แตนเบียนของผีเสื้อหนอนมะนาว
ต้นมะนาวที่บ้านผมก็มีผู้มาเยือนอยู่เรื่อยๆ แต่ตัวที่มาบ่อยที่สุดคือ ผีเสื้อหนอนมะนาว [Papilio demolius] ก็เลยกะว่าจะถ่ายรูปเก็บไว้เอาเป็นวงจรชีวิตของผีเสื้อหนอนมะนาว แต่ว่ากลับได้ไม่เต็มวงจรชีวิตซะนี่ ละครชีวิตของผีเสื้อหนอนมะนาวจะเป็นอย่างไรลองมาดูกัน
ผีเสื้อหนอนมะนาวก็ตามชื่อของมัน ในระยะหนอนจะกินพืชในกลุ่มมะนาว (มะนาว ส้ม; Family Rutaceae) แต่ในทวีปออสเตรเลียผีเสื้อชนิดนี้สามารถประบตัวไปวางไข่ในพืชกลุ่มถั่วได้ (Family Fabaceae) ผีเสื้อชนิดนี้เป็นผู้รุกรานที่ดี โดยจะพบทั่วไปในเอเชีย ออสเตรเลีย และยังมีการแพร่กระจายไปในอเมริกากลาง (ประเทศโดมินิกัน เปอโตริโค และจาไมก้า) ในประเทศไทยก็สามารถพบเห็นผีเสื้อชนิดนี้บินอยู่ทั่วไป
ระยะไข่ของผีเสื้อหนอนมะนาว
เช่นเดียวกับผีเสื้อชนิดอื่นๆ ผีเสื้อชนิดนี้มี 4 ระยะตั้งแต่และมีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างแบบสมบูรณ์ (Complete metamorphosis) ตั้งแต่ระยะไข่ ตัวหนอน ดักแด้ และตัวเต็มวัย โดยตัวหนอนจะมี 5 ระยะ มีรูปร่างสีสัน 2 แบบคือ ระยะแรก (1-2) หนอนจะมีหนาม มีสีดำหรือสีน้ำตาล และบนตัวมีแถบสีขาวๆ ซึ่งเป็นการเลียนแบบมูลของนก เพื่อเป็นการหลอกผู้ล่า
หนอนในระยะที่ 2 มีแถบสีขาวทำให้ดูคล้ายมูลของนก
ในระยะหลังๆ (ระยะ 3-5) จะมีสีเขียว ลำตัวกลมและมีหนามที่หลังหัว ที่จะกลายเป็นเขาสีแดงยื่นออกมาไว้สำหรับขู่ผู้ล่า บนหลังมีลายสีดำอยู่
ตัวหนอนระยะที่ 3 มีการเปลี่ยนสีจากระยะแรกๆ
ตัวหนอนในระยะที่ 5
พอตัวหนอนโตไปซักระยะจะเข้าดักแด้ ดักแด้จะติดอยู่กับกิ่งของพืชอาหาร ดักแด้จะเป็นสีเขียวอ่อนหรือสีน้ำตาล และจะมีลายทำให้ดูกลมกลืนกับบริเวณรอบๆ ดักแด้วางตัวเป็นแนวเอียง มีเส้นใยสองเส้นยึดติดกับกิ่งไม้ที่เกาะอยู่ ก่อนระยะที่จะเข้าดักแด้จะเป็นระยะที่หนอนจะซ่อนตัว ทำให้ดักแด้อาจจะหลบอยู่ลึกๆ ตามกิ่งในๆ ของพืชอาหารของหนอนมะนาว
ดักแด้ของผีเสื้อหนอนมะนาว
ตัวหนอนระยะสุดท้ายกำลังจะเตรียมตัวเข้าดักแด้
ตรงนี้เป็นจุดที่น่าสนใจ โดยปกติระยะหนอนเป็นระยะที่เสี่ยงที่สุด เนื่องจากหนอนจะต้องออกหากินใบพืชเป็นอาหาร มีการเคลื่อนที่ ทำให้สะดุดตาผู้ล่า แต่พอระยะดักแด้จะปลอดภัยกว่า เพราะไม่ต้องเคลื่อนที่และไม่ต้องกินอาหาร แต่ในระยะดักแด้นี้ผีเสื้อชนิดนี้ก็มีศัตรูธรรมชาติเหมือนกัน ได้แก่ แตนเบียน และเชื้อรา ในเคสที่ผมเจอนี้ เจอแตนเบียน
แตนเบียนบนดักแด้ของผีเสื้อหนอนมะนาว
ดักแด้ของผีเสื้อหนอนมะนาว
แตนเบียนเป็นแมลงในกลุ่มของแตน (Order Hymenoptera) ที่วางไข่ในสิ่งมีชีวิตที่เป็นโฮสต์ ชนิดอื่น และไข่นั้นจะเจริญโดยกินสิ่งมีชีวิตชนิดอื่นเป็นอาหาร เมื่อพัฒนาถึงระยะตัวเต็มวัย แตนเบียนจะแยกตัวออกจากโฮสต์และออกไปผสมพันธุ์และหาโฮสต์ตัวใหม่ต่อไป โดยทั่วไปโฮสต์จะตายหลังจากที่แตนเบียนเจริญเป็นตัวเต็มวัย จริงๆ มีสิ่งมีชีวิตกลุ่มอื่นเหมือนกันที่มีพฤติกรรมการเบียน เช่น แมลงวัน (Order Diptera) หรือว่าด้วง (Order Coleoptera) แต่กลุ่มแตนเป็นกลุ่มตัวเบียนที่ใหญ่ที่สุด มีความหลากหลายมากที่สุด และแตนเบียนพวกนี้จะมีความจำเพาะเจาะจงสูง ส่วนใหญ่จะเบียนแมลงชนิดไหนก็จะเบียนชนิดนั้น ไม่ค่อยเปลี่ยนโฮสต์ไปมา
แตนเบียนกำลังทำการโจมตีดักแด้ของผีเสื้อหนอนมะนาว
ช่วงหลังจะสังเกตเห็นจุดสีดำที่เกิดขึ้นตามดักแด้ และผีเสื้อหยุดการเจริญ ดักแด้ไม่ฟักออกมาเป็นผีเสื้อ แต่กลับออกมาเป็นแตนเบียนแทน (แต่ไม่ได้เห็นตอนแตนเบียนออกมา)
ในผีเสื้อหนอนมะนาวมีตัวเบียนตั้งแต่ระยะไข่ในประเทศไทยพบแตนเบียน 2 ชนิด คือ ชนิด Ooencyrtus malayensis Ferriere (Hymenoptera: Encyrtidae) และชนิด Tetrastichus sp. (Hymenoptera: Eulophidae) ระยะตัวอ่อนจะพบแมลงวันเบียน Erycia nymphalidophaga (Diptera: Tachinidae) ที่วางไข่ในไข่ของผีเสื้อ และในระยะดักแด้จะมีแตนเบียนอีก 2 ชนิด ได้แก่ Brachymeria sp. (Hymenoptera: Chalcididae) และ Pteromalus puparum Linnaeus (Hymenoptera: Pteromalidae) เป็นศัตรูธรรมชาติ [1] โดยอาศัยการวางไข่ในดักแด้ของผีเสื้อ อย่างที่เห็นในตอนนี้
แตนเบียนพวกนี้จริงๆ แล้วสามารถนำมาใช้ในการควบคุมโดยชีววิธี (Biological control) ได้ ช่วยให้ลดสารเคมีในการควบคุมหนอนผีเสื้อ แต่ว่ายังจะต้องมีการศึกษาต่อไปในอนาคต
ผีเสื้อหนอนมะนาวตัวเต็มวัย แต่ไม่ใช่ตัวที่ออกมาจากดักแด้นะ เป็นตัวที่หลงมาอยู่ในสวนเฉยๆ
เอกสารอ้างอิง
[1] Lewis, Delano S. (January 2009). "Lime Swallowtail, Chequered Swallowtail, Citrus Swallowtail Papilio demoleus Linnaeus (Insecta: Lipidoptera: Papilionidae)" (PDF). University of Florida (IFAS extensions)
- 1
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
