Blockdit Logo (Mobile)
อมร ทองสุก
•
29 ต.ค. 2019 เวลา 09:02 • สุขภาพ
ตำราฝังเข็มฉบับสมบูรณ์ (針灸學) ภาคทฤษฎี
บทที่ 4
หกอวัยวะหยาง
ซันเจียว
⑥ซันเจียวหรือไตรเดโช (Triple Energizer)
ซันเจียวหมายถึงตำแหน่งในส่วนลำตัวทั้งหมด โดยซันแปลว่าสาม เจียวแปลว่าเผาไหม้ มีลักษณะคล้ายเตาอบที่ทำหน้าที่อบอุ่นอวัยวะให้เกิดกระบวนการเผาผลาญอย่างสะดวก ดังนั้นจึงเรียกว่าการเผาไหม้ทั้งสาม ด้วยเพราะเหตุนี้ จึงขอแปลเป็นไทยว่า “ไตรเดโช”
ซันเจียวแบ่งเป็นส่วนบน กลาง ล่าง มีเส้นลมปราณที่เชื่อมกับเส้นเยื่อหุ้มหัวใจในลักษณะนอกใน มีหน้าที่หลักคือการบงการเหล่าลมปราณทั้งหลาย (主持諸氣) ซันเจียวทำหน้าที่ในการควบคุมกระบวนการแปรสภาพ (氣化) ของร่างกาย เป็นช่องทางของพลังต้นกำเนิดหรือเอวี๋ยนชี่ (元氣) และน้ำ พลังต้นกำเนิดมีต้นกำเนิดที่ไต แต่จำเป็นต้องอาศัยช่องทางของซันเจียวจึงจะสามารถกระจายไปทั่วร่างกายเพื่อทำหน้าที่ในการกระตุ้นการทำงานต่าง ๆ ของอวัยวะภายในต่อไป
การลำเลียงและการขับถ่าย จำเป็นต้องอาศัยการผลักดันของหลายอวัยวะร่วมกันทำงาน แต่ที่จะขาดเสียไม่ได้ก็คือการทำงานของซันเจียวนั่นเอง
ซันเจียวแบ่งเป็นส่วนบน ส่วนกลาง และส่วนล่าง โดยแต่ละส่วนต่างมีการเชื่อมโยงกับอวัยวะแต่ละอวัยวะ ทำให้เกิดกระบวนการย่อยและการดูดซึม การลำเลียง การขับถ่าย และทำให้เกิดกระบวนการแปรสภาพ (氣化) ของน้ำและอาหารที่แตกต่างกันออกไป
โดยหน้าที่หลักของซันเจียวส่วนบนหรือที่เรียกว่าซั่งเจียว (เดโชบน) นั้นจะมีหน้าที่ในการแพร่กระจาย (宣發敷布) ซึ่งก็คือการอาศัยกระบวนการลำเลียงและการกระจายของปอดและหัวใจในการกระจายสารอาหารที่ผ่านกระบวนการย่อยไปทั่วร่างกาย การส่งกระจายนี้จะทำให้เกิดการหล่อเลี้ยงผิวหนัง กระดูกเอ็น ปรับสภาพของกล้ามเนื้อ ในหลิงซูได้อธิบายกระบวนการทำงานของซั่งเจียวว่า “ซั่งเจียวดุจดังหมอก (上焦如霧)” คำว่าหมอกในที่นี้เป็นคำพรรณนาเชิงจินตนาการ ที่พยายามอธิบายการทำงานของสารจิงหรือสารอาหารที่เป็นส่วนใสที่แพร่กระจายไปทั่วร่างกายนั่นเอง
ด้านซันเจียวส่วนกลางหรือที่เรียกว่าจงเจียว (เดโชกลาง ; 中焦) นั้นจะทำหน้าที่ในการดูแลกระบวนการที่ทำให้น้ำอาหารสุกละเอียด (腐熟) ซึ่งหมายถึงกระบวนการทำงานของกระเพาะม้ามในด้านการย่อยสลาย ดูดซึมสิ่งละเอียด ระเหิดสารจินเยี่ย เพื่อให้สารอาหารที่ได้เหล่านี้นำไปสู่กระบวนการสร้างสารจำเป็นหรือโลหิตของร่างกายต่อไป ในหลิงซูได้อธิบายกระบวนการในส่วนนี้ว่า “จงเจียวดุจฟองน้ำ (中焦如漚)” คำว่าฟองน้ำในที่นี้เป็นคำพรรณนาเชิงจินตนาการที่พยายามอธิบายกระบวนการย่อยสลายน้ำและอาหารจนมีลักษณะสุกเละเหมือนเช่นน้ำนมที่ขุ่นข้นนั่นเอง
ทางด้านเซี่ยเจียว (เดโชล่าง ; 下焦) นั้นจะทำหน้าที่ในการแยกขุ่นใสออกจากกัน อีกทั้งยังทำการนำน้ำและกากที่ผ่านการย่อยเหล่านี้ขับออกนอกร่างกาย หน้าที่ในส่วนนี้จะต้องอาศัยความสามารถในการกลั่นปัสสาวะของไตและกระเพาะปัสสาวะเป็นหลัก ขณะเดียวกันก็ยังต้องอาศัยช่องทางของลำไส้ใหญ่และลำไส้เล็กเป็นตัวช่วยอีกด้วย ในหลิงซูได้อธิบายกระบวนการในส่วนนี้ว่า “เซี่ยเจียวดุจทางน้ำ (下焦如瀆)” คำว่าทางน้ำในที่นี้เป็นคำพรรณนาเชิงจินตนาการที่พยายามอธิบายกระบวนการขับน้ำขุ่นให้ไหลลงสู่ด้านล่างอย่างต่อเนื่องนั่นเอง
หากช่องทางน้ำของซันเจียวไม่ลื่นไหล ก็จะทำให้มีน้ำตกค้างในร่างกายและมีอาการปัสสาวะขัดและตัวบวมน้ำเกิดขึ้น ในทางคลินิกนั้น มักจะมีการแบ่งอวัยวะซั่งเจียว จงเจียว และเซี่ยเจียวตามลักษณะการทำงานของอวัยวะภายใน กล่าวคือซั่งเจียวจะเป็นส่วนที่อยู่เหนือกระบังลมขึ้นไป ภายในประกอบด้วยปอดและหัวใจ ในส่วนของใต้กระบังลมจนถึงส่วนเหนือสะดือนั้นคือจงเจียว ภายในประกอบด้วยกระเพาะอาหารและม้าม ส่วนสุดท้ายที่เป็นเซี่ยเจียวนั้นจะเป็นส่วนที่อยู่ใต้สะดือลงมาทั้งหมด ภายในประกอบด้วยไต กระเพาะปัสสาวะ ลำไส้ใหญ่และลำไส้เล็กนั่นเอง

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา