ภาษีเชื้อรา: ตอนที่ 2 โศกนาฏกรรมเจ้าชายกบ
เจ้าชายกบหารู้ไม่ว่าจุมพิตสาวสวยไม่ได้แปลงให้มันกลายเป็นคน แต่กลายเป็นศพ
กบตายจากเชื้อรา เครดิตภาพ: Forrest Brem, https://doi.org/10.1371/journal.pbio.0060024
กบนานาชนิดในหลายพื้นที่พากันตายเป็นใบไม้ร่วง สูญพันธุํไปเป็นจำนวนมาก รวมไปถึงซาลามันเดอร์ที่เป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำเช่นเดียวกัน
สิ่งที่ฆ่าล้างเผ่าพันธ์ุกบคือการติดเชื้อราจำพวกหนึ่ง (Chytrid fungus) ซึ่งมีสปอร์ที่ว่ายน้ำได้คล้ายสเปิร์ม (zoospore) มันจะชอนไชและฝังตัวอยู่ในผิวหนังกบ เมื่อเชื้อราสะสมจนมีจำนวนมากพอ มันจะขัดขวางกระบวนการหายใจและการรักษาสมดุล จนกบถึงแก่ความตายได้ ซึ่งเชื้อราเหล่านี้ได้แพร่กระจายไปทั่วโลก นำพาหายนะไปสู่กบหลากหลายสายพันธุ์
นักวิทยาศาสตร์สามารถสืบค้นได้ว่าถิ่นกำเนิดของเชื้อราฆาตกรนี้น่าจะมาจากบริเวณคาบสมุทรเกาหลีหรือแถบเอเชีย
กบที่อยู่ในบริเวณนี้มีความคุ้นเคยกับเชื้อรานี้ แม้ติดเชื้อก็ไม่ถึงกับเจ็บป่วยรุนแรง แถมกบตัวผู้ที่ติดเชื้อรานี้จะดูเซ็กซี่ขึ้นในสายตาของกบตัวเมีย (บางทีเจ้าชายกบที่ดึงดูดสาวให้มาจุ๊บด้วยอาจจะติดเชื้อรานี้ก็เป็นได้!)
กบหนุ่มที่ติดเชื้อจะส่งเสียงร้องถี่ขึ้นและนานขึ้นเป็นที่ถูกอกถูกใจกบสาวให้มาผสมพันธุ์ด้วย ซึ่งเชื้อราก็จะถูกถ่ายทอดไปสู่กบสาวและลูก ๆ ของมันต่อไป
นักวิทยาศาสตร์ยังไม่แน่ใจว่าเชื้อรานี้ไปควบคุมการร้องของกบโดยตรงหรือเป็นแค่สัญชาตญาณที่กบป่วยพยายามเร่งสืบพันธุ์เพราะอายุขัยอาจสั้นกว่าปกติ
แต่สำหรับกบต่างถิ่นที่ไม่คุ้นชินกับราชนิดนี้ เมื่อติดเชื้อก็จะตายอย่างรวดเร็ว และด้วยความหฤโหด เชื้อรานี้จะตามฆ่าล้างโคตรจนกบสายพันธุ์นั้น ๆ ตายหมดไม่เหลือแม้แต่ตัวเดียว
แล้วเชื้อรานี้มันข้ามน้ำข้ามทะเลไปทั่วโลกได้อย่างไร? มนุษย์คือคำตอบสุดท้าย การล่าอาณานิคม การเดินทาง การท่องเที่ยว การขนส่ง ช่วยพาให้ พวกยุง แมลง สัตว์ วัชพืช รวมไปถึงเชื้อโรคและเชื้อราที่พร้อมจะรุกรานเจ้าบ้านใหม่ได้เดินทางไปด้วยกัน โดยมันอาจติดไปกับรองเท้า เสื้อผ้า ผิวหนัง หรือติดไปกับสัตว์เลี้ยง ต้นไม้ อาหาร สินค้าต่าง ๆ
ถ้าเจ้าชายกบรู้ว่ามนุษย์จะนำเชื้อรามฤตยูมาฝาก มันคงจะเผ่นทันทีตั้งแต่รู้ว่ามีคนจากถิ่นอื่นมาเหยียบแผ่นดินที่มันอยู่
ในอดีตมีการนำเข้ากบต่างถิ่นมาใช้ตรวจหาการตั้งครรภ์ โดยการนำปัสสาวะของหญิงที่ต้องการทดสอบมาฉีดใส่กบ หากสามารถกระตุ้นให้กบวางไข่ได้ แสดงว่าหญิงนั้นตั้งครรภ์ ต่อมาเมื่อวิธีอื่นที่ง่ายกว่ามาแทนการตรวจนี้ กบนำเข้าที่น่าจะมีเชื้อรามฤตยูนี้แฝงอยู่ก็ถูกปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม แพร่กระจายเชื้อราให้กับกบเจ้าถิ่น
กบไม่ใช่ผู้เคราะห์ร้ายจากเชื้อราข้ามถิ่นกลุ่มเดียว ยังมีค้างคาวที่จำศีลอยู่ดี ๆ ก็มีสายราปุกปุยงอกขึ้นมาปกคลุมตามตัวและจมูก (White nose syndrome) แล้วก็พาตายกันเป็นเบือ เชื่อว่าเกิดจากนักท่องเที่ยวพาเอาเชื้อราต่างถิ่นเข้าไปในถ้ำของค้างคาว เช่นเชื้ออาจจะติดมากับรองเท้าหรือเสื้อผ้า
ค้างคาวจำศีลที่มีเชื้อราปกคลุมบริเวณจมูก ใบหู ปีก จนจมูกกลายเป็นสีขาว เครดิตภาพ: Marvin Moriarty/USFWS
ทั้งไดโนเสาร์ กบ ซาลามันเดอร์ ที่ถูกเชื้อราถล่มต่างก็เป็นสัตว์เลือดเย็น หรือว่าเชื้อรามันชอบเขมือบสัตว์เลือดเย็น
ค้างคาวเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมก็ต้องเป็นสัตว์เลือดอุ่น แต่เวลามันจำศีล อุณหภูมิร่างกายจะลดลงเพื่อประหยัดพลังงาน
วิธีรักษากบป่วยจากเชื้อราคือเอาไปเข้าตู้อบ เพิ่มอุณหภูมิให้ร่างกาย มันก็จะกำจัดเชื้อราได้เองถ้าอาการยังไม่รุนแรงมาก
ส่วนค้างคาว เพียงให้อาหารมันทาน เพื่อให้ออกจากภาวะจำศีล อุณหภูมิร่างกายก็จะสูงขึ้น ค้างคาวก็อาจจะกำจัดเชื้อราได้
ในกระต่ายที่เป็นสัตว์เลือดอุ่น ถึงจะฉีดเชื้อราเข้าเลือด ก็ไม่เกิดการติดเชื้อ ต้องให้สเตียรอยด์ (พบได้บ่อย ในยาชุด ยาลูกกลอน ยาสมุนไพรที่ไม่ได้มาตรฐาน) ร่วมด้วยเพื่อกดการทำงานของภูมิคุ้มกัน ถึงจะทำให้กระต่ายติดเชื้อราได้
แต่ถ้าเราฉีดเชื้อราเข้าถุงอัณฑะกระต่ายจะทำให้เกิดการการติดเชื้อเฉพาะจุดที่ถุงอัณฑะ ไม่แพร่กระจาย นอกเสียจากว่าเราจะให้สเตียรอยด์ร่วมด้วย เชื้อราจึงจะกระจายออกนอกถุงอัณฑะได้
ถุงอัณฑะห้อยอยู่นอกลำตัว จึงเป็นบริเวณที่อุณหภูมิต่ำกว่าที่อื่น จึงเห็นได้ว่าเชื้อราส่วนมากชอบความเย็น (แต่ไม่ถึงกับเย็นจัดแบบตู้เย็น)
สรุปได้ว่าสิ่งที่ปกป้องเราจากเชื้อราคือภูมิคุ้มกันกับอุณหภูมิร่างกายที่สูงอยู่ตลอดอันเป็นลักษณะของสัตว์เลือดอุ่นนั่นเอง
ระบบภูมิคุ้มกันเราไม่ต่างกับพวกสัตว์เลือดเย็นมากนัก แต่การควบคุมให้ร่างกายอุ่นอยู่ตลอดเวลาช่วยให้คนเรารวมถึงสัตว์เลือดอุ่นอย่างสัตว์ปีกและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมได้เปรียบสัตว์เลื้อยคลานกับสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำในแง่ที่สามารถต้านทานการติดเชื้อราได้ดี
เราจึงเป็นหนี้บุญคุณเชื้อราที่ช่วยกวาดล้างพวกไดโนเสาร์สัตว์เลือดเย็นไปจนเกือบหมด ทำให้สัตว์เลือดอุ่นอย่างเราได้ขึ้นมาครองโลกนี้แทน
แล้วสิ่งที่เราต้องสูญเสียเพื่อให้ได้เป็นสัตว์เลือดอุ่นคืออะไร?
มีโอกาสที่เชื้อราจะฆ่าล้างเผ่าพันธุ์มนุษย์หรือไม่?
เรามาติดตามกันในตอนถัดไป
- 5
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
