อให้ใจสบาย
๓๑๑ ดีใจมักจะฟุ้ง เฟือนไถล
หยิ่งเย่อทยานใจ เยี่ยงบ้า
ควรระงับดับใน ใจนิ่ง ไว้นา
จึ่งจะศุขทุกถ้า ทุกน้ำใจคน
๓๑๒ บางคนคิดเกิดแล้ว คงตาย
แต่คิดหาความสบาย ทุกถ้า
แม้สบสิ่งดังหมาย โสมนัศ ยิ่งแฮ
ผิบ่สบมาดอ้า โศกเศร้าแสนทวี
๓๑๓ ได้ลาภได้ยศทั้ง บริวาร
อีกสิ่งสรรเสริญขาน แซ่พร้อง
บังเกิดศุขประสาน เสริมส่ง
โสมนัศนักจักต้อง จิตรเฟ้อเผลอไผล
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๓๑๔ ทำทานการสละสิ้น สบสถาน
จงประกอบสามกาล เกิดพร้อม
แรกคิดขณะทาน ทำเสร็จ แล้วแฮ
โสมนัศมาโนชน้อม นั่นนั้นเปนบุญ
๓๑๕ โสมนัศจักพูดจ้อ เจียนกะเจิง เจิ่นเฮย
ใครสกิดขวิดเปิง ป่นปี้
หาวลมเลื่อนลอยเหลิง ลงยาก อยู่นา
รู้สึกยามโศกชี้ กลับได้คนใด
๓๑๖ โสมนัศครั้งหนึ่งนั้น โกนจุก
อีกบวชเณรดูสนุก นึกยิ้ม
บวชพระไป่เปนศุข อยากสึก
ครั้นสบสาวน้อยปิ้ม ป่างได้ไปสวรรค์
๓๑๗ ผู้ดีมีทรัพย์สร้าง บุญทาน
มากแต่ผลไป่ปาน ไพร่พื้น
เฟื้องสลึงหนึ่งก็มาน มนัศชื่น ชมแฮ
โสมนัศศรัทธาตื้น จิตรเพี้ยงพันคูณ
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๓๑๘ โสมนัศเมื่อเกิดขึ้น กลางใจ เล่านา
ปรากฎมุขสดใส ผ่องแผ้ว
ผิดฤๅชอบสิ่งใด เห็นปรุ โปร่งเอย
ปราโมทย์ดั่งดวงแก้ว ตกต้องเต็มมือ
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๓๑๙ ยินดีใดอย่าพ้น ประมาณ ไปแฮ
พึงกอบแต่พอการ กับได้
ฮึกนักจักเสื่อมหาญ เพราะเหตุ เหิมแฮ
ผิวขาดยินดีไส้ โศกซ้ำซึมทรวง
๓๒๐ ยินดีด้วยชอบได้ กับตน หนึ่งฤๅ
ยินลาภเมื่อลาภผล เกิดไซร้
ยินดีเมื่อยศดล ดาลเกิด มีฤๅ
ยินก็ยินแต่ให้ เหมาะน้ำนวลควร
๓๒๑ ดีใจเมื่ออยากน้ำ มาพบ ธารฤๅ
เปรมจิตรเมื่อหิวสบ โภชน์เลี้ยง
ยินดีเมื่อตนหลบ หลีกรอด ไภยนา
ชื่นนักชื่นไป่เพี้ยง พบผู้ผดุงคน
๓๒๒ ยินดีใดจักสู้ เห็นโฉม แม่ฮา
ชื่นจิตรชื่นใจโสม นัศแท้
น้องเอยจักมาโลม ใจพี่ ฤๅแม่
เห็นแม่คราวเดียวแม้ พี่ร้อยรวยทอง
ความโกง
กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม
๓๒๓ คนโกงโกงนั้นมาก เหลือหลาย
โกงบ่าวบ่าวโกงนาย ยุ่งแท้
โกงมิตรมิตรโกงหมาย โกงตอบ โกงนา
โกงต่อโกงโกงแก้ อย่างนี้มีถม
๓๒๔ น้อยฤๅร้อยเล่ห์ล้วน ลวงหลอก
จับนี่หนีโน่นกลอก กลับกลิ้ง
ปาสิ้นหมดมะกอก สามสี่ ตะกร้าแฮ
ห้าหกเจ็ดคนทิ้ง ถูกเจ้าฤๅมี
๓๒๕ ความโกงมีมากพ้น ประมาณ แล้วแฮ
สมดุจดั่งโบราณ ร่ำไว้
อุปเทท่วมหลังสาร สมกล่าว นั้นนา
จักคัดแก้โกงได้ แต่ถ้อยคำตรง
๓๒๖ บิดท่านท่านย่อมย้อน เกลียวบิด
คดก่อนเขาคงคิด ตอบบ้าง
หนามยอกย่อมหนามสกิด แกะบ่ง
ใครขาดคิดอย่างอ้าง ทุกผู้ตรงหา
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๓๒๗ คนโกงพ่อแม่ปลิ้น ปลดทรัพย์
โกงแก่อาจารย์จับ ผิดสู้
โกงนายเก็บความลับ แลกลาภ
สามหมู่ใครคบผู้ คบนั้นมลายผล
กรมหมื่นพรหมวรานุรักษ์
๓๒๘ คนโกงคิดแต่กู้ เงินทอง
แม้ดอกเบี้ยภูลกอง ไป่คร้าม
พาทรัพย์แห่งเจ้าของ สูญล่ม เสียเฮย
คิดขยับทรัพย์ส่งข้าม สู่ด้าวแดนตน
กรมหมื่นทิวากรวงษ์ประวัติ
๓๒๙ โกงเก่งเร่งละแก้ กายตน
มีแต่จะพาผล ผิดไว้
ท่านใช้อย่าฉ้อฉน ลักฉก
ผลสัตย์จะนำให้ หากร้ายกลายดี
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๓๓๐ คนโกงมีมากแท้ เหลือหลาย
หนึ่งคิดเทอุบาย คดเจ้า
ต่อหน้ากราบกรานภาย หลังหลอก เล่นแฮ
โกงเช่นนี้นับเข้า หนึ่งแท้การโกง
๓๓๑ หนึ่งเมื่อยามเศิกสู้ ต่อกัน
คิดจับตัวนายอัน ชุบเลี้ยง
ไปส่งสัตรูพลัน หาชอบ ตนแฮ
ชนเช่นนี้ชอบเพี้ยง เชือดเนื้อเกลือทา
๓๓๒ หนึ่งคนที่ท่านใช้ การทอง เงินเฮย
มือใหญ่ไป่ตริตรอง ฦกซึ้ง
คิดประบัดบังของ สินทรัพย์ ท่านแฮ
ควรเฆี่ยนไม่น่าขึ้ง นับร้อยไปดาย
๓๓๓ โกงหนึ่งเห็นแน่แท้ ไม่นาน
คือพูดทนสาบาล สบถได้
พูดคำพล่อยคำขาน สบถทุก คำแฮ
โกงชนิดนี้ไซร้ โทษนั้นเหลือประมาณ
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๓๓๔ คนสมองคดอยู่แล้ว ยากหาย
ขังคุกไว้จนตาย ไป่เว้น
ถึงกับชีพวอดวาย เปนเพศ ผีเฮย
ยังหลอกกินเครื่องเส้น แห่งผู้นรชน
๓๓๕ คนคดใครคบไว้ เรือนตน
มักจักเกิดเหตุผล ชั่วร้าย
เที่ยวลักฉกฝูงชน เขาจับ ไว้แฮ
ความผิดเผื่อมันป้าย จักต้องรำคาญ
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๓๓๖ คนโกงเกกมะเหรกนั้น มีหลาย
โกงกับซื่อโกงหมาย เก็บสิ้น
คนซื่อมักฉิบหาย เสียเปรียบ โกงพ่อ
โกงกับโกงปลอกปลิ้น ปลดแก้โกงกัน
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๓๓๗ ชนใดกล่าวเท็จให้ เขาหลง
จักพูดใดไป่ตรง สักน้อย
วาจาไม่มั่นคง กลับกลอก
ใครคบมักเกิดถ้อย ชักให้เสียคน
๓๓๘ คนโกงพวกหนึ่งนั้น กล่าวใด ใดเอย
ล้วนแต่เท็จเหลวไหล ชั่วร้าย
ปากว่าชอบแต่ใจ นั้นเกลียด จริงนา
คอยจับผิดคิดบ้าย โทษให้ถึงเขา
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๓๓๙ สับปลับกลับกลอกกลิ้ง เจียนกลม
เข้าชิดสนิทสนม หยิบยื้ม
ของใช้เครื่องทองถม ทำสาบ สูญแฮ
พูดฬ่อแต่พอปลื้ม แปลกถ้าอย่าทนง
๓๔๐ บางคนฉลาดล้ำ เลิศเหลือ
เสียแต่จิตรคิดเจือ บิดเบี้ยว
เจรจาจึ่งฟั่นเฝือ ฟังยาก
แม้นประมาทฉลาดเลี้ยว เล่ห์เหล้นแกมโกง
๓๔๑ อ้ายเฒ่าเจ้าเล่ห์รู้ อุปเท
หลายอย่างช่างปรวนเปร ปดโป้
ใครเชื่อเสน่ห์เห หันสู่ หาแฮ
จักฉิบหายเจ๊าโหล้ หมดหล้อนตัวโทน
๓๔๒ ภาษีเรียกราษฎร์ก้ำ เกินพิกัด
ซ้ำขู่รู่เร่งรัด เยี่ยงปล้น
ส่งหลวงตักตวงตัด เติมช่อ ฉนแฮ
โกงเช่นนี้ไป่พ้น ผิดพ้องราชไภย
๓๔๓ โกงนักจักคบด้วย ผู้ใด ได้ฤๅ
เขาทราบสนัดใคร ห่อนใกล้
โกงชนิดปิดคดใน ภักตร์ซ่อน โกงนา
ร้ายยิ่งสิ่งหนีได้ แต่รู้เทียมทัน
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๓๔๔ โกงใหญ่ไม่ไว้ช่อง เกรงกลัว เลยนา
โกงบิดคิดเมามัว แต่ได้
โกงเปนห่อนเห็นตัว โกงร่ำ ไปเอย
โกงสนิทปิดเงื่อนไว้ ไม่เว้นวายโกง
ความสัตย์ซื่อ
กรมหมื่นทิวากรวงษ์ประวัติ
๓๔๕ ความซื่อย่อมเกิดสิ้น สบสัตว ปวงแฮ
ทุกชาติฤๅกำจัด เพื่อนพ้อง
พวกใดไป่ซื่อกัด ขบชีพ กันแฮ
แท้สัตวหมู่นั้นต้อง เสื่อมสิ้นสูญพันธุ์
๓๔๖ ใครซื่อต่อพวกพ้อง พงษ์พันธุ์ ตนแฮ
จงอย่าคิดมลายกัน ตราบม้วย
พึงเกื้อแก่คนอัน ตรงต่อ มิตรแฮ
จึ่งนับว่ากอบด้วย ซื่อซ้องสามัคคี
๓๔๗ ผู้ซื่อต่อท่านผู้ ผดุงตน นั้นฤๅ
ยอมค่อยคิดแสวงผล เพิ่มเกื้อ
ความร้ายสิ่งใดดล ดาลเกิด มีฤๅ
สู้ซื่อสัตย์เสียเนื้อ เลือดใช้คุณแทน
๓๔๘ ผิผู้สัตย์ซื่อพร้อม ใจกัน
อย่าคิดอย่าควรผัน แผกพ้อง
สิ่งใดจักพาหัน รักห่าง
จงเร่งรวังป้อง ปกน้ำใจกัน
๓๔๙ ผัวเมียรักร่วมน้ำ ใจตรง กันแฮ
ผัวซื่อเมียสัตย์คง คู่ม้วย
ไป่แหนงหน่วงใจปลง จิตรซื่อ ซ้อมนา
เมียอ่อนผัวออมด้วย ดั่งนี้เนาเกษม
๓๕๐ มิตรซื่อถือให้มั่น หมายจง รักนา
รักเพื่อนอย่าเอาผง ผิดให้
เห็นจิตรอยู่ว่าตรง ตรงต่อ ท่านแฮ
มิตรจักช่วยเมื่อไร้ จึ่งรู้คุณตรง
๓๕๑ ความซื่อประกอบทั้ง สัตยา
นับบิดามารดา เกิดเกล้า
อีกคุณกระษัตรา ชุบชีพ ตนเฮย
ไหว้ท่านทุกค่ำเช้า จะคุ้มอันตราย
๓๕๒ ความซื่อสัตย์สิ่งนี้ เนานาน ศุขเอย
คนคดจักพลันลาญ เพราะลิ้น
แสดงซื่อสิ่งสัตย์สมาน กายจิตร
ท่านเชื่ออย่าชักปลิ้น ปลอกให้เห็นใจ
กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม
๓๕๓ ซื่อสัตย์สุจริตตั้ง กตัญญู
คุณท่านที่ชุบชู ชีพไว้
เทวามนุษย์ดู ฤๅกีด ตาเอย
ไปปรโลกจักได้ ศุขทั้งสรรเสริญ
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๓๕๔ ชนใดสัตย์ซื่อด้วย วาจา
ไป่กล่าวซึ่งมุสา ผิดถ้อย
ผู้นั้นจักวัฒนา อย่างยิ่ง
แต่ประพฤติได้น้อย เท็จแท้สรรเสริญ
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๓๕๕ ใครซื่อพูดไป่ได้ มุสา
คนมักมีเมตตา ยิ่งพ้น
เงินทองคิดจักหา ได้ง่าย
คนรักชมเหลือล้น แต่แพ้เปรียบโกง
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๓๕๖ บางคนจนยากไร้ ขัดขวาง
ปองประโยชน์แต่ทาง ชอบได้
การผิดคิดละวาง แสวงสิ่ง ชอบนา
สัตย์ซื่อถือมั่นไว้ ขาดเช้าคอยเย็น
๓๕๗ ใจซื่อถือสัตย์หมั้น มีคุณ
ความสัตย์ช่วยอุดหนุน เมื่อไร้
ซื่อสัตย์ย่อมเปนบุญ ภายภาค น่าเอย
ไภยพิบัติช่วยได้ กลับร้ายกลายดี
๓๕๘ สัตย์ซื่อถือเที่ยงแท้ เปนประธาน
ค่อยนิ่งค่อยเห็นนาน เนิ่นช้า
คนคดลดเลี้ยวพาล กลับกลอก เร็วพ่อ
แซ่งซื่อถือนอกหน้า ร่อนช้อนหาดี
๓๕๙ ใจซื่อถือสัตย์แล้ว เล่ห์เซอะ
ซื่อนักมักงมเงอะ โง่บ้า
เคล่าคล่องว่องเลอะเปรอะ เห็นฉลาด
พูดเหมาะเพราะถูกถ้า ที่แท้ใจโกง
๓๖๐ สัตย์ซื่อยากจะแจ้ง ในใจ
นิ่งนิ่งต่อนานไป จึ่งรู้
แลสัตย์กล่าวสิ่งใด ฟังชอบ มากเฮย
คนสัตย์แม้จักสู้ ย่อมแพ้คนโคลง
๓๖๑ คนซื่อถือสัตย์สู้ ความจน
รักสัตย์จำจนทน ขัดข้อง
คนดีที่มีผล ประโยชน์มั่ง คั่งเฮย
เหตุเพราะทิ้งสัตย์ต้อง ที่ได้โดยสบาย
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๓๖๒ คนซื่อถือยึดหมั้น สัตย์ธรรม์
นี่และเปนสำคัญ ยิ่งล้น
พูดจริงและไป่ผัน ผ่อนกลับ กลายนา
สมเหตุทั้งปลายต้น จึ่งแท้ว่าตรง
๓๖๓ คำจริงอันกล่าวข้อ ทั้งหลาย
ปราชย่อมบรรยาย อย่างนี้
เปนคำจักไม่ตาย เพราะพูด จริงแฮ
คำบุราณท่านชี้ อย่างไว้โดยแสดง
๓๖๔ ผู้ใดมิได้คิด เล่ห์กล
แลบ่ส่ายสัตย์ทน สบถพลั้ง
ว่าจริงก็จริงจน วายชีพ
พบดั่งนี้จงตั้ง จิตรซ้องสมาคม
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๓๖๕ เปนหญิงสัตย์ซื่อด้วย สวามี
สิ่งขัดแคลงราคี ห่อนข้อง
ความลับรับวาที บแพร่ง พรายนา
การชั่วช่วยปัดป้อง ปกเหย้างำเรือน
๓๖๖ สมณนับว่าเชื้อ ชินบุตร
ประพฤติซื่อศีลบริสุทธิ์ สบต้อง
จำแนกแจกธรรมพุท โธวาท สอนแฮ
แก่หมู่สาธุชนพร้อง สดับรู้อมัตธรรม
๓๖๗ เปนข้าราชกิจตั้ง กตัญญู
สัตย์ซื่อถือเจ้าชู เชิดไว้
บเปนแต่ปากคู คำอวด อ้างแฮ
ตลอดชีพชั่วดีได้ ห่อนกลิ้งกลับกลาย
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๓๖๘ คนซื่อนี้ชักให้ นานเห็น
แรกมักทุกข์ยากเข็ญ ทรัพย์ไร้
ซื่อจิตรคิดใจเอ็น ดูสัตว ทั่วแฮ
ผลซื่อส่งคงได้ ศุขช้ายาวกาล
ความโกรธ
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๓๖๙ บางคนโทษะกล้า เกินการ
พูดไม่ถูกหูพาล โกรธเกรี้ยว
ทำเยี่ยงดุจนิทาน สุภสิต นั่นเฮย
เคืองคราดกระทบเลี้ยว เร่เข้าตีวัว
กรมหมื่นทิวากรวงษ์ประวัติ
๓๗๐ โกรธแค้นแสนสุดด้วย กายสกนธ์
คิดสิ่งใดเวียนวน วุ่นแท้
วิชาบ่ติดตน ตัดยาก
แม้ว่าใช่กายแล้ เฆี่ยนซ้ำสั่งสอน
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๓๗๑ โกรธนักมักชักให้ เสียคน
ความโกรธกลุ้มในกระมล คั่งแค้น
คิดประทุษร้ายจน กล่าวแช่ง ชักนา
ตัดญาติขาดเด็ดแม้น ชีพม้วยไป่เผา
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๓๗๒ ผู้ใดประกอบด้วย โทษะ มากแฮ
ชนเกลียดไป่อยากปะ พูดด้วย
บ่าวไพร่ก็จักละ หนีจาก ไปเฮย
เพราะเฆี่ยนเจ็บจะม้วย อีกซ้ำตบตี
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๓๗๓ สิ่งใดประกอบด้วย โทโษ
จะกอบการใหญ่โต ห่อนได้
ดุจด้ายยุ่งจิตรโกร ธายาก แก้เฮย
กลับยุ่งนักมักให้ เดือดร้อนรำคาญ
๓๗๔ ความโกรธเกิดหากให้ เสียศิล
แค้นจิตรเปนอาจิณ ขุ่นข้อง
วิตกวิจารณ์ถวิล แต่ที่ ผิดนา
หนึ่งเมื่อยามกล่าวพร้อง ผิดผู้คนปอง
๓๗๕ โทโษเปนเหตุให้ ศีลขาด
เพราะจิตรวิปลาศ เกิดให้
วาจาและกายปราศ จากวิรัติ สามแฮ
นักปราชท่านกล่าวไว้ เช่นอ้างอย่างแสดง
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๓๗๖ เปนคนโทษะกล้า เกินขนาด
บ่าวไพร่ผิดสักหยาด หนึ่งน้อย
ทำโทษเฆี่ยนจนขาด ใจกับ ไม้แฮ
ต้องโทษโสดกรรมต้อย ติดเต้าตนตาม
๓๗๗ ความโกรธกำเริบร้าย รุนแรง
ไป่คิดมักผิดแพลง พลาดก้อย
ตริเสร็จจึ่งสำแดง ความโกรธ
ว่าถูกคำหนึ่งน้อย บ่าวคร้ามขามเหลือ
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๓๗๘ ความโกรธกำเริบกล้า พ้นกำ ลังแฮ
ย่อมตัดความคิดดัง ดาบขวั้น
ที่กลัวที่อายสัง เวชเสื่อม สูญแฮ
ความโกรธจักนำดั้น สู่ด้าวมฤตยู
๓๗๙ ตนน้อยคุมโทษแค้น ผู้มี ศักดิ์ฤๅ
คิดบ่สมใจตี อกร้อง
อาฆาฎขัดแค้นทวี ทุกข์เทวศ
แท้จะนำตนต้อง โทษร้ายมลายเอง
๓๘๐ กาลโกรธแก่พวกผู้ ผิดกับ ตนฤๅ
เผ่นโลดโดดตุบตับ ต่อยกลุ้ม
โปลิศเจอะเจอจับ มัดศอก
ความโกรธก๋าเก่งคุ้ม โทษได้ฉันใด
๓๘๑ ความโกรธบังเกิดแล้ว จักบัง ตาแฮ
ขาดคิดศุขทุกข์ยัง โลภโพ้น
โทษะย่อมคุมขัง ตนติด ยามแฮ
เปรียบประดุจคมขวานโข้น กิ่งก้านกองบุญ
๓๘๒ ผิวขาดทัณฑโทษแล้ว ชนพาล
จักก่อกระลีราญ ราษฎร์ร้อน
เสียประโยชน์ขาดศีลทาน ในโลก
จำก่อทัณฑโทษย้อน แก่ผู้ทำกรรม
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช
๓๘๓ นิไสยโทษะกล้า เหลือดี
นิดหน่อยโกรธเต็มที พูดฟุ้ง
แม้คนยุเสียดสี เสริมต่อ
พยาบาทมาดหมายคุ้ง เกือบเข้าวันตาย
พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๕
๓๘๔ สันดานพาลดุร้าย เกะกะ
ถือทฤฐิมานะ ต่อสู้
ลุอำนาจโทษะ มุ่นหมก ไปเฮย
โดนผิดได้คิดรู้ สึกแล้วเสียความ
๓๘๕ หลงเมียมอบกิจให้ ว่าการ แทนฤๅ
คงจะเกิดรำคาญ ขุ่นข้อง
เพราะโลภเล่นธนสาร สินทรัพย์ ป่นแฮ
ยกเชิดชื่อผัวป้อง ประกอบร้ายขายผัว
๓๘๖ ผัวรักเคยร่วมเคล้า คลึงชม
เฉยฉากบากเบือนรบม บ่มไหม้
ทั้งแค้นและรักรดม ดาลโศก
ไร้ศุขแต่โศกให้ เหตุด้วยความหลง
กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
๓๘๗ ความโกรธบังเกิดแค้น คับจิตร ตนเฮย
โลภไม่สมความคิด โกรธกล้า
โกรธใหญ่ไม่เห็นผิด เพราะโกรธ ชังเอย
โกรธนักมักมืดหน้า ไป่รู้สึกตัว
๓๘๘ ความโกรธเมื่อก่อขึ้น เปนมูล
แม้ไม่ดับให้สูญ สร่างได้
โกรธนั้นยิ่งเพิ่มภูล โพลงพลุ่ง
ร้อนเร่าเผาจิตรให้ เหี่ยวแห้งเกรียมกรอม
๓๘๙ ความโกรธหนุนจิตรเหี้ยม ห้าวหาญ
โกรธนักจักจองผลาญ ชีพได้
มีผู้ออกต้านทาน ขวางกีด อยู่นา
อาฆาฏมาดหมายไว้ โกรธนั้นแรงรุม
๓๙๐ ยามโกรธทำโทษแท้ แก่ตัว
โกรธใหญ่ใจสั่นรัว อกเต้น
โกรธนักชักลืมตัว มัวโกรธ
โกรธบ่สร่างว่างเว้น อกซ้ำกายโซม
๓๙๑ บุคคลมักกอบด้วย โมหะ
หลงโง่งมเซอะซะ ดุจบ้า
หนึ่งหลงซึ่งราคะ กำเริบ
โมหะนี้ชั่วช้า ไป่สิ้นเสื่อมสูญ
กรมหมื่นทิวากรวงษ์ประวัติ
๓๙๒ หลงศุขมักทุกข์ร้อน รำคาญ
หลงเล่นมักผัดงาน เงื่องช้า
หลงเครื่องที่ขับขาน ป่วยคิด การพ่อ
หลงอย่าหลงเฉกบ้า แต่น้อยนวลควร
กรมพระเทวะวงษ์วโรประการ
๓๙๓ ชนหลงหากเหตุด้วย หมายใจ
ตนจะทำอะไร ถูกถ้วน
เฉกคนแก่หลงใหล เผลอสติ
ดีชั่วปนเหละป้วน เพราะด้วยมัวเมา
กรมหมื่นนราธิปประพันธ์พงษ์
๓๙๔ ชนใดประกอบด้วย โมหะ
ย่อมมืดมัวหลงจะกละ ไป่รู้
บาปบุญโทษคุณละ เสียหมด นาพ่อ
ผิดชอบจะกอบกู้ กีดกั้นตันใจ
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงนริศรานุวัติวงษ์
๓๙๕ ชนใดหลงมากล้น เหลือหลาย
หลงทรัพย์ไป่ถึงกาย ทุกข์ร้อน
ถ้าหลงเรื่องอุบาย เขาฬ่อ
จักเกิดทุกข์เข้าข้อน อกโอ้ โสกี
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาบำราบปรปักษ์
๓๙๖ อวิชามามืดกลุ้ม กลัดงง
ใจเติบกำเริบหลง ออกอ้าง
คราวผิดคิดว่าตรง เห็นชอบ
เผด็จดับชีวิตรร้าง ห่อนรู้สึกตัว
กรมหลวงพิชิตปรีชากร
๓๙๗ หลงจิตรคิดมุ่งพ้น มรณา พาธแฮ
สนจิตรคิดแต่หา อื่นแก้
ไป่ประกอบเกิดปัญญา เห็นชอบ
ขาดคิดไตรลักษณ์แล้ เที่ยงผู้หลงใหล
สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงษ์วรเดช
๓๙๘ หนุ่มหนุ่มซึ่งชาติเชื้อ ลุ่มหลง เหลือแล
หลงเล่นหลงหญิงทนง เก่งก้อ
การงานไม่ประสงค์ ฝักฝ่าย เลยนา
เฝ้าแต่เล่นเลยท้อ ชั่วแท้อย่าทำ
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
